-ਃਃ ਲੇਖਕ ਨਿਵੇਦਨ:ਃ-
ਗੁਰੁਦੇਵ ਰਾਮ ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਤੀਨੋਂ ਨੇ ਘੋ ਵ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕਿਯਾ ਕਿ’’ ਸਦ੍ਗੁਰੁ ਹੀ ਪਰਂਬ੍ਰਹ੍ਮ ਹੈ । ’’ਉਨ੍ਹੀਂ ਕਾ ਪੂਜਨ ਕਰਨਾ ਆਦਿ’’। ਉਤ੍ਤਮ ਪੁਰੁ ਵਹ ਜੋ’’ ਅਨੇਕ ਵਿਯ ਭੋਗਤੇ ਕਿਸੀ ਸੇ ਮਮਤ੍ਵ ਨਹੀਂ ਰਖਤਾ । ’’ਅਭ੍ਯਾਸ ਮੇਂ ਪੁਨਰਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਆਵਸ਼੍ਯਕ ਹੈ। ਲਿਖਤੇ’’ ਅਨੇਕ ਬਾਰ ਏਕ ਹੀ ਕ੍ਰਿਯਾ ਕਰਨੇ ਮੇਂ ਆਵੇ ਵਿਚਾਰ ਸ੍ਫੁਰੇ ਵੇ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਹੋਗੇ। ਔਰ ’’ਕ੍ਰਿਯਾਐਂ ਭੀ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਹੋਗੀ।’’ ਸ੍ਫੂਰ੍ਣਾਏ ਭੀ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਹੋਗੀ । ਫਿਰ ’’ਯੋਗ ਕ੍ਰਿਯਾਐਂ ਭੀ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਹੋਗੀ।’’ਸ੍ਫੂਰ੍ਣਾਏ ਭੀ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਹੋਗੀ । ਫਿਰ ’’ਯੋਗ ਕ੍ਰਿਯਾ ਆਵਸ਼੍ਯਕ ਨਹੀਂ’’। (ਬੋਧਵਾਣੀ)
ਐਸੇ ਮਨੁ੍ਯ ਸਾਮ੍ਯਬੁਦ੍ਧਿਕ ਬੁਦ੍ਧਿਮਾਨ ਹੋਤੇ । ਉਨਕੇ ਵਿਚਾਰ ਉਪਨਿਦੋਂ ਅਨੁਰੂਪ ਹੋਤੇ।’’ ਵੇ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਵਾਨ ਹੈ। ਉਨਕੀ ਕ੍ਰੁਤਿ ਆਤ੍ਮਵਿਤ ਕੀ ਹੋਤੀ । ਵਹ ਦੇਸ਼ ਸੁਸਂਸ੍ਕ੍ਰੁਤ ਔਰ ਸਮ੍ਰੁਦ੍ਧ ਹੋਤਾ।’’ ਵਹਾਁ ਅਵਤਰਣ ਹੋਤਾ ਹੈ ਲਿਖਤੇ’’ ਕਰ੍ਮਯੋਗ ਕਰ ਬਤਾਨੇ ਵਾਲ੍ੋ ਕਰ੍ਮਯੋਗਿਯੋਂ ਕੋ ਹੀ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਿ ਕੇ ਆਦੇਸ਼ ਕੇ ਅਧੀਨ ਹੋਕਰ ਜਨ੍ਮ ਲ੍ੋਨਾ ਪਤਾ ਹੈ। (ਬੋਧਵਾਣੀ)
’’ਆਗੇ ਸਤਯੁਗ ਕੇ ਆਗਮਨ ਪਰ ਲਿਖਤੇ ਕਲਯੁਗ’’ ਕੇ ਦਿਨ ਪੂਰੇ ਹੋਨੇ ਤਕ ਲਿਖਤੇ’’ ਸਤਃਯੁਗ ਪੁਨਃ ਸ੍ਥਾਪਿਤ ਹੋਗਾ’’ ਹਿਨ੍ਦ ਮਾਤਾ ਤੇਰੇ ਕੈਸੇ-ਕੈਸੇ ਰਤ੍ਨ ਉਨ੍ਹੇਂ ਕਲੀ ਕੀ ਅਧਿਭੌਤਿਕੀ ਗੁਣੋਂ ਮੇਂ ਜਾਕਰ ਰਹਨਾ ਪਾ । ’’ਕਲਯੁਗ ਮੇਂ ਸਤਯੁਗ ਕਾ ਬੀਜਾਰੋਪਣ ਕ੍ਰਮ-ਕ੍ਰਮ- ਉਤ੍ਤਮ ਸ਼ਾਨ੍ਤਿ ਕਾ ਸਮਯ ਜੈਸਾ ਸਮਯ ਲਾਨੇ ਮੇਂ ਸਹਾਯਕ ਹੋਨਾ ਚਾਹਿਏ। ’’ਸਾਕ੍ਾਤ ਕ੍ਰੁ੍ਣ ਜਨ੍ਮੇਗੇ । ਸਤ ਕੀ ਮਰ੍ਯਾਦਾ ਬਾਁਧ੍ੋਂਗੇ।’’ ਵੇ ਹੀ ਸਤ ਹੈ। (ਬੋਧਵਾਣੀ) ਰਾਮਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਹੀ ਸਤ੍ਯ ਹੈ । ਵਹੀਂ ਹੋਗਾ ਜੋ ਵੇ ਚਾਹੇਗੇ । ਕਹੇਗੇ । ਅਨ੍ਯਥਾ ਹੋ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਤਾ । ਪੂਰਾ ਜੀਵਨ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ । ’’ਤੁਝ ਸਤ੍ਤਾ ਬਿਨ ਪਤ੍ਰ੍ਾ ਨ ਹਾਲ੍ੋ । ਉਨਕੀ ਲੀਲਾਏਁ ਹੈ । ਵਚਨ ਹੈ। ਲਿਖਤੇ ਉਸੇ ਬੁਲਾਓ ਸਤ੍ਯਯੁਗ ਕੀ ਉਪਾਸਨਾ ਕਰੋ।’’ ਨਿਮਨ੍ਤ੍ਰ੍ਾੋ । ਨਿਮਨ੍ਤ੍ਰ੍ਾੋ । ’’ਉਚ੍ਚਪਦ-ਮੋਕ੍ਪਦ ਤੋ ਲਕ੍੍ਯ ਬਿਨ੍ਦੁ ਕੋ ਔਰ ਕਰ੍ਮ ਯੋਗ ਆਚਰਿਤ ਕਰਤੇ ਹੁਏ ਅਵਸ਼੍ਯ ਰਖਨਾ ।’’ਸਤ੍ਯਯੁਗ ਕੀ ਰਾਹ ਦੇਖਤੇ ਰਹੋ-ਉਸਕੀ ਕ੍ਰਿਯਾ ਕੋ ਗਰ੍ਭ ਪੋਣ ਕਰਨਾ ਕਹਾ ਜਾਯੇਗਾ । ਯਹੀ ਨਹੀਂ ਇਸਕੇ ਆਗੇ ਲਿਖਤੇ’’ ਐਸਾ ਸਤ ਅਥਵਾ ਅਸਤ ਹੈ ਔਰ ਵਹ ਮੋਕ੍ ਸੇ ਭੀ ਅਧਿਕ ਉਚ੍ਚਪਦ ਧਾਰਣ ਕਿਯਾ ਹੁਆ ਹੈ । ਉਸ ਔਰ ਲਕ੍੍ਯ ਉਸਕੀ ਉਪਾਸਨਾ ਹੈ। ਉਪਾਸਨਾ ਸੇ ਤਤ ਸ੍ਵਰੂਪ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇ ।’’(ਬੋਧਵਾਣੀ) ਗੁਰੁਦੇਵ ਭਕ੍ਤ ਮੇਂ ਉਸ ਸ੍ਥਿਤਿ ਮੇਂ ਦੇਖਨਾ ਚਾਹਤੇ । ਲ੍ੋ ਜਾਤੇ ਹੈ । ਪਰਮ ਸਤ੍ਯ ਤੋ ਗੁਰੁਦੇਵ ਹੀ ਹੈ । ਜਹਾਁ ਕ੍ਰੁ੍ਣ ਯੋਗੇਸ਼੍ਵਰ ਔਰ ਧਨੁਰ੍ਧਰ ਪਾਰ੍ਥ ਵਹੀਂ ਵਿਜਯ ਹੈ । ਉਨ ਸਤਗੁਰੁ ਕੇ ਚਿਨ੍ਤਨ ਸੇ ਉਨਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯ, ਐਸ਼੍ਵਰ੍ਯ ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮ ਸਬ ਭਕ੍ਤ ਮੇਂ ਆਤਾ ਹੈ । ਦੇ ਦੇਤੇ । ਵੇ ਸਾਕਾਰ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਹੈ । ਭਕ੍ਤੋਂ ਪਰ ਦ੍ਰਵਿਤ ਹੋ ਆਨਨ੍ਦ ਦੇਨੇ ਆਤੇ ਔਰ ਜਗਤ ਕੇ ਦੁਰਾਚਾਰ ਕਾ ਵਿਨਾਸ਼ ਕਰਤੇ । ਸੁਖ, ਸ਼ਾਨ੍ਤਿ, ਆਨਨ੍ਦ ਧਰ੍ਮ ਆਦਿ ਕੋ ਸ੍ਥਾਪਿਤ ਕਰਤੇ ।
ਪ੍ਰਸ੍ਤੁਤ ਪੁਸ੍ਤਕ ਮੇਂ ਸਤਯੁਗ ਸਂਤੋ ਕੇ ਸਂਕਲ੍ਪ ਸੇ ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ ਚੇਤਨਤਾ ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿ ਕੇ ਸਾਥ ਆ ਗਯਾ ਹੈ । ਆਨਨ੍ਦ ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ । ਬਾਬਜੀ ਨੇ ਕਹਾ’’ ਐਸਾ ਸਮਯ ਆਵੇਗਾ । (ਬੋਧਵਾਣੀ) ਸਭੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੇ ਸਂਤੋਂ ਕਾ ਅਵਤਰਣ ਹੋ ਰਹਾ ਹੈ । ਸਬ ਵਿਧਾਏ ਅਪਨੇ ਪੂਰ੍ਣਤ੍ਵ ਕੀ ਓਰ ਹੈ । ਵਚਨ, ਕ੍ਰਿਯਾ ਸਂਕਲ੍ਪ ਰਾਮਸ਼੍ਯਾਮ, ਗੋਪਾਲ ਵ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਜ੍ਞਾਨਿਯੋਂ ਕੇ ਵ ਬ੍ਰਹ੍ਮਨਿ੍ਠ ਕੇ ਹੀ ਸਤ੍ਯ ਹੈ । ਵੇ ਸੂਕ੍੍ਮ ਸੇ ਸ੍ਥੂਲ ਮੇਂ ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ ਆਤੇ ਹੈ । ਬਾਬਜੀ ਨੇ ਕਹਾ ’’ਸਂਤੋਂ ਕੀ ਪਾਰ੍ਲਿਯਾਮੇਨ੍ਟ ਹੈ ਵੇ ਕਰਤੇ ਵਹੀ ਸਬ ਯਹਾਁ ਹੋਤਾ।’’ ਵਹੀ ਹੋ ਰਹਾ ਹੈ ।
ਤਾਰਾਬੇਨ ਔਰ ਕਨੁਭਾਈ ਕਾ ਕਹਨਾ ਹੈ-ਪੁਨਰਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਵ ਨਿਰਾਸਤਾ ਸੇ ਉਪੇਕ੍ਾ ਹੋਤੀ । ਬਾਬਜੀ ਨੇ ਕਹਾਁ ਭਕ੍ਤਿ ਮੇਂ ਪੁਨਰਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਦੋ ਨਹੀਂ’’ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਵੇ ਹੀ ਲੀਲਾ ਚਿਨ੍ਤਨ ਕਰਤੇ । ਆਜ੍ਞਾ ਪਾਲਤੇ । ਪੂਜਾ ਕਰਤੇ । ਗੁਰੁ ਕੇ ਸ਼ਬ੍ਦੋਂ ਕਾ ਚਿਨ੍ਤਨ ਮਨਨ ਕਰਤੇ । ਉਨ੍ਹੀਂ ਕਾ ਮਨ੍ਥਨ ਕਰਤੇ । ਉਨਕੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਵਾਕ੍ਯ ਵੇਦ ਹੈ । ਉਨਕੀ ਹਜਾਰੋਂ ਕਿਰਣ੍ੋ ਹੈਂ । ਹਮ ਤੋ ਏਕ ਕੋ ਭੀ ਨਹੀਂ ਸਮਝ ਪਾਤੇ । ਜਿਤਨੀ ਬਾਰ ਉਨਕੋ ਸ਼ਬ੍ਦੋਂ ਕੋ ਚਿਨ੍ਤਨ ਕਰੇ ਉਤਨੇ ਨਯੇ ਜ੍ਞਾਨ ਤਤ੍ਵ ਅਨੁਭੂਤ ਹੋਤੇ । ਅਨਨ੍ਤ ਮੇਂ ਸੇ ਅਨਨ੍ਤ ਨਿਕਾਲਾ ਤੋ ਅਨਨ੍ਤ ਹੈ । ਬਾਰ-ਬਾਰ ਹਮ ਗੁਰੁਦੇਵ ਕੇ ਸਾਥ ਸ਼ਾóੋਂ ਕੋ ਵੇਦ ਉਪਨਿਦ ਕਾ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰ ਹਰਿ ਨਾਮ ਸੇ ਜਗਤ ਕਾ ਉਦ੍ਧਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹਤੇ । ਪੁਨਰਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਹੋਤੀ ਰਹੇ ਯਹੀ ਚਾਹਤੇ ’’ਯਥਾਪੂਰ੍ਵ ਕਲ੍ਪਯਤ’’ ’’ਵੇਦ ਕੇ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਰੁ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਵੈਸੀ ਕੀ ਵੈਸੀ ਸ੍ਰੁ੍ਟਿ ਕਰਤੇ । ਪੁਨਰਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਦੋ ਨਹੀਂ ਮਾਨਾ ਜਾਤਾ । ਬਾਰ-ਬਾਰ ਏਕ ਹੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੀ ਕ੍ਰਿਯਾਏਁ ਅਭ੍ਯਾਸ ਵ ਵੈਰਾਗ੍ਯ ਬਲ ਸੇ ਯੋਗ ਸੇ ਭੀ ਔਰ ਭਕ੍ਤਿ ਮੇਂ ਭੀ ਪਾਰ ਲਗਾਨੇ ਕੇ ਸਾਧਨ ਹੈ ।
ਉਪੇਕ੍ਾ ਕੇ ਕਾਰਣ ਸਦ੍ਕਰ੍ਮ ਨਹੀਂ ਛੋੇ ਜਾਤੇ । ਅਧਿਕ ਰੁਚਿਕਰ ਬਨਾਨੇ ਕਾ ਪ੍ਰਯਤ੍ਨ ਕਰਤੇ । ਔਰ ਰੁਚਿ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਕਰਨੇ ਕੇ ਲਿਯੇ ਸਤ੍ਯ ਗੁਰੁਦੇਵ ਸੇ ਪ੍ਰਾਰ੍ਥਨਾ ਕਰ ਕਰਤੇ ਹੈ ।
ਦੋ ਸਬ ਮੇਰੇ ਹੈ । ਗੁਣ ਸਬ ਗੁਰੁਦੇਵ ਕੇ । ਮੋਟਾ ਵਿਸ਼੍ਵਨਾਥ ਭਈ ਕੋ ਦਰ੍ਸ਼ਾਏ ਸਿਦ੍ਧਾਨ੍ਤੋਂ ਕੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਾਬਜੀ ਕੀ ਲੀਲਾ ਗੁਰੁਦੇਵ ਕੇ ਵਚਨ ਸ਼ਾó ਪ੍ਰਮਾਣ ਸੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮਨਿ੍ਠ ਗੁਰੁਦੇਵ ਸਾਕ੍ਾਤ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਹੈ। ਸਤ੍ਯ ਹੈ । ਬਤਾਨੇ ਕਾ ਪ੍ਰਯਤ੍ਨ ਗੁਰੁਦੇਵ ਕੀ ਦਯਾ ਸੇ ਕਿਯਾ । ਦੋੋਂ ਕੇ ਲਿਯੇ ਵਿਦ੍ਧਵਜਨ ਕ੍ਮਾ ਕਰੇਂਗੇ ਵ ਤਤ੍ਵ ਕੀ ਔਰ ਦ੍ਰੁ੍ਟਿ ਰਖ੍ੋਗੇਂ । ਕ੍ਮਾ, ਪ੍ਰਾਰ੍ਥਨਾ ਕੇ ਸਾਥ, ਸਦ੍ਗੁਰੁ ਦੇਵਰਾਮ ਵ ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਵ ਗੋਪਾਲ ਕੇ ਚਰਣੋਂ ਮੇਂ ਅਰ੍ਪਣ ।
ਦਿਨਾਂਕ 10/11/88
ਵਾਰ ਗੁਰੂਵਾਰ ਕੋ ਮੋਟਾ ਵਿ੍ਵਨਾਥ ਭਈ ਸੇ ਸਤ੍ਸਂਗ ਚਰ੍ਚਾ ਮੇਂ ਕਹਾ -
’’ਸਤਯੁਗ ਕੋ ਪ੍ਰਾਰ੍ਥੋ ’’ਸਤਯੁਗ ਕੀ ਮਾਂਗ ਕਰੋ ’’ ਗੁਰੂਦੇਵ ਨੇ ਲਿਖਾ ।
’’ਔਰ ਤਬ ਦਸਵੀਂ ਬਾਰ ਮਹਾਨ ਈ੍ਵਰ ਅਵਤਾਰ ਸਾਕ੍ਾਤ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰੁ੍ਣ ਭਗਵਾਨ ਜਨ੍ਮੇਗੇਂ। ਉਸੇ ਸਤਯੁਗ ਕਾ ਬਾਲਕ ਹੀ ਸਮਝਨਾ। ਜਨ੍ਮ ਲਿਯਾ ਵੇ ਸਤ ਸ਼ਬ੍ਦ ਕੀ ਕਿਤਨੀ ਮਰ੍ਯਾਦਾ ਬਾਂਧੀ ਜਾ ਸਕਤੀ ਉਸਕਾ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਏ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਇਸ ਜਮਾਨੇ ਕਾ ਫਤੇਮਨ੍ਦ ਹੋਨਾ ਇਸਮੇਂ ਭੀ ਏਕ ਕੁਦਰਤੀ ਕਾਰਣ ਹੈ। ਐਸਾ ਸਮਝਕਰ ਸਤਯੁਗ ਕੇ ਗਰ੍ਭ ਕੋ ਨਿਮਂਤ੍ਰੋ ! ਨਿਮਨ੍ਤ੍ਰੋ ! (ਬੋਧ. 35)
ਆਗੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਲਿਖਤੇ ਹੈ ’’ਇਤਨਾ ਅਵਸ਼੍ਯ ਯਾਦ ਰਖਨਾ ਕਿ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੇ ਸ੍ਵਰਾਜ੍ਯ ਕਾ ਮਾਧ੍ਯਮ ਪਦ ਢੂਁਢਤੇ ਹੁਏ ਉਸੀ ਮੇਂ ਲਲਚਾਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। (ਬੋਧ. 35)
ਆਗੇ ਫਿਰ ਲਿਖਤੇ ਹੈ ’’ ਇਸਸੇ ਭੀ ਅਧਿਕ ਮੋਕ੍ ਪਦ ਜੋ ਕਿ ਉਤ੍ਤਮੋਤ੍ਤਮ ਹੈ, ਉਸਕੀ ਓਰ ਤੋ ਲਕ੍੍ਯ ਬਿਨ੍ਦੁ ਕਰ੍ਮ ਯੋਗ ਆਚਰਿਤ ਕਰਤੇ ਹੁਏ ਅਵਸ਼੍ਯ ਰਖਨਾ ਹੈ ’’ (ਬੋਧ. 35) ਆਗੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਆਦੇਸ਼ ਦੇਤੇ ਹੈ ਕਰਨੇ ਕੋ ’’ਸਤ੍ਯ ਕੇ ਯੁਗ ਕੇ ਆਨੇ ਕੀ ਰਾਹ ਦੇਖਤੇ ਰਹੋ - ਉਸੀ ਕ੍ਰਿਯਾ ਕੋ ਗਰ੍ਭ ਪੋਣ ਕਰਨਾ ਕਹਾ ਜਾਯੇਗਾ।’’ (ਬੋਧ. 35)
ਸਤਯੁਗ ਜਹਾਂ ਹੋ। ਸ਼ਿਵ ਸਂਕਲ੍ਪ ਹੋ। ਜ੍ਞਾਨ ਹੋ। ਆਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨ ਹੋ। ਸ਼ਿਵੋਮ। ਤਤ੍ਵਰੂਪ। ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮ ਜ੍ਞਾਨ ਰੂਪ। (ਬੋਧ.) ਸਤ੍ਸਂਗ ਹੋ। ਸ੍ਵਸ੍ਫੂਰ੍ਤ ਵਿਚਾਰ ਹੋ। ਜੋ ਵੇਦ ਉਪਨਿਦ ਸੇ ਮੇਲ ਖਾਤੇ ਹੋ। ਸਤਯੁਗ ਨਿਨ੍ਮਤ੍ਰੋ ਵਿਚਾਰ ਲੋਕਾਨੁਕੂਲ ਹੋ। ਵਿਸ਼੍ਵ ਮਾਨ੍ਯ ਹੋ। ਨਿਤ੍ਯ ਤਤ੍ਵ ਵਸ੍ਤੁ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰ੍ਮ ਸਤਯੁਗ ਮੇਂ ਹੋ। ਸਤਯੁਗ ਅਨ੍ਤਰ ਕਾ ਹੋ। ਆਨ੍ਤਰਿਕ ਹੋ। ਬਾਹ੍ਰੁਯ ਨ ਰਹੇ। ’’ਅਨ੍ਤਰ’’ ਮਯ ਹੋ। ਨ ਸੁਖ ਨ ਦੁਃਖ। (ਬੋਧ.)
ਤਰ੍ਕ: ਬੁਦ੍ਧਿ ਨ ਰਹੇ। ਕੇਵਲ ਅਨ੍ਤਰ ਮੇਂ ਰਹੇ। ਜਾਗ੍ਰੁਤ ਰਹੇ। ਚੇਤਨ ਰਹੇ। ਸਤਯੁਗ ਜਹਾਁ ਆਸਕ੍ਤਿ ਨ ਹੋ। ਸਮਾਨਤਾ ਹੋ। ਕੇਵਲ ਪਰਮ ਤਤ੍ਵ ਹੀ ਲਕ੍੍ਯ ਹੋ। ਸਦਕਰ੍ਮ ਹੀ ਹੋ। ਨਿ੍ਕਾਮ ਕਰ੍ਮ ਹੋ। ਪ੍ਰਭੁ ਸਮਰ੍ਪਿਤ ਕਰ੍ਮ ਹੋ। ਸਤ੍ਯ ਰੂਪ ਕਰ੍ਮ ਹੋ। ਸਤ੍ਯ ਰੂਪ ਕਰ੍ਮ ਹੋ। ਨੇਤ੍ਰ ਜਹਾਁ ਬ੍ਰਹ੍ਮਰਨ੍ਘ੍ਰ ਮੇਂ ਹੋ। ਸਂਕੀਰ੍ਣਤਾ ਨ ਹੋ ਉਦਾਰ ਮਨਾ ਹੋ। ਐਸਾ ਸਤਯੁਗ ਨਿਮਨ੍ਤ੍ਰੋ । ਸਰ੍ਵੇ ਭਵਨ੍ਤੁ ਸੁਖਿਨਃ ਹੋ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਮੇਂ ਨਿ੍ਠਾ ਹੋ। ਉਨਮੇਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਭਾਵ ਦ੍ਰੁ ਹੋ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਮੇਂ ਅਨਨ੍ਯ ਸ਼ਰਣਾਗਤਿ ਹੋ। ਸਬ ਕੁਛ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੋ ਅਰ੍ਪਣ ਬੁਦ੍ਧਿ ਹੋ। ਜਹਾਁ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਕੋ ਜੀਵਨ ਅਰ੍ਪਣ ਕਰ ਦਿਯਾ ਹੋ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਨਿ੍ਠ ਸਦ੍ਗੁਰੂਦੇਵ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਹੀ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਹੈ। ਸਿਦ੍ਧਾਨ੍ਤ ਰੂਪ ਹੈ। ਪ੍ਰੇਮ ਰੂਪ ਹੈ। ਵੇ ਸਤ੍ਸਂਗ ਸੇ ਹੀ ਜਾਨੇ ਜਾਤੇ ਹੈ। ਜ੍ਞਾਨ ਮੇਂ ਜਹਾਁ ਬੁਦ੍ਧਿ ਕੀ ਵ੍ਯਾਪਕਤਾ ਹੋ। ਜਹਾਁ ਪੂਰ੍ਣ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਸ਼ਰਣਾਗਤਿ ਕਾ ਦ੍ਰੁ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਹੋ। ਜਹਾਁ ਸਤਯੁਗ ਮੇਂ ਸਤ੍ਯ ਕੋ ਅਨੁਭਵ ਹੋ। (ਬੋਧ. 2-3)
ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਅਟੂਟ ਪ੍ਰੇਮ ਹੋ। ਤੇਲ ਧਾਰਾਵਤ ।
ਸਤਯੁਗ ਜਹਾਁ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਕੋ ਅਪਨੀ ਭਕ੍ਤਿ ਸੇ ਭਕ੍ਤਾਧੀਨ ਕਰ ਲੇ। ਜਹਾਁ ਤੇਜਸ੍ਵਿਤਾ ਹੋ। ਅਨੁਭਵੀ ਬ੍ਰਹ੍ਮਨਿ੍ਠ ਸਾਕ੍ਾਤ ਗੁਰੂਬ੍ਰਹ੍ਮ ਕੀ ਸ਼ਰਣ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਪ੍ਰ੍ਰਸਨ੍ਨ ਕਰੇ। ਪਾਰਸ ਗੁਰੂਦੇਵ ਰੂਪ ਨੇ ਸ਼ਿ੍ਯ ਕੋ ਭੀ ਪਾਰਸ ਬਨਾਨੇ ਕਾ ਵਚਨ ਦਿਯਾ ਹੈ। ਅਪਨਾ ਜੈਸਾ ਬਨਾਤੇ। ਆਪਨੇ ਸਬ ਦੇਕਰ। ਵੇ ਕ੍ਰੀਾ ਭ੍ਰਮਰ ਏਕ ਝਟਕੇ ਮੇਂ ਬਨਤਾ ਹੈ ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭਕ੍ਤ ਜੀਵ ਕੋ ਏਕ ਝਟਕੇ ਮੇਂ ਅਪਨਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਦੇ ਦੇਤੇ ਹੈ। ਐਸੇ ਸਤਯੁਗ ਕੀ ਪ੍ਰਾਰ੍ਥਨਾ ਕਰੋ ਜਹਾਁ ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ ਵੈਰਾਗ੍ਯ ਹੋ। (5) ਆਤ੍ਮ ਤਤ੍ਵ ਕੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪ ਮੇਂ ਰਹਕਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਿਕ ਵੇਦਾਨ੍ਤ ਹੋ। ਆਨਨ੍ਦਮਯ ਹੋ। ਸ਼ਾਨ੍ਤਿ ਹੋ। ਵੈਰਾਗ੍ਯਵਾਨ ਸੇ ਆਨਨ੍ਦ ਮਿਲਤਾ ਹੈ। ਵੇ ਅਨਾਸਕ੍ਤ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਕਰਤੇ ਹੋ। (6) ਸਤਯੁਗ ਕੀ ਪ੍ਰਾਰ੍ਥਨਾ ਕਰੋ। ਐਸਾ ਦਯਾਮਯ ਹੋ। ਕ੍ਰੁਪਾ ਹੋ। ਮਿਤ੍ਰ ਭਾਵ ਹੋ। ਸਂਤੋ ਹੋ। ਆਨਨ੍ਦ ਹੋ। ਨਿਸ੍ਵਾਰ੍ਥ ਹੋ। ਸੁਵਿਚਾਰ ਹੋ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਵਿਚਾਰ ਹੋ। ਜੀਵਨ ਸਤ੍ਕਾਰ੍ਯ ਮੇਂ ਸਂਲਗ੍ਨ ਹੋ। ਦੁਃਖ ਮੇਂ ਸਹਾਯਕ ਹੋ। ਸਹਾਨੁਭੂਤਿ ਹੋ। ਪ੍ਰੇਮ ਯੁਕ੍ਤ ਜੀਵਨ ਹੋ। ਸ਼ਾਨ੍ਤਿ ਚਿਤ੍ਤ ਵ ਪ੍ਰਭੁ ਕੇ ਵ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਿ ਕੇ ਕਾਰ੍ਯੋ ਕੀ ਸਮਝ ਹੋ। (7) ਪ੍ਰਣਵ ਗਾਯਤ੍ਰੀ ਕੀ ਸਾਧਨਾ ਮੇਂ ਨਿਰਤ ਹੋ। ਸਮਾਧਿ ਸਤਤ ਹੋ। ਸ੍ਵਤਨ੍ਤ੍ਰ ਸ੍ਵਸ੍ਫੂਰ੍ਤ ਸ਼ੁਭ ਵਿਚਾਰ ਯੁਕ੍ਤ ਜਨ ਹੋ। ਸੁਵਿਚਾਰ ਸਿਦ੍ਧ ਜਨ ਹੋ। ਜ੍ਞਾਨੀ ਜਨ ਹੋ। ਸੁਵਿਚਾਰ-ਯੋਗ ਸਿਦ੍ਧ ਕ੍ਰਿਯਾ ਹੋ। (8-9) ਸਤਤ ਜਪ ਨੇ ਨਿਰਤ ਜਨ ਹੋ ਐਸਾ ਸਤਯੁਗ ਨਿਮਂਤ੍ਰੋ। ਏਕ ਭੀ ਕ੍ਣ ਪ੍ਰਭੁ ਕੇ ਸ੍ਮਰਣ ਬਿਨਾ ਨ ਜਾਯ। ’’ਸਾਂਸੇ ਸਾਸੇ ਰਟੂ ਥਾਰੋ ਨਾਮ’’ ਅਜਪਾ ਜਪ ਗੁਰੂਦੇਵ ਸੇ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋ। ਸਬ ਸੇ ਪ੍ਰੇਮ ਹੋ ਵ ਸਮ੍ਮਾਨ ਹੋ। ਸਂਸ੍ਕਾਰ ਯੁਕ੍ਤ ਹੋ। ਕ੍ਮਾ ਸਰਲਤਾ, ਗੁਰੂ ਭਕ੍ਤਿ, ਵਿਵੇਕ, ਸ੍ਥਿਰਤਾ, ਵੈਰਾਗ੍ਯ ਨਿ੍ਕਾਮ ਕਰ੍ਮ ਆਦਿ ਯੋਗ ਯੁਕ੍ਤ ਜੀਵ ਨ ਹੋ। (9-10)
ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਕੇ ਸਮਾਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਨਿ੍ਠ ਆਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨੀ ਗੁਰੂਦੇਵ ਹੋ। ਪਾਤ੍ਰ ਅਨੁਸਾਰ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇਤੇ ਹੇ। ਭੇਦ ਭਾਵ ਨ ਕਰੇ। ਦ੍ਵੇ ਨ ਕਰੇਂ। ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਚਿਤ੍ਤ ਮੇਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਤੇ ਹੋ। ਦਯਾਕਰ ਭਾਵਾਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਾਪ੍ਯ ਹੋ। ’’ਸ਼੍ਯਾਮ ਨਾ ਵਚਨੋ ਮਾਂ ਝੂਠਕ ਹੋਯ ਨਹੀਂ ।’’ ਮਜਾਕ ਮੇਂ ਭੀ ਜਿਨਕੇ ਵਚਨ ਝੂਠ ਨ ਹੋਤੇ ਹੋ। ਉਨਕੇ ਕਰ੍ਮ ਬ੍ਰਹ੍ਮਮਯ ਹੋ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਰ੍ਮ ਹੋ। ਕ੍ਰੋਧ ਭੀ ਜਨ ਕਲ੍ਯਾਣ ਕੇ ਲਿਯੇ ਹੋ। ਇਚ੍ਛਾ ਤ੍ਰੁ੍ਣਾ ਨ ਹੋ। ’’ ਨ ਸੋਚਤੀ ਨ ਕਾਂਕ੍ਤਿ ਹੋ।’’
’’ਆਤ੍ਮਵਤ ਸਰ੍ਵਭੂਤੇੁ’’ ਦੇਖਤੇ ਹੋ। ’’ ਏਕ ਹੀ ਆਤ੍ਮਾ ਸਬ ਮੇਂ ਰਮ ਰਹੀ ਹੈ।’’ ਸਿਦ੍ਧ ਕਿਯਾ ਹੋ। ਪ੍ਰਾਰਬ੍ਧ ਅਧਿਨ ਜੋ ਨਹੀਂ ਪਰ ਬਤਾਤੇ ਹੋ। ਸੀਖਾਤੇ ਹੈ। ਆਲਸ ਦੂਰ ਕਰਤੇ। ਅਨਾਸਕ੍ਤੀ ਦੇਤੇ ਹੋ। ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਹੀ ਸਰ੍ਵਕਰ੍ਮ ਫਲਰੂਪ ਹੈ। ਐਸੀ ਬੁਦ੍ਧਿ ਦੇ। ਐਸੀ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾ ਦੇ। ਐਸਾ ਵਿਸ਼੍ਵਾਸ ਦੇ। ਨਿ੍ਠਾ ਦੇ। ’’ਧ੍ਯਾਨ ਮੂਲਂ ਸਦ੍ਗੁਰੂਮੂਰ੍ਤਿ ’’ਉਨਕਾ ਹੀ ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਤੇ ਹੋ। ਪੂਜਾ ਉਨ ਗੁਰੂ ਕੇ ਚਰਣ ਕਮਲ ਕੀ ਹੋ। ਉਨਕੀ ਆਜ੍ਞਾ ਪਾਲਨ ਹੀ ਸਰ੍ਵੋਪਰੀ ਹੋ। ਸ਼ਿ੍ਯ ਸੇ ਜਗਤ ਕਲ੍ਯਾਰ੍ਥ ਕਾਰ੍ਯ ਕਰਵਾਤੇ । ਪਾਰਮਾਰ੍ਥਿਕ ਕਾਰ੍ਯ ਕਰਵਾਤੇ । ਮਹਾਨ ਕਾਰ੍ਯ ਕਰਵਾਤੇ। ਸਨ੍ਮਾਰ੍ਗ ਪਰ ਚਲਾਤੇ। ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥ ਮੇਂ ਅਪਨੇ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯ ਕਾ ਨਿਰ੍ਵਾਹ ਕਰਤੇ ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮ ਮੇਂ ਆਗੇ ਬਾਤੇ। ਸਮਝ ਦੇਤੇ। ਜ੍ਞਾਨ ਦੇਤੇ। ਵੈਦਿਕ ਅਨੁਸਰਣ ਕਰਵਾਤੇ। ਭਕ੍ਤਿ ਦੇਤੇ। ਜ੍ਞਾਨ ਦੇਤੇ। ਕ੍ਰੁਤਕ੍ਰੁਤ੍ਯ ਕਰਤੇ। (11-12) ਜਿਜ੍ਞਾਸੁ ਬਨਾਤੇ। ਸਤਯੁਗ ਜਹਾਁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਪਰਮ ਦਯਾ ਹੋ। ਵੇ ਸ਼ਿ੍ਯ ਪਰ ਸਬ ਭਕ੍ਤੋਂ ਪਰ ਦਯਾ ਕਰੇ। ਕਿਯੇ ਸ਼ੁਭ ਕਰ੍ਮੋ ਵ ਸਾਧਨੋਂ ਪਰ ਉਦਾਰਤਾ ਦਿਖਾਤੇ ਵ ਆਗੇ ਬਾਤੇ ਹੈ। ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਵਿਜਯ ਦੇਤੇ ਹੈ।
ਗੁਰੂਦੇਵ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਸੇ ਐਸੇ ਸਤਯੁਗ ਕੀ ਮਾਂਗ ਕਰੋ, ਜਹਾਁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਦਯਾ ਸੇ ਦਿਵ੍ਯ ਆਨਨ੍ਦ, ਮੇਂ ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮ ਮੇਂ ਦੇਹ ਸੁਧ ਨ ਰਹੇ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਸੇ ਅਭਿਨ੍ਨ ਅਨੁਭਵ ਕਰੇ। ਅਨੇਕ ਵਿਸ਼੍ਵ ਅਪਨੇ ਮੇਂ ਬਨਤੇ ਹੋ।੍ ਆਨਨ੍ਦ ਹੀ ਰਹੇ। ਸਦਾ ਆਨਨ੍ਦ ਹੀ ਰਹੇ। ਚਤੁਰ੍ਦਿਸ਼ ਉਨ੍ਨਤਿ ਹੋਵੇ। ਸਤਯੁਗ ਜਹਾਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਨਿ੍ਠ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੇ ਅਮ੍ਰੁਤ ਵਚਨ ਮਂਤ੍ਰ ਹੋ। ਸ੍ਵਪ੍ਨ ਰਹੇ। ਜਹਾਁ ਦ੍ਰੁ੍ਟਾ ਮਾਤ੍ਰ ਰਹੇ। ਵਹਾਁ ਕੋਈ ਕਰ੍ਮ ਨ ਰਹੇ। ਸਤ੍ਵ ਹੀ ਹੋ। ਸਤ੍ਯ ਹੀ ਹੋ। ਦੂਸਰਾ ਕੋਈ ਨ ਹੋ। ’’ਤਤ੍ਵਮਸਿ ’’ ਆਦਿ ਸਿਦ੍ਧਾਨ੍ਤ ਸਿਦ੍ਧ ਗੁਰੂ ਕੀ ਦਯਾ ਸੇ ਹੋ। ਵ੍ਯਾਪਕਤਾ ਵ ਅਦ੍ਧੇਤ ਸਿਦ੍ਧ ਕਰ ਸਫਲ ਹੋ। ’’ਅਖਿਲ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਣ੍ਡ ਮਾਁ ਏਕ ਤੂ ਹੀ ਹਰਿ’’ ਸਬ ਜਗਹ ਵਹੀ ਹੈ। ਅਨੁਭਵ ਹੋ। ’’ਏਕੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮੋ ਦ੍ਵਿਤੀਯੋ ਨਾਸ੍ਤੀ’’ ਕਾ ਉਨਕੀ ਦਯਾ ਸੇ ਅਨੁਭਵ ਹੋ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਉਪਾਸਨਾ ਹੋ। ਆਤ੍ਮਾਨੁਭਵ ਹੋ। ਜਹਾਁ ਸਤ੍ਸਂਗ ਹੋ। ਜ੍ਞਾਨ ਧ੍ਯਾਨ ਸਮਾਧਿ ਆਦਿ ਹੋ। ਅਨੁਭਵੀ ਬਨੇ। (ਬੋਧ. 12-13-14)
’’ਆ ਵਿਸ਼੍ਵਨਾ ਅਣੁ ਅਣੁ ਮਾਹੀ ਆਪ ਪੋਤੇ ਨੇ ਆਪ ਏਕ ਅਖਿਲੇਸ਼ ਮਹਦ੍ਸ੍ਵਰੂਪੇ।’’ ਯਹ ਜ੍ਞਾਨ ਦ੍ਰੁ ਹੋ। ’’ਸਰ੍ਵ ਰੂਪ ਗੁਰੂ ਸਰ੍ਵਮਯਂ ਗੁਰੂ ਮਯਂ ਜਗਤ ’’ ਕਾ ਅਨੁਭਵ ਜਹਾਁ ਹੋ ਉਸ ਸਤਯੁਗ ਕੋ ਬੁਲਾਓ। ਸ੍ਥਾਪਿਤ ਕਰੋ। ਪਵਿਤ੍ਰ ਗੁੁਰੂਦੇਵ ਕਾ ਸ੍ਮਰਣ ਕਰੋ। ਸਤਤ ਜਪ ਕਰੋ। ’’ਸ੍ਫੁਰਣ ਰੂਪੀ ਸ੍ਮਰਣ ਉਤ੍ਤਰੋਤ੍ਤਰ ਬਤਾ ਜਾਤਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਹੀ ਸ੍ਮਰਣ ਕਹਤੇ ਹੈ। ਐਸਾ ਸ੍ਮਰਣ ਅਨਨ੍ਤ ਹੌ। ਸ੍ਮਰਣਕਾਰ ਅਨਨ੍ਤ ਹੈ। ਔਰ ਯਹੀ ਸ੍ਮਰਣ ਹੈ। (ਬੋਧ. 14)
ਉਸ ਸਤਯੁਗ ਮੇਂ ਸਾਧਕ ਕੇ ਹ੍ਰੁਦਯ ਮੇਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਅਨੁਭਵ ਹੋਤਾ ਹੈ। ਆਨਨ੍ਦ ਅਖਣ੍ਡ ਰਹਤਾ ਹੈ। ਸ੍ਵਰੂਪਾਨੁਸਂਧਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ। ਆਤ੍ਮ ਸਾਕ੍ਾਤ੍ਕਾਰ ਹੋਤਾ ਹੈ ਸਤਯੁਗ ਜਹਾਁ ਵੇਦਾਨ੍ਤ ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਉਨਕਾ ਏਕ ਹੋਤਾ ਹੈ। ਵੇਦ ਪਠਨ ਪਾਠਨ ਹੋਤਾ ਹੈ। ਵਿਦ੍ਵਾਨ ਪਣ੍ਡਿਤ ਹੋਤੇ ਹੋ। ਸਦ੍ਗੁਰੂਦੇਵ ਸੁਵਿਦ੍ਯਾ ਦੇਤੇ ਹੋ। ਸਾਧਕ ਵ ਭਕ੍ਤ ਸਾਮ੍ਯਬੁਦ੍ਧਿ ਸੇ ਸਮਝਤੇ ਹੋ। ਨਿ੍ਕਾਮ ਹੋਤੇ। ਨਿਰ੍ਵੇਰ ਹੋਤੇ। ਲੋਕ ਕਲ੍ਯਾਣ ਏਵਂ ਪਾਰਮਾਰ੍ਥਿਕ ਕਾਰ੍ਯ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਪ੍ਰੇਮ ਸੇ ਉਨਕੇ ਹ੍ਰੁਦਯ ਮੇਂ ਰਹਤੇ ਹੈ। ਸ਼ਾਨ੍ਤ ਚਿਤ੍ਤ ਹੋਤੇ ਜਨ। ਸਬ ਜਗਹ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੇ ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਹੋ। ’’ ਜਾਁ ਦੇਖੂਤ੍ਯਾਁ ਤਮੇ ਉਭਾ ’’ ਮ੍ਹਾਰਾ ਪਾਰ ਪਡ੍ਯਾ ਮਨ ਸ਼ੁਭਾ’’ ਸਿਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੈ। (ਬੋਧ .12 ਸੇ 15) ਪ੍ਰਸਨ੍ਨ ਪ੍ਰਸਨ੍ਨ ਜਨ ਰਹਤੇ ਹੈ।
ਸਚ੍ਚੀ ਸ੍ਵਤਂਤ੍ਰਤਾ, ਸਚ੍ਚਾ ਸ੍ਫੂਰਣ, ਔਰ ਸ੍ਮਰਣ ਹੋ। ਮੁਕ੍ਤਿ ਕੀ ਇਚ੍ਛਾ ਸੇ ਗੁਰੂ ਕੀ ਸ਼ਰਣ ਜਾਤੇ ਹੈ। ਵੇਦਾਨ੍ਤ ਅਧ੍ਯਯਨ ਹੋ। ਸ੍ਮਰਣ, ਜਪ, ਧ੍ਯਾਨ ਆਦਿ ਸੇ ’’ਯਥਾ ਪਿਣ੍ਡੇ ਤਥਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਣ੍ਡੇ ’’ ਕਾ ਅਨੁਭਵ ਹੋਤਾ ਹੈ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਹੀ ਰਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਹੀ ਸਬ ਇਚ੍ਛਾਓ ਕੀ ਪੂਰ੍ਤਿ ਕੇ ਨੀਧਿ ਹੈ। (16) ਜਹਾਁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਦਯਾ ਸੇ ਆਤ੍ਮਾਨੁਭਵ ਹੋਤਾ। ਸਬ ਕ੍ਰਿਯਾਏਁ ਸਤ੍ਯ ਹੋਤੀ ਹੈ। ਸਬ ਉਨ ਕ੍ਰਿਯਾ ਸੇ ਸਹਮਤ ਹੋਤੇ ਹੈ। ਏਕ ਹੀ ਤਤ੍ਵ ਸ਼ੇ ਰਹ ਜਾਤਾ। ’’ਨੈਤਿਨੈਤਿ’’ ਕਰਤੇ ਵਹੀ ਏਕ ਮਾਤ੍ਰ ਰਹ ਜਾਤਾ ਹੈ। ਵਹੀ ਸਬ ਕੁਛ ਬਨਾ ਅਨੁਭਵ ਹੋਤਾ ਹੈ (17)
ਭਕ੍ਤ ਪ੍ਰੇਮ ਮੇਂ ਵਿਹ੍ਰੁਲ ਹੋਕਰ ਪ੍ਰੇਮਾਸ਼੍ਰੁ ਸੇ ਆਸ਼੍ਰੁਪਾਤ ਹੋਤਾ ਹੈ। ’’ਕਰ ਕਪੋਲ ਭਯੇ ਕਾਰੇ। ’’ਉਰ ਬੀਚ ਬਹੇ ਪਨਾਲੇ ’’ ਐਸੀ ਅਵਸ੍ਥਾ ਹੋਤੀ ਹੈ। ਗੋਪਾਲ ਪੂਜਾ ਕਰਨੇ, ਆਨਨ੍ਦ ਮੇਂ ਰਹਨੇ, ਸਂਸਾਰ ਕੇ ਸਂਸ੍ਕਾਰ ਨ ਰਖੇ ਔਰ ਜਪ ਕਰਨੇ ਵ ਨਿਰ ਰਹਨੇ ਕਾ ਕਹਤੇ ਹੈ। (19)
’’ਗੁਰੂਦੇਵ ਬੁਦ੍ਧਿ ਰੂਪ ਮੇਂ ਬਿਰਾਜੇ ਹੈ। ਸਾਤ੍ਵਿਕ ਅਭਿਮਾਨ ਕੇ ਪਾਰ ਵੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਤੂ ਹੀ ਹੈ। ਅਨੁਭਵ ਗੁਰੂਦੇਵ ਦੇਤੇ ਹੈ। ਸਤ ਅਸਤ ਸੇ ਪਰੇ ਉਨ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੋ ਜਹਾਁ ਸਮਬੁਦ੍ਧਿ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜਾਨਾ ਜਾਤਾ ਹੋ। ਵਹ ਨਿਰ੍ਭਯ, ਅਮ੍ਰੁਤ, ਜਗ ਪਾਲਨ ਕਰਤਾ ’’ਵ੍ਯਾਪਕ ਛੋ ਸ੍ਵਾਮੀ’’ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ।
ਸਤ੍ਯਯੁਗ ਮੇਂ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਕਰ੍ਮ ਸਤ੍ਯ ਮਯ ਹੋ ਜਾਤੇ। ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਕਰ੍ਮ ਹੋ ਜਾਤੇ। ਬੁਦ੍ਧਿ ਔਰ ਤਰ੍ਕ ਨਹੀਂ ਰਹਤਾ। ਕਰ੍ਮ ਸਤਰੂਪ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਜ੍ਞਾਨ ਰੂਪ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਉਸਕਾ ਫਲ ਆਨਨ੍ਦ ਹੋਵੇ। ਸਦ੍ਗੁਰੂ ਦੇਵ ਕੀ ਆਜ੍ਞਾ ਪਾਲਨ ਹੀ ਏਕ ਮਾਤ੍ਰ ਮਾਰ੍ਗ ਹੈ। ਸਤ ਅਸਤ ਸੇ ਪਾਰ ਨਿਰ੍ਗੁਣ ਦਯਾ ਕਰ ਕੇ ਸਗੁਣ ਗੁਰੂਦੇਵ ਰੂਪ ਮੇਂ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ ਹੁਆ ਹੈ। ਧੈਰ੍ਯ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਜੋ ਰੁਿਮੁਨਿਯੋਂ ਕੀ ਹਮਾਰੇ ਰਕ੍ਤ ਮੇਂ ਉਸੀ ਕੇ ਬਲ ਪਰ ’’ਤਤ੍ਵਮਸਿ ਅਹਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਸ੍ਮਿ, ਅਯਂ ਆਤ੍ਮਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਔਰ ’’ਅਹਿਂਸਾ ਪਰਮੋਧਰ੍ਮ ਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਕੋ ਸਹਨ ਕਰ ਸਕਤੇ ਹੈ। ਅਨੁਭਵ ਕਰ ਸਕਤੇ ਹੈੈ। ਸਂਕਲ੍ਪ ਮਾਤ੍ਰ ਸੇ ਸਰ੍ਵੋਪਰੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਜੋ ਕਭੀ ਹਾਰੇ ਹੀੇ ਨਹੀ। (20-21,22-23)
ਸਤਯੁਗ ਬੁਲਾਓਂ ਜਹਾਁ ਭਕ੍ਤ ਭਕ੍ਤਿ ਸੇ ਅਧਿਕ ਸੇਵਾ ਗੁਰੂ ਕੀ ਕਰ ਪ੍ਰਸਨ੍ਨ ਕਰੇ। ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾ ਪ੍ਰੇੇਮ ਵਾਲੇ ਹੋ। ਊਁਚੇ ਪਾਤ੍ਰ ਹੋ। ਇਸ਼ਾਰੇ ਮਾਤ੍ਰ ਸੇ ਪੂਰ੍ਣਤਾ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰੇ। ਗੁਰੂ ਕੀ ਦ੍ਰੁ੍ਟਿ ਮੇਂ ਸ਼ਿ੍ਯ ਉਚ੍ਚ ਹੋ। ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ ਕਰ੍ਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕੇ ਲਿਯੇ ਜਹਾਁ ਲੋਗ ਕਰੇਂ। ਅਲੋਕਿਕ ਅਨੁਭਵੇ। ਸੁਵਿਚਾਰ ਯੁਕ੍ਤ ਹੋ। ਸਾਦਾ ਜੀਵਨ ਉਚ੍ਚ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਵਿਚਾਰ ਹੋ। ਸਂਯਮਮਯ ਹੋੇ। ਬਲ ਯੁਕ੍ਤ ਸਸ਼ਕ੍ਤ ਵਿਚਾਰ ਹੋ। ਸ਼ਿਵ ਸਂਕਲ੍ਪ ਹੋ। ਪ੍ਰੇਮ ਸਬ ਸੇ ਹੋ। ਆਤ੍ਮਵਤ ਸਰ੍ਵਭੂਤੇੁ ਦੇਖਤੇ ਹੈ।
ਅਦ੍ਧੇਤ ਪ੍ਰਬਲ ਭਾਵ ਰਹੇ। ਸ੍ਵਾਰ੍ਥ ਵ ਸਂਕੀਰ੍ਣ ਨ ਹੋ। ਜਹਾਁ ਸਬ ਸਮਰ੍ਪਣ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੋ ਕਰਤੇ ਹੋ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਸ੍ਵਯਂ ਅਪਨੇ ਭਕ੍ਤ ਕੀ ਮਹਿਮਾ ਗਾਨੇ ਲਗੇ। ਭਗਤ ਭਰ ਦੇਰੇ ਝੋਲੀ।’’ ਭਕ੍ਤ ਨਿਰਨ੍ਤਰ ਪ੍ਰਭੁ ਸ੍ਮਰਣ ਮੇਂ ਨਿਰਤ ਹੋ ਜਹਾਁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਪ੍ਰਸਨ੍ਨ ਪ੍ਰਸਨ੍ਨ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਅਮਰਤ੍ਵ ਦੇਵੇ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਤ੍ਵ ਦੇਵੇ। ਭਕ੍ਤਿ ਵ ਅਖਣ੍ਡ ਆਨਨ੍ਦ ਸ਼ਿ੍ਯ ਕੋ ਦੇਵੇ। ਸ਼ਿ੍ਯ ਸਬ ਕੁਛ ਗੁਰੂਦੇਵ ਸੇ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤੇ ਹੋ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਹੀ ਮੂਰ੍ਤਿਮਨ੍ਤ ਈਸ਼੍ਵਰ ਹੈ। ਵਹਾਁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਸੇ ਏਕਤਾ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਸਤ੍ਤਾ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਯ ਹੋ। ਵਿਕ੍ੇਪ ਨਹੀਂ ਮਾਧੁਰ੍ਯ ਹੀ ਹੋ। ਜਹਾਁ ਗੁਰੂ ਮੇਂ ਈਸ਼੍ਵਰ ਪ੍ਰੇਮ ਹੋ। ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਯੁਕ੍ਤ ਹੋ। ਗੁਰੂਮਯ ਮਨ ਹੋ। ਤਨ੍ਮਯ ਤਨ੍ਮਯ ਥਾਵੋ ਰੇ। ਸਬ ਅਪਨੇ ਅਨੁਭਵ ਹੋ ਦੂਸਰਾ ਨ ਰਹੇ। ਗੁਰੂਦੇਵ ’’ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਮਾਂ ਦ੍ਰੁ ਪ੍ਰਤਿਜ੍ਞਾ ਥਤਾ, ਸ਼ੁਭ ਲਕ੍ਣ ਸ਼ਾ ਸ਼ਾਂ ਦੇਖਾਤਾ ’’ ਗੁਰੂਦੇਵ ਆਗੇ ਆਗੇ ਤੈਯਾਰੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹੈ। ਪਗ ਪਗ ਪਰ ਅਨੁਭਵ ਹੋ। ਆਨਨ੍ਦ ਹੋ। ਉਚ੍ਚ ਅਵਸ੍ਥਾ ਆਨਨ੍ਦ ਦ੍ਰੁ੍ਟਿ ਸੇ ਪ੍ਰਭੁ ਦੇਤੇ ਹੈ। ਆਤ੍ਮਾ ਕੀ ਵ੍ਯਾਾਪਕਤਾ ਅਖਣ੍ਡਤਾ ਸਿਦ੍ਧ ਅਨੁਭਵ ਪਰਿਪਕ੍ਵ ਹੋ, ਸਬ ਕੁਛ ਅਨੁਕੂਲ ਹੋ ਜਾਵੇ। (23-28) ਭਕ੍ਤ ਐਸੇ ਸਤ੍ਸਂਗ ਮੇਂ ਹੋ ਜਹਾਁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਜੋ ਕਰੇ ਵਹੀ ਮਾਨੇ ਉਸਨੇ ਅਪਨਾ ਸ਼ੁਭ ਮਾਨੇ। ’’ਹੋ ਵਹੀ ਜੋ ਰਾਮ ਰਚਿ ਰਾਖਾ ’’ ’’ਰਾਮ ਕਰੇ ਸੋ ਸਹੀ ’’ ਔਰ ਭੀ ਹਮਕੋ ਤੋ ਯੋਂ ਭੀ ਵਾਹਵਾਹ ਔਰ ਯਾਂੇ ਭੀ ।’’ਹਰ ਹਾਲ ਮੇਂ ਪ੍ਰਭੁ ਕੀ ਇਚ੍ਛਾ ਮਾਨੇ। (24)
ਸਤਯੁਗ ਬੁਲਾਵੇ ਜਹਾਁ ਅਦ੍ਧੇਤ ਸਿਦ੍ਧ ਕਿਯਾ ਹੋ। ਸਤ੍ਯ ਸਿਦ੍ਧ ਕਿਯਾ ਹੋ। ਵਹਾਁ ਕੁਲ ਸ੍ਵਭਾਵ ਅਨੁਸਾਰ ਵਾਣੀ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਹੋ। ਸਤ੍ਯਰੂਪ ਹੋ ਬਨਾਤੇ ਹੋ। ਰੂਪ ਪ੍ਰਤਿ੍ਠਾ ਦਿਖਤੀ ਹੋ। (29) ਚੇਤਨ ਰੂਪ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕਾ ਜਿਸੇ ਭਕ੍ਤ ਕੇ ਭਜਨ ਮੇਂ ’’ਊਁ ਨਿਤ੍ਯ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਚੇਤਨ ਸਦ੍ਗੁਰੂਦੇਵ ਆਪਕੀ ਜਯ ਹੋ’’ ’’ਚੇਤਨ ਸ੍ਵਯਂ ਗੁਰੂਦੇਵ ਨੇ ਲਿਖਵਾਕਰ ਬਤਾਯਾ। ਕਠਿਨਾਈ ਮੇਂ ਭੀ ਨ੍ਯਾਯ ਕਰੇ। ਧਰ੍ਮ ਪਰ ਚਲੇ। (29) ਗੁਰੂਦੇਵ ਅਨ੍ਤਰ ਮੇਂ ਜੋ ਬਤਾਵੇ ਵਹੀ ਕਰੇ ਜੋ ਸਬ ਕੋ ਧਾਰਣ ਕਰੇ, ਸਬਕੋ ਪਰਮ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯ ਫਰ੍ਜ ਹੈ ਕੋ ਸਮਰ੍ਪਿਤ ਹੋਵੇ। (29) ਜਹਾਁ ਧਾਰ੍ਮਿਕ ਕਰ੍ਮ ਮੇਂ ਉਤ੍ਸਾਹ ਵ ਸਹਯੋਗ ਵ ਸਮਰ੍ਪਣ ਹੋ। ਸਤਯੁਗ ਬੁਲਾਓ ਆਚਰੋ ਔਰ ਗੁਰੂਦੇਵ ’’ ਜ੍ਞਾਨ ਮੂਲਂ ਸਦ੍ਗੁਰੂ ਵਾਕ੍ਯਂ’’ ਸਦ੍ਗੁਰੂ ਕੀ ਆਜ੍ਞਾ ਹੀ ਮਂਤ੍ਰ ਵ ਜ੍ਞਾਨ ਕੋ ਅਨ੍ਤਿਮ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯ ਮਾਨੇ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਮਹਿਮਾ ਸ਼ਿ੍ਯ ਕੇ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਸੁਂਗਧ ਕੀ ਤਰਹ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਵੇ। (29)
ਜਹਾਁ ਸ਼ਂਕਾ ਮਤ ਕਰਿਯੇ। ਭਕ੍ਤਿ ਮੇਂ ਭਜਨ ਮੇਂ ਲੀਨ ਹੋਕਰ ਭਕ੍ਤਿ ਹੀ ਭਗਵਾਨ ਬਨਕਰ ਭਕ੍ਤ ਕੋ ਗੁਰੂਦੇਵ ਮੇਂ ਏਕਤ੍ਵ ਅਨੁਭਵ ਦ੍ਰੁ ਕਰੇ। (29) ਉਸੇ ’’ ਆਪ ਸ੍ਪਰੂਪ ਓਡਖਾਮੀ ’’ ਸ੍ਵਰੂਪ ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਕਰਾਤੇ ਗੁਰੂਦੇਵ। ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਮਾਰ੍ਗ ਮੇਂ ਸਿਦ੍ਧ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥ ਮੇਂ ਰਹਕਰ। ਸਂਸਾਰ ਕੀ ਜਿਮ੍ਮੇਦਾਰਿਯਾਁ ਨਿਭਾਤੇ ਹੁਏ। ਸਿਦ੍ਧ ਕਰਾਤੇ। ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕਰਤਾ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਦਯਾ ਸੇ। ਜਹਾਁ ਭਕ੍ਤਿ ਜ੍ਞਾਨ ਸੇ ਸਮਝ ਕਰ ਹੋ। ਪਾਗਲ ਨ ਹੋ। ਸਂਸਾਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਵ ਪ੍ਰਤਿ੍ਠਾ ਅਨੁਰੂਪਤਾ ਬਨੀ ਰਹੇ। ਭਕ੍ਤਿ ਹੀ ਭਗਵਾਨ ਕੇ ਸ਼ਰਣ ਮੇਂ ਰਖਤੀ ਹੈ। ਪਾਤ੍ਰ ਅਨੁਸਾਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਦੇਨਾ ਲੇਨਾ ਹੋ। (30) ਵਹਾਁ ਈਸ਼੍ਵਰ ਅਵਤਾਰ ਹੋ। ਦਯਾ,ਕ੍ਮਾ ਵ ਨ੍ਯਾਯ ਦੇਤਾ ਹੋ। ਸਂਸਾਰ ਮੇਂ ਰਹਤੇ ਕਮਲ ਕੀ ਤਰਹ ਰਹੇ ?ਪ੍ਰਯਤ੍ਨ ਸੇ ਸੁਖ ਕੀ ਖੋਜ ਕਰਤੇ ਹੋ। ਪਰਂਬ੍ਰਹ੍ਮ ਸ੍ਵਰੂਪ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕਾ ਦੇਖਨਾ ਪਰ ਲਕ੍੍ਯ ਯਾਦ ਰਹਤਾ ਹੈ। (31) ਅਨੁਭਵੀ ਹੋਕਰ ਹੀ ਜਹਾਁ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇਤੇ ਹੋ। ਅਹਂਕਾਰ ਵ ਦਿਖਾਵਾ ਹੋਕਰ ਜਹਾਁ ਉਪਦੇਸ਼ ਨ ਦੇਤੇ ਹੋ। ਅਹਂਕਾਰ ਵ ਦਿਖਾਵਾ ਜਹਾਁ ਨ ਹੋ। ਵ੍ਯਸਨ ਸੇ ਸਤ੍ਯਯੁਗ ਮੇਂ ਦੂਰ ਰਹਤੇ ਹੈ। ’’ਮੁਕ੍ਤੋ ਅਨ੍ਯਾਯ ਮੁਚ੍ਚਤੇ’’ ਮੁਕ੍ਤ ਦੂਸਰੋਂ ਕੋ ਮੁਕ੍ਤ ਵਹਾਁ ਕਰਤੇ ਹੈਂ। ਪਰਾ ਵ ਅਪਰਾ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਿ ਕੇ ਕਾਰ੍ਯ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਕੇ ਦ੍ਰੁ ਸਿਦ੍ਧਾਨ੍ਤ ਹਮੇਂ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਦਯਾ ਸੇ ਸਮਝ ਮੇਂ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਸ੍ਵਯਂ ਸਮਝਾਵੇ। ਵਹ ਸ੍ਵਯਂ ਉਸਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਦੀਖੇ। ਏਕਤ੍ਵ ਅਨੁਭਵੇ ਏਕਤ੍ਵ ਅਨੁਭਵੇ ਔਰ ਨਿਰ੍ਭਯ ਹੋਤੇ ਜਹਾਁ। ਗੁਰੂਕੁਲ ਹੋ ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮ ਵ ਸਰ੍ਵਾਗਿਣ ਸ਼ਿਕ੍ਾ ਹੋ। ਪਰਤਨ੍ਤ੍ਰਤਾਨ ਰਹੇ। ਰਾਜ੍ਯ ਸ਼ਤ੍ਤਾ ਕੇ ਸਾਤ੍ਵਿਕ ਸ੍ਵਰੂਪ ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਜਹਾਁ ਪ੍ਰਭੁ ਕਰਾਤੇ ਹੋ। ਸਵਿਧਿ ਉਸਕੀ ਪੂਜਾ ਹੋ । ਰੁਿ ਮੁਨਿਯੋਂ ਕਾ ਪੂਜਾ ਕਾ ਆਦੇਸ਼ ਪਾਲਤੇ ਹੋ। ਪਾਤ੍ਰ ਬਨਾਵੇ। ਸ੍ਥੂਲ ਸ੍ਵਰੂਪ ਵ ਬੁਦ੍ਧਿ ਕੇ ਲਿਯੇ ਆਦੇਸ਼ ਨਹੀਂ। ਸਤਯੁਗ ਜਹਾਁ ਪ੍ਰਸਨ੍ਨ ਕਰਨੇ ਕੇ ਲਿਯੇ ਅਨ੍ਤਿਮ ਕਮਲ ਪੂਜਾ ਕਰਤੇ ਹੋ। ’’ਤਤ੍ਵਮਸਿ ’’ ਪਲ ਹੀ ਵਹੀ ਸ੍ਵਤਂਤ੍ਰਤਾ ਵਹੀ ਏਕ੍ਯਤਾ ਹੈ ’’ (31-32) ਉਸਕੀ ਦਯਾ ਸੇ ਸਤ ਕਾ ਅਨੁਭਵ ਹੋਕਰ ਏਕਰੂਪਤਾ ਹੋਤੀ ਹੋ ਵਹਾਁ ਅਨ੍ਤਿਮ ’’ ਅਹਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਸ੍ਮਿ’’ ਕੀ ਮਹਾਨਤਾ ਅਨੁਭਵੇ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਸੇ ਸਂਭਵ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ। ਅਮ੍ਰੁਤ ਪਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ। ਵੇ ਦਯਾ ਸਾਗਰ ਹੈ। ਵਹ ਕਮਲ ਪੂਜਾ ਸਿਖਾਤੀ ਹੈ। ਆਨਨ੍ਦ ਆਨਨ੍ਦ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ ਵਹਾਁ ਕਮਲ ਪੂਜਾ ਕੇ ਲਿਯੇ ਪਾਤ੍ਰ ਉਤ੍ਤਮ ਭੀ ਮਿਲਤੇ ਹੈ। ਮ੍ਰੁਤ੍ਯੁ ਕੋ ਜੀਤ ਲੇਤੇ ਹੈ। (32-33)
ਐਸਾ ਸਤਯੁਗ ਹੋ ਜਹਾਁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਹੀ ਕੋ ਪਰਮਬ੍ਰਹ੍ਮ ਮਾਨਤੇ ਹੋ। ਪੂਜਾ ਕਰਤੇ ਹੋ ਜਹਾਁ ’’ਧ੍ਯਾਨ ਮੂਲਂ ਸਦ੍ਗੁਰੂ ਮੂਰ੍ਤਿ, ਪੂਜਾ ਮੂਲਂ ਸਦ੍ਗੁਰੂ ਪਦਮ ਮਂਤ੍ਰ ਮੂਲ ਸਦ੍ਗੁਰੂ ਵਾਕ੍ਯਂ, ਮੋਕ੍ ਮੂਲਂ ਸਦ੍ਗੁਰੂ ਕ੍ਰੁਪਾ।’’
ਮਾਨਕਰ ਧ੍ਯਾਨ ਪੂਜਾ ਅਰ੍ਜਨਾ, ਸਤ੍ਸਂਗ ਆਦਿ ਆਦਿ ਉਨਕਾ ਹੀ ਹੋ। ਜਹਾਁ
ਕਰ੍ਮ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਸਬ ਕਰਤੇ ਪਰ ਆਸਕ੍ਤਿ ਨ ਹੋ। ਸ੍ਵਸ੍ਫੂਰ੍ਤ ਕ੍ਰਿਯਾਏਁ ਹੋਨੇ ਲਗੇ, ਵਿਚਾਰ ਆਨੇ ਲਗੇ। ਵੇ ਹੀ ਬ੍ਰਹ੍ਮਵਿਚਾਰ ਹੋ। ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਹੋ। ਰ੍ਸ੍ਫੂਰਣਾਏਂ ਸ੍ਵਭਾਵਿਕ ਬਹੇ। ਐਸੇ ਯੋਗੀ ਹੀ ਹੋ। ਉਪਨਿਦਾਨੁਸਾਰ ਹੋ। ਸਮਤ੍ਵ ਬੁਦ੍ਧਿ ਵਾਲੇ ਹੋ। ’’ਸੁਖ ਦੁਃਖੇ ਸਮੇ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਹੋ। ’’ਸਮਃ ਸ਼ਤ੍ਰੌ ਚਮਿਤ੍ਰੇਚ ’’ ਹੋ। ’’ਸਮ ਸਰ੍ਵੇੁ ਭੂਤੇੁ ’’ ਦੇਖਤਾ ਹੋ ’’ ਸਮ ਪਸ਼੍ਯਨ੍ਹਿ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਸਮਵਸ੍ਥਿਤਮੀਵ੍ਸ਼੍ਰਰਮ’’ (ਗੀਤਾ 13/28)
ਸਬ ਐਸਾ ਹੋ। ਸ੍ਵਰ੍ਗ ਸਾ ਹੋ। ਆਤ੍ਮਵਿਤ ਹੋ। ਸੁਸਂਸ੍ਕ੍ਰੁਤ ਹੋ। ਵੈਦਿਕ ਸ਼ਿਕ੍ਣ ਹੋ। ਰੁਿਕੁਲ ਹੋ। ਸ੍ਵਰਾਜ੍ਯ ਹੋ, ਮੋਕ੍ ਸਬ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰੇ। ਮਹਾਤ੍ਮਾ ਮਹਾਪੁਰੂ ਅਧਿਕਾਧਿਕ ਆਵੇ। ਸਤ੍ਯਯੁਗ ਕੇ ਬਜਾਰੋਰ੍ਪਣ ਕ੍ਰਮ-ਕ੍ਰਮ ਸੇ ਹੋ ਕਰ ਉਤ੍ਤਮ ਸ਼ਾਨ੍ਤਿ ਕਾ ਜੈਸਾ ਸਮਯ ਲਾਨੇ ਮੇਂ ਸਹਾਯਕ ਹੋਨਾ ਚਾਹਿਏ।
(ਬੋਧ. 35)
’’ਮੇਰੀ ਹਿਨ੍ਦਦੇਵੀ ਕੇ ਵੀਰ ਪੁਤ੍ਰ ਅਵਸ਼੍ਯ ਹੀ ਅਪਨੇ ਮੂਲ ਸ੍ਵਰੂਪ ਕੀ ਔਰ ਦ੍ਰੁ੍ਟਿ ਫੇਕੇਂ ਯਹੀ ਮਾਤ੍ਰ ਸਤਯੁਗ ਕੀ ਗਿਨਤੀ ਮੇਂ ਹੈ।’’ (35) ’’ਸਤਯੁਗ ਕਾ ਗਰ੍ਥ ਬਨ੍ਧੇਗਾ।’’ (35) ’’---ਸਾਕ੍ਾਤ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰੁ੍ਣ ਜਨ੍ਮੇਗੇ। ਉਸੇ ਸਤਯੁਗ ਕਾ ਬਾਲਕ ਹੀ ਸਮਝਨਾ। ’’ਸਤ’’ ਸ਼ਬ੍ਦ ਕੀ ਕਿਤਨੀ ਮਰ੍ਯਾਦਾ ਬਾਂਧੀ ਜਾ ਸਕਤੀ ਹੈ - ਐਸੇ ਸਮਝ ਕਰ ਸਤਯੁਗ ਕੇ ਗਰ੍ਭ ਕਾ ਪੋਣ ਕਰੋ। ਦੂਸਰੇ ਗਰ੍ਭ ਕੀ ਉਪਾਸਨਾ ਕਰੋ ਵਿਚਾਰੋ ਸੇ ਨਿਮਨ੍ਤ੍ਰਿਤ ਕਰੋ। ਇਸ ਸਮਯ ਕੋ ਨਿਮਨ੍ਤ੍ਰੋ। (ਬੋਧ. 35)
’’ਇਸਸੇ ਭੀ ਅਧਿਕ ਉਚ੍ਚ ਪਦ ਮੋਕ੍ਪਦ ਜੋ ਉਤ੍ਤਮੋਤ੍ਤਮ ਹੈ ਉਸਕੀ ਔਰ ਤੋ ਲਕ੍੍ਯ ਬਿਨ੍ਦੁ ਕਰ੍ਮ ਯੋਗ ਆਚਰਿਤ ਕਰਤੇ ਹੁਏ ਅਵਸ਼੍ਯ ਰਖਨਾ ਹੈ ’’ ਸਤ੍ਯਯੁਗ ਕੇ ਆਨੇ ਕੀ ਰਾਹ ਦੇਖਤੇ ਰਹੇ। - ਉਸੀ ਕ੍ਰਿਯਾ ਕੇ ਗਰ੍ਭ ਪੋਣ ਕਰਨਾ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ। (35) ’’ਬਾਲਕ ਕੋ ---- ਉਤ੍ਤਮ ਸਂਸ੍ਕ੍ਰੁਤਿ ਵਾਲੇ ਮਾਰ੍ਗ ਪਰ ਜਾਨੇ ਦੇਨਾ ਚਾਹਿਏ। ਯੋਗ੍ਯ ਦਿਸ਼ਾ ਮੇਂ ਭੂਲ ਭੂਲ ਹੋ, ਸਮਝਾਕਰ ਨਿਰ੍ਮੂਲ ਕਰੇ।
ਕਰ੍ਤ੍ਤਵ੍ਯ ਹੈ। (35) ਸਤ੍ਯਯੁਗ ਜ ਸ੍ਥੂਲ ਰੂਪ ਮੇਂ ਹੋਤਾ ਅਧਿਕਾਧਿਕ ਚੈਤਨ੍ਯ ਹੋਤਾ ਜਾਤਾ। ਬੁਦ੍ਧਿ ਦ੍ਵਾਰਾ ਭੀ ਵਹ ਸਤ੍ਯ ਸਮਝ ਮੇਂ ਆਨੇ ਲਗੇਗਾ। ਅਤਿ ਸੂਕ੍੍ਮ ਸਤ੍ਯ ਜੀਵਨ ਮੇਂ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਮੇਂ ਲਾਵੇਗੇਂ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਨੇ ਵੇਦਾਨ੍ਤ ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਏਕ ਕਰ ਬਤਾਯਾ ’’। ਜੀਕਰ ਬਤਾਯਾ। ਅਨੁਭਵ ਕਰਵਾਯਾ। ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਆਨਨ੍ਦ ਦਿਯਾ। ਸ੍ਵਰਾਜ੍ਯ ਕੇ ਸਮਯ ਸਹਯੋਗ ਹਮਾਰਾ ਕਰ੍ਤ੍ਤਵ੍ਯ ਹੈ ਸਤ੍ਯ ਕੀ ਮਰ੍ਯਾਦਾ ਬੁਦ੍ਧਿ ਮੇ ਪ੍ਰਭੁ ਦੇ। ਆਗੇ ਸਤ ਔਰ ਅਸਤ ਸੇ ਪਰੇ ਹੈ ਵਹ ਲਕ੍੍ਯ ਹੈ। ਮੋਕ੍ ਸੇ ਭੀ ਆਗੇ ਪਰਮ ਤਤ੍ਵ ਲਕ੍੍ਯ ਹੈ। ਉਪਾਸਨਾ ਸੇ ਦਯਾ ਸੇ ਵਹ ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਦੇਗਾ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਦਯਾ ਸੇ (36) ਗੁਰੂਦੇਵ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਦਯਾ ਕਰੇਗੇਂ। ਕਲ੍ਯਾਣ ਕਰੇਗੇਂ। ਮਾਰ੍ਗ ਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤ ਕਰੇਗੇ। ਉਨਕਾ ਆਰ੍ਸ਼ੀਵਾਦ ਹੈ। ਤੀਵ੍ਰ ਭਾਵ ਕੇ ਬਲ ਸੇ ਆਜ੍ਞਾ ਅਨੁਰੂਪ ਬਨੇਗੇ। (36) ਸਤਯੁਗ ਮਾਂਗੋ ਜਹਾਁ ਗੁਰੂ ਸੇਵਾ ਏਕ ਮਾਤ੍ਰ ਹੋ। ਅਨਨ੍ਯ ਸ਼ਰਣਾਗਤਿ ਹੋ। ’’ਧ੍ਯਾਨਮੂਲਂ ਸਦ੍ਗੁਰੂਮੂਰ੍ਤਿ ਪੂਜਾਮੂਲਂ ਸਦ੍ਗੁਰੂਪਦਮ ’’ ’’ਸਾਂਸੇ ਸਾਂਸੇ ਰਟੂ ਥਾਰੋ ਨਾਮ ’’ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਆਜ੍ਞਾ ਪਾਲਨ ਮੇਂ ਸੇਵਾ ਮੇਂ, ਕਾਰ੍ਯੋ ਮੇਂ ਸਤਤ ਲਗੇ ਰਹੇ। ਸੇਵਾ ਪੂਜਾ ਬਨ ਜਾਯ। ਤਬ ਬਾਧਾਏ ਨਹੀਂ ਰਹਤੀ। ਪੂਰ੍ਣਤਾ ਆ ਜਾਤੀ ਹੈ। ਤਨ੍ਮਯ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ। ’’ਆਪ ਸ੍ਵਰੂਪ ਓਡਖਾਮੀ ਤਾਪ ਤ੍ਰਿਵਿਧ ਹਰ ਜੋ ’’ ਭੇਦ ਨਹੀਂ ਰਹਤਾ। ਦ੍ਵੇਤ ਨਹੀਂ ਰਹਤਾ। ਮਾਯਾ ਸੇ ਪਰੇ ਹੋ ਜਾਤਾ। ਗੁਰੂ ਅਪਨਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਦੇ ਦੇਤੇ ਹੈ। ਸੇਵਾ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਯਹੀ ਮੁਕ੍ਤਿ ਹੈ। ਸਬ ਕਰ੍ਮ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੇ ਲਿਯੇ ਹੀ ਹੋ ਜਾਤੇ ਹੈ। ਭਕ੍ਤ ਤੋ ਸੇਵਾ ਕੇ ਲਿਯੇ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਪ੍ਰਭੁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੇ ਸਾਥ ਆਨਾ ਚਾਹਤਾ ਹੈ।
’’ਰਹੇ ਜਨਮ ਜਨਮ ਥਾਰੋ ਸਾਥ’’ ਵਹ ਤੋ ਮਾਂਗਤਾ ਹੈ ’’ਜਬ ਜਬ ਤੂ ਆਵੇ ਸਾਥ ਹਮੇਂ ਲਾਨਾ ’’ ਭਗਵਾਨ ਕੇ ਸਾਥ ਭਕ੍ਤ ਭੀ ਆਤੇ ਹੈ। ਲੀਲਾ ਕਰਤੇ। ਜਗਤ ਕੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਕਰਤੇ। ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਆਨਨ੍ਦ ਦੇਤੇ। ਸੇਵਾ ਹੀ ਧਰ੍ਮ ਬਨ ਜਾਤਾ। (37)
ਭਕ੍ਤਿ ਮੇਂ ਕੇਵਲ ਗੁਰੂਦੇਵ ਸੇ ਪ੍ਰੇਮ ਹੀ ਰਹਤਾ ਹੈ। ਹ੍ਰੁਦਯ ਬਾਰ ਬਾਰ ਭਕ੍ਤ ਕਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸੇ ਭਰ ਜਾਤਾ ਹੈ। ਆਨਨ੍ਦ ਸੇ ਉਚ੍ਛਾਲੇ ਖਾਨੇ ਲਗਤਾ ਹੈ ਵਹੀ ਸਤਯੁਗ ਹੈ। ਪ੍ਰੇਮ ਕੀ ਪਰਕਾ੍ਠਾ ਹੈ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੇ ਆਰ੍ਸ਼ੀਵਾਦ ਸੇ ਆਧ੍ਯਾਤ੍ਮਿਕ ਔਰ ਸਰ੍ਵਾਗੀਣ ਸਬਕੀ ਉਨ੍ਨਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ। ਸਫਲਤਾ, ਸੁਖ, ਨੈਤਿਕਤਾ ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੀ ਹੈ। ਸਤਯੁਗ ਜਹਾਁ ਸਬ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੋ ਅਰ੍ਪਣ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਸਦੈਵ ਆਗੇ ਤੈਯਾਰੀ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਅਨੁਭਵ ਹੋਤਾ ਰਹੇ। ਉਨਕੇ ਧ੍ਯਾਨ ਮੇਂ ਨਿਰਤ ਰਹੇ। ਉਨਕੀ ਸ਼ਰਣ ਹੋ। ਆਸ਼੍ਰਿਤ ਹੋ। ਮੋਹ ਨ ਹੋ। ਮੋਹ ਵ ਲੇਨ ਦੇਨ ਸੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ ਸਮਝ ਆਵੇ। ਸਬ ਪ੍ਰਭੁ ਕੋ ਮਾਨੇ। ਅਪਨੇ ਕੋ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾਪਕ ਮਾਨੇ।
ਸਤਯੁਗ ਮੇਂ ਮੇਰਾ ਪਨ ਨ ਰਹੇ। ਤਬ ਆਨਨ੍ਦ ਆਨਨ੍ਦ ਰਹਤਾ ਹੈ। ਸਚ੍ਚਾ ਸਮਰ੍ਪਣ, ਪ੍ਰਪਤ੍ਤਿ ਹੋਨੇ ਪਰ ਹੋਵੇ। ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਭੀ ਆਨਨ੍ਦ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਸਬ ਆਨਨ੍ਦ ਦੇਨੇ ਆਨੇ ਲਗਤੇ ਹੈ। ਸਂਯੋਗ ਕੋ ਸਤ੍ਸਂਗ ਦ੍ਰੁ੍ਟਿ ਸੇ ਦੇਖਨੇ ਲਗਤੇ ਹੈ। (39) ਕ੍ਰਿਯਾਏਁ ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਰ੍ਮ ਬਨਾ ਲੇਤੇ ਹੈ। ਪਰਮਾਰ੍ਥ ਹੋਨੇ ਲਗਤਾ ਹੈ। ਜਗਤ ਹਿਤਾਯ ਕਰ੍ਮ ਹੋਨੇ ਲਗਤੇ ਹੈ।
ਮਾਯਾ ਭਕ੍ਤ ਕੋ ਸਹਾਯਕ ਬਨ ਜਾਵੇ। ਗੁਰੂ ਭਕ੍ਤਿ ਸੇ ਸ਼੍ਰੇ੍ਠ ਕਰ੍ਮ ਹੋਤੇ ਹੈ। ਉਚ੍ਚ ਕਰ੍ਮ ਫਲ ਭਾਗ੍ਯ ਬਨਕਰ ਆਨੇ ਲਗਤਾ। ਸੁਖ ਹੀ ਸੁਖ ਰਹਤਾ ਹੈ। ਵਹੀਂ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾ ਹੈ। ਨਿਸ਼ਂਕ ਸ਼ਰਣਾਗਤਿ ਰਹਤੀ ਹੈ। (40)
ਗੁਰੂਦੇਵ ਨੇ ਇਸ ਮਾਰ੍ਗ ਮੇਂ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਵ ਨਿਰ੍ਭਯ ਰਹਨੇ ਕਾ ਪ੍ਰਭੁ ਨੇ ਆਸ਼੍ਵਾਸਨ ਦਿਯਾ ਹੈ। ਸਬ ਪ੍ਰ੍ਰਭੁ ਕਾ ਹੈ। ਦ੍ਰੁ ਮਾਨ੍ਯਤਾ ਹੋਨੇ ਪਰ ਪ੍ਰਭੁ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਵਿਜਯ ਦੇਤੇ ਹੈ। ’’ਮੈਂ ਪ੍ਰਭੁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕਾ ਹਁੂ ਗੁਰੂਦੇਵੇ ਮੇਰੇ ਹੈ ’’ ਵਿਸ਼੍ਵਾਸ ਦ੍ਰੁ ਹੋਤਾ ਹੈ ਵਹਾਁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਹੀ ਸਰ੍ਵ ਸਾਧਨਾ ਕੇ ਫਲ ਰੂਪ ਹੈ। ’’ਮਹਿਮਾ’’ ਜਾਸੂ ਜਾਨੀ ਗਣਰਾਊ ਉਨੇ ਉਸੇ ਪ੍ਰਭੁ ਸ੍ਵਸ੍ਥ ਕਰਤੇ। ਉਤ੍ਸਾਹੀ ਬਨਾਤੇ। ਔਰ ਏਕਤ੍ਵ ਅਨੁਭਵ ਹੋਤਾ। ’’ਏਕੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮੋ ਦ੍ਵਿਤੀਯੋ ਨਾਸ੍ਤਿ ’’ਕਾ ਅਨੁਭਵ ਹੋਤੀ ਹੈ। (40-41) ਵਹਾਁ ਉਬਤੇ ਨਹੀ। ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਕੋ ਗੁਰੂ ਸੇਵਾ ਮਾਨਤੇ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਰ੍ਥਨਾ ਕਰਤੇ ਰਹਨੇ ਸੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਦਯਾ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਸੁਖ ਦੁਃਖ ਸਮੇ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਉਸੇ ਭੀ ਪ੍ਰਸਾਦ ਮਾਨਤੇ ਹੈ। (42)
ਗੁਰੂਦੇਵ ਅਚ੍ਛੇ ਹੀ ਕਰਤੇ ਹੈ ਏਕ ਆਤ੍ਮਾ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਦੇਖਤੇ ਹੈ। ਸਾਕਾਰ ਵਹੀ ਹੈ। ਨਿਰਾਕਾਰ ਵਹੀ। ਦ੍ਵੇਤ ਭੀ ਅਦ੍ਵੇਤ ਭੀ ਵਹੀ ਹੈ। ਦੋਨੋ ਏਕ ਦੂਸਰੇ ਮੇਂ ਹੈ। ਵਹਾਁ ਭਕ੍ਤ ਕਰ੍ਮ ਭੋਗ ਮੇਂ ਭੀ ਗੁਰੂਦੇਵ ਪ੍ਰਭੁਤਾ ਦੇਖਤਾ ਹੈ। ਵਹਾਁ ਜ੍ਞਾਨੀ ਏਕ ਹੀ ਗੁਰੂਤਤ੍ਵ ਸਬ ਮੇਂ ਦੇਖੇ ਵਹ ਜ੍ਞਾਨੀ। ਵਿਜ੍ਞਾਨੀ ਦਯਾ ਸੇ ਹੋਤਾ ਹੈ। ’’ਹੋਈ ਹੀ ਵਹੀ ਜੋ ਰਾਮ ਰਚਿ ਰਾਖਾ’’ ਵੇ ਕਰਤੇ ਵਹੀ ਹੋਤਾ ਹੈ। (43)
ਉਥਲ ਪੁਥਲ ਸ਼ੁਭ ਹੈ। ਭਲੇ ਕੇ ਲਿਯੇ ਹੈ। ’’ਸਰ੍ਵ ਰੂਪ ਗੁਰੂ ਸਰ੍ਵਦੇਵ, ਸਦ੍ਗੁਰੂ ਸਰ੍ਵਮ ਗੁਰੂਮਯਂ ਜਗਤ’’ ਸਰ੍ਵਵ੍ਯਾਪਕਤਾ, ’’ਵ੍ਯਾਪਕ ਛੋ ਸ੍ਵਾਮੀ।’’ ਸਰ੍ਵਾਤ੍ਮ ਭਾਵ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਹੋਤਾ ਹੈ। ਮੁਕ੍ਤਿ ਆਸਕ੍ਤਿ ਨ ਹੋਨਾ ਹੀ ਹੈ। ਯਹਾਁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੇ ਵਚਨ ਪੂਰ੍ਣ ਸਤ੍ਯ ਹੈ। ਪੂਰੇ ਹੋਤੇ ਹੈ। ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੈ। ਫਰ੍ਜ ਕਰ੍ਤ੍ਤਵ੍ਯ ਕਰ੍ਮ ਕੋ ਮਾਨਤੇ । ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਕ੍ਰੁਪਾ ਸੇ ਨਿ੍ਕਾਮ ਕਰ੍ਮ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ। ਵਹੀ ਸਚ੍ਚੀ ਸੇਵਾ ਹੈ। (43-44) ਗੁਰੂਦੇਵ ਦਯਾ ਨੀਧਿ ਹੈ, ਉਦਾਰ ਹੈ, ਅਨੁਭਵੇ। ਕਾਰ੍ਯਰੂਪ ਵਹੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਭੁ ਅਰ੍ਪਣ ਕਰ੍ਮ ਕਰ ਦੋ। ਵਹੀ ਸੇਵਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਭੁ ਪ੍ਰੇਮ ਰੂਪ ਹੈ। ਸ੍ਵਯਂ ਹੈ। ’’ਛਿਦਨ੍ਤਿ ਹ੍ਰੁਦਯ ਗ੍ਰਨ੍ਥਾਨੀ’’ ਨਿ੍ਕਾਮ ਭਕ੍ਤਿ ਸੇ ਪ੍ਰਭੁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੈ। ਜ੍ਞਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ। ਪ੍ਰੇਮ, ਅਨੁਰਾਗ ਉਦਯ ਹੋ ਸਚ੍ਚੀ ਭਕ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ।
ਵਹਾਁ ਹ੍ਰੁਦਯ ਮੇਂ ਗੁਰੂ ਕਾ ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਸਾਥ ਸਾਥ ਜਪ ਹੋਤਾ ਹੈ। ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਮੂਰ੍ਹਤ ਮੇਂ ਵਹਾਁ 3 ਘਂਟੇ ਕਾ ਪਰਿਪਕ੍ਵ ਸਮਾਧਿ ਹੋਤੀ ਹੈ। ਸਿਦ੍ਧਾਨ੍ਤ ਸਮਝਨਾ ਗੀਤਾ ਹੈ। (44-46)
ਏਕਤ੍ਵ ਗੁਰੂ ਸੇ ਅਨੁਭਵ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਤਨ੍ਮਯ ਹੋਤੇ। ਜਪ, ਸਤ੍ਸਂਗ, ਲੀਲਾ ਚਰ੍ਚਾ, ਮਹਿਮਾ ਕਥਨ, ਆਦਿ ਆਦਿ ਹੋਤੇ ਹੈ। ਸੇਵਾ ਭਕ੍ਤਿ ਦੇਤੇ ਹੈ। ਅਦ੍ਵੇਤ ਮੇ ਲੇ ਜਾਤੇ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਕੇ ਧ੍ਯਾਨ ਸੇ ਸਬ ਕਾਮ ਹੋਤੇ ਹੈ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੇ ਪਾਸ ਜਾਨੇ ਕੇ ਸਂਕਲ੍ਪ ਮਾਤ੍ਰ ਸੇ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਸ਼ੁਭ ਹੋਨੇ ਲਗਤਾ ਹੈ।
’’ਬ੍ਰਹ੍ਮਨਿ੍ਠ ਗੁਰੂ ਸ਼ਰਣੇ ਜਾਤਾ, ਅਘਢਗ ਨਾਖੇ ਨਿਵਾਰੀ ’’
’’ਨ ਸ਼ੋਕ ਭਯ ਚਿਨ੍ਤਾ ਨ ਕ੍ਲੇਸ਼ ਕਦੀ ਰੋਤੋ’’ ’’ਵਿਸ਼੍ਵ ਮਾਹੀ ਦੀਠਾ’’ ’’ਸਰ੍ਵਤ੍ਰਂ ਰਲਿਯਾਵਣੋ’’ ਲਗਨੇ ਲਗਤਾ ਹੈ। ’’ਜੀਵਮਟੀ ਸ਼ਿਵਥਈ ਗਯੋ ’’ ਯੇ ਤੋ ਬਹੁਤ ’’ ਰੂਪਾਰਾ ਹੈ ’’ ਆਗੇ ਵਿਸ਼੍ਵਨਾਥ ਭਈ ਕਹਤੇ ਹੈ ’’ਭਕ੍ਤ ਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਭਗਵਾਨ ਸਂਸਾਰ ਕਾ ਕਾਮ ਕਰਤੇ ਹੈ।
ਗੋਪਾਲ ਨੇ ਗੋਸ੍ਵਾਮੀ ਦਿਲ੍ਲੀ ਕੋ, ਆਨੇ ਪਰ ਵੇਤਨ ਕਾ ਪੂਛਾ ਬੋਲੇ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਹੋਗਾ। ਦਿਲ੍ਲੀ ਜਾਨੇ ਪਰ ਦੋਨੋਂ ਬਾਰ ਸਬ ਕਾ ਵੇਤਨ ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭਕ੍ਤ ਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸਂਸਾਰ ਕੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਗੋਸ੍ਵਾਮੀ ਸੇ ਭਰੂਚ ਮੇਂ ਗੋਪਾਲ ਨੇ ਮਕਾਨ ਕਾ ਪੂਛਾ। ਦਿਲ੍ਲੀ ਜਾਨੇ ਪਰ ਸਸ੍ਤੇ ਮਕਾਨ ਕੀ ਸ੍ਕੀਮ ਆਈ ਔਰ ਕਿਸ਼੍ਤੋ ਮੇਂ। ਵਹ ਭੀ ਬਹੁਤ ਕਮ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਬਕੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਕਰੀ। ਉਨਕੇ ਆਦੇਸ਼ ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ ਸ੍ਰੁ੍ਟਿ ਮਾਨਤੀ। ਉਨਕੇ ਭਯ ਸੇ ਸਬ ਚਲ ਰਹੇ ਹੈ। ਸੂਰ੍ਯ ਚਨ੍ਦ੍ਰ ਯਮ ਆਦਿ। ਵੇਦ ਵ ਉਪਨਿਦ ਘੋ ਕਰਤੇ ਹੈ।
ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਲਿਯੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਲਿਖਤੇ ਹੈ ’’ ਪ੍ਰਭੁ ਸੇਵਾ ਉਠਾਤੇ ਹੋ -- ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੀ ਭੇਂਟ ਪ੍ਰਭੁ ਕੇ ਚਰਣੋਂ ਮੇਂ ਬਹੁਤ ਊਁਚੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੀ ਗਿਨੀ ਜਾਤੀ ਹੈ।’’ ਊਁਚੇ ਪਾਤ੍ਰ ਭਕ੍ਤ ਕੇ ਲਿਯੇ ਕਹਤੇ ’’ ਤੁਮ੍ਹਾਰੇ ਹ੍ਰੁਦਯ ਮੇਂ ਅਨ੍ਤਰ ਮੇਂ ਇਤਨੀ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾ ਔਰ ਪ੍ਰੇਮ ਕੈਸੇ ਉਦ੍ਭਵ ਹੁਆ ਯਹ ਭੀ ਏਕ ਊਁਚੀ ਪਾਤ੍ਰਤਾ ਕਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ। ਪਾਤ੍ਰ ਕਬ ਖਿਲ ਉਠਤੇ ਲਿਖਤੇ ਹੈ - ’’ਊਁਚੇ ਪਾਤ੍ਰ ਕੋਈ ਏਕ ਵਿਕ੍ੇਪੋ ਕੇ ਕਾਰਣ ਅਮੁਕ ਸਮਯ ਅਜ੍ਞਾਨ ਦਸ਼ਾ ਮੇਂ ਰਹਕਰ ਸਹਜ ਇਸ਼ਾਰੇ ਸੇ ਅਦ੍ਭੁਤ ਖਿਲ ਉਠਤੇ ਹੈ। ’’ ਗੁਰੂਦੇਵ ਊਁਚੇ ਪਾਤ੍ਰੋ ਕੇ ਪ੍ਰੇਮ ਕੋ ਦੇਖਕਰ ਆਨਨ੍ਦ ਵਿਭੋਰ ਹੋ ਜਾਤੇ। ਵੇ ਸ੍ਵਯਂ ਲਿਖਤੇ ਹੈ ’’ਪ੍ਰੇਮੀ - ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਪ੍ਰੇਮੀ - ਭਕ੍ਤੋ ਕੋ ਦੇਖਤਾ ਹਁੂ । ਉਨ੍ਹੇਂ ਯਾਦ ਕਰਤਾ ਹਁੂ ਉਨਕੇ ਪਤ੍ਰ ਪਤਾ ਹਁੂ। ਤਬ ਮੇਰੇ ਦੇਹ ਕੀ ਸ੍ਥਿਤਿ ਯੋਗੇਸ਼੍ਵਰ ਕੀ ਸ੍ਥਿਤਿ ਕੇ ਸਮਾਨ ਹੋ ਜਾਤੀ ਹੈ। ਇਸਕਾ ਵਰ੍ਣਨ ਅਸ਼ਕ੍ਯ ਹੈ ’’ ਪਾਤ੍ਰ ਕੋ ਵੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਸ੍ਵਯਂ ਤੈਯਾਰ ਕਰਤੇ ਹੈ। ’’ ਤੈਯਾਰੀ ਤੋ ਅਨ੍ਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਮੇਂ ਇਤਨੀ ਹੋਤੀ ਰਹਤੀ ਪ੍ਰਸਂਗ ਮਿਲਤੇ ਹੀ ਥੋੇ ਹੀ ਸਮਯ ਮੇਂ ਆਧ੍ਯਾਤ੍ਮਿਕ ਜੀਵਨ ਬਤਾ ਸਕੋਗੇਂ। ਆਗੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਲਿਖਤੇ ਹੈ ’’ ਮਾਂਸਿਕ ਬਂਧਨ ਕੋ ਘਾਰੋੇਂ ਸਬ ਭੂਲ ਸਕਤੇ ਹੈੈ।’’ ਆਗੇ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਕੀ ਦ੍ਰੁਤਾ ਬਤਾਤੇ’’ ਅਨ੍ਤਿਮ ਲਕ੍੍ਯ ਕੋ ਕਭੀ ਭੂਲਤੇ ਨਹੀਂ ਹੋ।’’ ਅਪਨੇ ਭਕ੍ਤੋਂ ਊਁਚੇ ਪਾਤ੍ਰ ਸੇ ਪ੍ਰੇਮ ਮੇਂ ਆਕਰ ਬਾਤੇ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਭੇਦ ਨਹੀਂ ਰਖਤੇ। ਮਿਤ੍ਰਵਤ ਰਹਤੇ। ਉਨ੍ਨਤਿ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਪ੍ਰਸ਼ਂਸਾ ਕਰਤੇ। ਦੇ ਦੇਤੇ ਹੈ। ਭਕ੍ਤ ਵੈਸੇ ਹੀ ਬਨਨੇ ਲਗਤੇ ਹੈ। ਬਨਤੇ ਹੈ। ਸਬ ਕਰ੍ਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕੇ ਲਿਯੇ ਕਰਤੇ ਹੈ। । 25।
ਅਵਤਾਰ ਭਕ੍ਤੋਂ ਪਰ ਦਯਾ ਕਰਕੇ ਹੋਤੇ ਹੈ। ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਪ੍ਰੇਮ ਕੇ ਅਧੀਨ ਹੋਕਰ ਗੁਰੂਦੇਵ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਭੀ ਸਾਕਾਰ ਰੂਪ ਮਂੇ ਆਰੂ ਹੁਏ। ਗੀਤਾ ਮੇਂ ਸ੍ਪ੍ਟ ਲਿਖਾ ਹੈ। ’’ਪਰਿਤ੍ਰਾਣਾਯ ਸਾਧੂ ਨਾਮ’’ ਭਕ੍ਤ ਕੇ ਲਿਯੇ ਆਤੇ ਹੈ। ਭਕ੍ਤ ਕੋ ਸਤਾਨੇ ਵਾਲੋਂ ਦੁ੍ਟੋ ਕੋ ਦਣ੍ਡ ਦੇਤੇ ਹੈ। ’’ ਵਿਨਾਸ਼ਾਯ ਦੁ੍ਕ੍ਰੁਤਾਮ’’
ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਸਂਸਾਰ ਕਾ ਕਾਮ ਕਰਤੇ। ਅਤ੍ਯਾਚਾਰ ਮਿਟਾਤੇ ਹੈ ਔਰ ’’ਧਰ੍ਮ ਕੀ ਸ੍ਥਾਪਨਾ ਕਰਤੇ। ਨਿਯਮ ਲਾਗੂ ਕਰਤੇ। ਰਾਮਕ੍ਰੁ੍ਣ ਨੇ ਪੁਰਾਨੀ ਜ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਕੋ ਧ੍ਵਸ੍ਤ ਕਿਯਾ। ਪੁਰਾਤਨ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਮੇਂ ਦੋ ਆਯਾ ਉਸੇ ਸਮਾਪ੍ਤ ਕਿਯਾ। ਛੂਆਛੂਤ ਜਾਤੀ ਵਾਦ, ਆਦਿ ਆਦਿ ਅਨੇਂਕੋਂ ਦੁਿਤ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਵਿਚਾਰ ਰਹਨ-ਸਹਨ, ਖਾਨ-ਪਾਨ ਬੋਲ-ਚਾਲ, ਆਚਾਰ-ਵਿਚਾਰ, ਜ੍ਞਾਨ-ਵਿਜ੍ਞਾਨ, ਧਰ੍ਮ-ਕਰ੍ਮ ਸਬ ਮੇੇਂ ਸੁਧਾਰ ਕਿਯਾ। ਔਰ ਭਾਰਤ ਕੀ ਕੁਣ੍ਡਲੀ ਜਗਾਈ। ਔਰ ਅਦ੍ਭੂਤ ਪਰਿਵਰ੍ਤਨ ਦੁ੍ਰਤਗਤਿ ਸੇ ਹੁਏ। ਅਪਨੇ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਸਮਾਜ ਕਾ ਕਾਮ ਕਿਯਾ। ਜੋ ਮਾਨ੍ਯਤਾ ਏਵਂ ਜੀਵਨ ਹਜਾਰੋਂ ਸਾਲੋਂ ਸੇ ਚਲੇ ਆ ਰਹੇ ਨਯੇ ਵੇ ਬਦਲਨੇ ਲਗੇ। ਆਜ ਹਮ ਬੈਠਕਰ ਵਿਚਾਰੋਂ ਕਿ ਉਸ ਸੌ ਪਚਾਸ ਸਾਲ ਕੇ ਸਮਾਜ ਕੀ ਔਰ ਆਜ ਕੇ ਸਮਾਜ ਕੀ ਤੁਲਨਾ ਕਰੇ ਤੋ ਹਮੇਂ ਜ੍ਞਾਨ ਹੋਗਾ। ਯਹ ਸਬ ਪਰਿਵਰ੍ਤਨ ਇਨਤੀ ਦੁ੍ਰਤਗਤਿ ਸੇ ਕੈਸੇ ਹੁਆ ?ਹਮਾਰੇ ਏਕ ਹੀ ਜੀਵਨਕਾਲ ਮੇਂ ਯਹ ਸਬ ਦੇਖਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਨੇ ਭੀ ਭਕ੍ਤੋੇਂ ਕੇ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਸਂਸਾਰ ਕੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਕੀ। ਪੁਰਾਨੀ ਮਾਨ੍ਯਤਾ ਵਿਚਾਰ ਜੀਵਨ ਰਹਨ-ਸਹਨ ਖਾਨ-ਪਿਨ ਬੋਲ-ਚਾਲ ਉਠਕ ਬੈਠਕ, ਆਚਾਰ ਵਿਚਾਰ, ਧਰ੍ਮ-ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮ, ਜ੍ਞਾਨ-ਵਿਜ੍ਞਾਨ ਅਦਿ ਆਦਿ ਮੇਂ ਪਰਿਵਰ੍ਤਨ ਲਾਕਰ ਸਂਸਾਰ ਕਾ ਕਾਮ ਕਿਯਾ। ਲੀਲਾ ਲੀਲਾ ਮੇਂ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਆਨਨ੍ਦ ਦਿਯਾ। ਭਕ੍ਤ ਕੇ ਦੁਃਖ ਦੂਰ ਹੁਏ। ਵੇ ਤੋ ’’ਵ੍ਯਾਪਕ ਛੋ ਸ੍ਵਾਮੀ ਹੈ।’’ ਗੁਰੂਦੇਵ ਤੋ ਸਾਕ੍ਾਤ ਬ੍ਰਹਾ ਹੈ। ਵਿਭੂ ਵ੍ਯਾਪਕ ਹੈ ’’ ਵੇ ਜੋ ਕਾਮ ਕਰਤੇ ਹੈ ਵੇ ਸਾਰੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਣ੍ਡ ਮੇਂ ਲਾਗੂ ਹੋਤੇ ਉਨ੍ਹੇਂ ਆਦੇਸ਼ ਸਾਰੀ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਿ ਪਾਲਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੀ ਪ੍ਰਾਰ੍ਥਨਾ ਸੇ ਦ੍ਰਵਿਤ ਹੋਕਰ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਲਿਯੇ ਵੇ ਕਾਮ ਕਰਤੇ ਹੈ ਜੋ ਸਾਰੀ ਦੁਨਿਯਾ ਕੇ ਕਾਮ ਹੋ ਜਾਤੇ ਹੈ। ਇਸੀਲਿਯੇ ’’ਸਮ੍ਭਵਾਮਿ ਯੁਗੇ ਯੁਗੇ।’’ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਸਂਸਾਰ ਕੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਕਰਨ ਆਤੇ ਹੈ। ਭਕ੍ਤ ਭੀ ਸਬ ਪ੍ਰਭੁ ਕੋ ਸੋਪ ਦੇਤੇ। ਗੁਰੂ ਮਯ ਹੋ ਜਾਤੇ ।
ਨਿਡਰ ਹੋਤੇ। ਆਸ਼੍ਰਿਤ ਹੋਤੇ। ਉਨ੍ਹੇਂ ਜੋ ਮਿਲਾ ਹੋਤਾ ਸਬ ਪ੍ਰਭੁ ਸੇਵਾ ਲਗਤਾ ਹੈ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਕਹਤੇ ਐਸਾ ਭਕ੍ਤ ਮੇਰਾ ਹ੍ਰੁਦਯ ਹੈ। (ਬੋਧ. 25)
ਵੇ ’’ ਉਨ੍ਹੇਂ ਪ੍ਰਾਣੋਂ ਸੇ ਭੀ ਪ੍ਯਾਰੇ ਹੈ ।’’ ਭਕ੍ਤ ਔਰ ਭਗਵਾਨ ਏਕ ਦੂਸਰੇ ਕੇ ਲਿਯੇ ਹੋਤੇ ਹੈ। ਰਾਮਕ੍ਰੁ੍ਣ ਆਯੇ ਤੋ ਵਿਵੇਕਾਨਨ੍ਦ ਕੇ ਲੇਕਰ ਆਯੇ। ਅਵਤਾਰ ਜਬ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤੋ ਲੀਲਾ ਸਹਯੋਗੀ ਸਾਥ ਆਤੇ ਹੈ। ਭਕ੍ਤ ਸਾਥ ਆਤੇ ਹੈ। ਰਾਮਾਵਤਾਰ ਮੇਂ ਸਬ ਦੇਵਤਾਓਂ ਨੇ ਭੀ ਪਹਲੇ ਆਕਰ ਲੀਲਾ ਮੇਂ ਸਹਯੋਗ ਦਿਯਾ। ਉਨ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਆਨਨ੍ਦ ਦਿਯਾ ਰਾਵਣ ਆਦਿ ਕੇ ਅਤ੍ਯਾਚਾਰ ਵ ਦੁਰਾਚਾਰ ਕੋ ਸਮਾਪ੍ਤ ਕਿਯਾ। ਵੈਦਿਕ ਵ ਵੇਦਾਨ੍ਤ ਕੋ ਲਾਗੂ ਕਿਯਾ। ਧਰ੍ਮ ਕੀ ਸ੍ਥਾਪਨਾ ਕੀ। ਅਪਨੇ ਭਕ੍ਤੋੇਂ ਕੇ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਜਗਤ ਕੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਕੀ। ਇਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕ੍ਰੁ੍ਣਾਵਤਾਰ ਮੇਂ ਪ੍ਰਭੁ ਨੇ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਸੁਖ ਵ ਆਨਨ੍ਦ ਦਿਯਾ ਭਕ੍ਤੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸਂਸਾਰ ਕਾ ਕਾਮ ਕਿਯਾ। ਧਰ੍ਮ, ਕਰ੍ਤ੍ਤਵ੍ਯ, ਸਿਦ੍ਧਾਨ੍ਤ ਲਾਗੂ ਕਿਯੇ। ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮ ਜੀਵਨ ਦਿਯਾ। ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਭੀ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਸਾਥ ਲਾਯੇ ਕੁਲਾਬੇਨ ਕੋ ਬਾਬਜੀ ਨੇ ਕਹਾ ਥਾ ਅਪਨੇ ਪਿਛਲੇ ਜਨ੍ਮ ਮੇਂ ਸਾਥ ਥੇ। ਅਨੇਕ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਪਿਛਲੇ ਜਨ੍ਮੋਂ ਕੇ ਨਾਮ ਦਿਯਾ। ਜੈਸੇ ਦਤ੍ਤ ਆਦਿ। ਅਨੇਕ ਭਕ੍ਤ ਜੋ ਪ੍ਰਭੁ ਕੇ ਸਾਥ ਮੇਂ ਲੀਲਾ ਸਹਯੋਗੀ ਥੇ ਉਨਕੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਨੇ ਨਾਮ ਬਤਾਯੇ। ਘਾਸੀਭਈ ਕੇ ਲਾਦੂ ਮਹਾਰਾਜ ਰਾਮਕ੍ਰੁ੍ਣ ਕੇ ਸਮਯ ਕੇ ਬਤਾਯੇ। ਮੋਟਾ ਕੋ ਨਰੇਨ੍ਦ੍ਰ ਥਾਨ੍ਦਲਾ ਮੇਂ ਬਤਾਯਾ। ਗੋਪਾਲ ਕੋ ਸ੍ਵਯਂ ਕੋ ਮੀਰਾ ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਨੇ ਬਤਾਯਾ ਔਰ ਬਾਂਸੁਰੀ ਸੇ ਉਨਕਾ ਆਰ੍ਕਣ ਪ੍ਰਮਾਣ ਦਿਯਾ। ਉਨ੍ਹੇਂ ਕ੍ਰੁ੍ਣ ਸ੍ਵਰੂਪ ਕਾ ਆਨਨ੍ਦ ਦਿਯਾ। ਪ੍ਰਮਾਣ ਦਿਯਾ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਮਾਣੋਂ ਸੇ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਸਾਥ ਲੇਕਰ ਆਯੇ। ਪ੍ਰਮਾਣ ਦਿਯੇ। ਇਸ ਜੀਵਨ ਮਂੇ ਜੀਨੇ ਮੇਂ ਧਰ੍ਮ ਔਰ ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮ ਮੇਂ ਜੋ ਕਠਿਨਾਈ ਆਯੀ ਉਨ੍ਹੇਂ ਦੂਰ ਕਿਯਾ। ਔਰ ਜੀਵਨ ਮੇਂ ਸੁਧਾਰ ਕਿਯੇ। ਨਵੀਨ ਜੀਵਨ ਪਦ੍ਧਤਿ ਲਾਗੂ ਕੀ। ਪੁਰਾਨੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਧ੍ਵਸ੍ਤ ਕੀ । ਨਯੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਲਾਗੂ ਕੀ । ਵਿਵੇਕਾਨਨ੍ਦ ਕਹਤੇ ਕਿ ਦੂਸਰਾ ਵਿਵੇਕਾਨਨ੍ਦ ਹੀ ਵਿਵੇਕਾਨਨ੍ਦ ਕੇ ਕਾਰ੍ਮੋ ਕੋ ਸਮਝ ਸਕਤੇ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਭੀ ਯਹੀ ਬਾਤ ਕਹਤੇ। ਉਨਕੋ ਕੌਨ ਜਾਨ ਸਕਤਾ। ’’ਜਾਨਤ ਤੁਮ੍ਹੀ ਤੁਮ੍ਹੀ ਹੋਈ ਜਾਈ ’’ ’’ਬ੍ਰਹ੍ਮਵਿਦ ਬ੍ਰਹ੍ਮੈਵ ਭਵਤਿ’’ ’’ਤੁਮ੍ਹੇ ਵ ਵਿਦਿਤ੍ਵਾਤਿ ਮ੍ਰੁਤ੍ਯੁ ਮੇਤਿ’’ ਉਨਕੀ ਮਹਿਮਾ ਅਨਨ੍ਤ ਹੈ। ਲਿਖਤਿ ਯਦਿ ਸ਼ਾਰਦਾ ਸਰ੍ਵਕਾਲਂ ਪਾਰਨਯਾਤਿ।’’ ਇਸੀਲਿਯੇ ’’ਸਮ੍ਭਵਾਮੀ ਯੁਗੇ ਯੁਗੇ’’ ਬਾਰ ਬਾਰ ਅਵਤਾਰ ਲੇਤੇ ਹੈ ਭਕ੍ਤਿ ਸੇ ਦ੍ਰਵਿਤ ਹੋਕਰ। ’’ਤਦਾਤ੍ਮਾਨਾਮ ਸ੍ਰੁਜਾਮ੍ਯਹਮਂ ’’ ਧਰ੍ਮਸ੍ਥਾਨਾਯ ਆਤੇ। ਜਗਤ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਕੇ ਲਿਯੇ ਅਵਤਰਿਤ ਹੋਤੇ। ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਆਨਨ੍ਦ ਦੇਨੇੇ ਆਤੇ। ਦੁਃਖ ਦੂਰ ਕਰਤੇ। ਲੀਲਾ ਗੁਰੂਦੇਵ ਨੇ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਸਾਥ ਕੀ ਆਨਨ੍ਦ ਦਿਯਾ। ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਕਾਮ ਕਿਯੇ। ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਸਂਸਾਰ ਕਾ ਕਾਮ ਕਿਯਾ। ਜੋ ਸਮਯ ਕੇ ਸਾਥ ਅਨੁਭਵ ਮੇਂ ਆਵੇਗਾ। ਸਤਯੁਗ ਕੇ ਆਨੇ ਕਾ ਵਚਨ ਦਿਯਾ। ਸਤ੍ਯਬੁਦ੍ਧਿ ਮੇਂ ਆਵੇਗਾ ਪਰ ਅਪਨੇ ਸਮਯ ਪਰ ਆਗੇ ਆਨੇ ਵਾਲੇ ਪਰਿਵਰ੍ਤਨ ਵ ਸਮਯ ਕਾ ਭੀ ਪ੍ਰਭੁ ਨੇ ਸ੍ਪ੍ਟ ਕਿਯਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹੋਨੇਂ ਜੋ ਜੋ ਵਚਨ ਦਿਯੇ। ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਵੇ ਸਬ ਪੂਰੇ ਹੋਗੇ। ਔਰ ਉਨ ਉਨ ਵਚਨੋਂ ਵ ਸਂਕਲ੍ਪੋਂ ਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸਂਸਾਰ ਕੇ ਸ਼ੁਭ ਕਾਰ੍ਯ ਹੋਗੇ। ਨਈ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਲਾਗੂ ਹੋਗੀ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਨੇ ਵਿਸ਼੍ਵ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਣ੍ਡ ਵ ਸਂਸਾਰ ਕੀ ਜਗਤ ਕੀ ਸਬ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਲਾਗੂ ਕਰ ਦੀ। ਸਬ ਕਾਮ ਪੂਰੇ ਕਰਕੇ ਸ਼ਰੀਰ ਛੋਾ ਹੈ। ਬੋਲਾ ਕੀ ਅਬ ਸਬ ਕਾਮ ਹੋ ਗਯੇ। ਪੂਛਾ ਥਾ ਅਬ ਕਾਮ ਤੋ ਨਹੀਂ। ਅਬ ਕੋਈ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ ਤੋ ਨਹੀਂ। ਜਿਨ-ਜਿਨ ਕਾਮੋਂ ਕੇ ਲਿਯੇ ਆਯੇ ਵੇ ਸਬ ਕਾਮ ਪੂਰੇ ਕਿਯੇ। ਵੇ ਸਬ ਸਂਕਲ੍ਪ ਪੂਰੇ ਕਿਯੇ। ਵੇ ਸਬ ਵਚਨ ਦਿਯੇ। ਉਨਕੇ ਵਚਨ ਝੂਠਕ ਹੋਯ ਨਹੀਂ। ਵੇ ਸਬ ਪੂਰੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹੈ। ਪੂਰੇ ਹੋਗੇੇ। ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਿ ਕੋ ਉਨ੍ਹੇਂ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ ਹੋਗਾ। ਉਨਕੇ ਆਦੇਸ਼ ਸੇ, ਭਯ ਸੇ ਸਬ ਚਲਤਾ ਹੈ। ਚਲ ਰਹਾ ਹੈ। ਚਲਤਾ ਰਹੇਗਾ। ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮ ਵੇਦਾਨ੍ਤ ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਏਕ ਹੋਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਸਿਦ੍ਧਾਨ੍ਤ ਜੀਵਨ ਮੇਂ ਉਤਰਤੇ ਜਾਵੇਗੇ। ਔਰ ਸਤ੍ਯ ਜੀਵਨ ਮੇਂ ਆਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਸਤ੍ਯ ਬੁਦ੍ਧਿ ਮੇਂ ਆਨੇ ਲਗੇਗਾ। ਆਵੇਗਾ। ਸਤ੍ਯਯੁਗ ਕਾ ਗਰ੍ਭ ਬਂਨ੍ਧੇਗਾ। ਸਤ੍ਯ ਯੁਗ ਆਵੇਗਾ। ਪਰ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਇਚ੍ਛਾਨੁਸਾਰ ਸਂਕਲ੍ਪਾਨੁਸਾਰ ਦਯਾ ਕਰੇਗੇਂ। ਭਕ੍ਤ ਕੇ ਭਾਵਾਨੁਸਾਰ । ਗੁਰੂਦੇਵ ਲਿਖਤੇ ’’ਭਕ੍ਤੋਂ ਸੇ ਮੇਰੀ ਤਾਦਾਤ੍ਮਯ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੀ ਮੈ ਪੂਰ੍ਣਤਾ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ ਹਁੂ ’’ (25) ਕੈਸੀ ਭਕ੍ਤੋਂ ਪਰ ਦਯਾ । ਵੇ ਤੋ ਸ੍ਵਯਂ ਪੂਰ੍ਣ ਹੈ। ਭਕ੍ਤੋਂ ਪਰ ਉਨਕੀ ਦਯਾ। ਉਨ੍ਹੇਂ ਆਗੇ ਕਰਤੇ ਹੈ। ’’ਵੇ ਮੁਝੇ ਸ੍ਮਰਣ ਰਖੇ ਯਹੀ ਮੈਂ ਚਾਹਤਾ ਹਁੂ। ’’(25) ’’ਸਬ ਕਰ੍ਮੋ ਕੋ ਨਿਸ਼ੇਕਰ ਇਤਿ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯਤਾ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਨੇ ਪਰ ਉਨ੍ਹੇਂ ਅਪਨੇ ਲਿਯੇ ਕੁਛ ਕਰਨਾ ਹੋਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ’’ (25) ਸਬ ਗੁਰੂਦੇਵ ਸ੍ਵਯਂ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਲਿਯੇ ਕਰਤੇ। ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹਤੇ ’’ਤਮੇ ਤੋ ਆਨਨ੍ਦ ਕਰੋ’’ ਹਁੂ ਤੋ ਸੋਯਾਲਾ ਨੇ ਜਗਾ ਲੂਁਗਾ ਸਮਯ ਪਰ ਗੋਪਾਲ ’’ਹਁੂ ਤਮਾਰੇ ਮਾਟਾ ਕਰੂ ਛੂ’’ ਭਕ੍ਤ ਭੀ ਸਬ ਪ੍ਰਭੁ ਕੇ ਲਿਯੇ ਕਰਤੇ ਹੈ। ’’ਪ੍ਰਭੁ ਉਨਕੇ ਸੇਵਕ ਬਨੇ’’ ’’ਅਪਨੀ ਸ਼ਤ੍ਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਭੁ’’ ’’ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਸੁਖ ਭੋਗ ਕਰਾਤੇ ਪ੍ਰਭੁਤਾ ਹੈ।’’ ’’ਵਿਸ਼੍ਵ ਕੇ ਮਹਾਨ ਦਾਤ੍ਤਾ ਵ ਉਦਾਰਤਾ ਬਤਾਵੇਗੇਂ।’’ ਇਸ ਵਿਸ਼੍ਵਾਸ ਸੇ ਭਕ੍ਤ ਲੋਗ ਉਨਕੇ ਪੀਛੇ-ਪੀਛੇ ਦੌਤੇ ਹੈ। ਸਚਮੁਚ ਮੇਂ ਵਹ ਮਹਾਨ ਹੈ। ਵਹ ਸਬ ਸਰ੍ਵ ਕੁਾ, ਕਰ੍ਕਟ ਕਚਰਾ ਵ ਹਮਾਰਾ ਅਪਨੇ ਮੇਂ ਲੇ ਲੇਤਾ ਹੈ। (25) ’’ਬਦਲੇ ਔਰ ਅਮਰਤ੍ਵ ਦੇਤਾ ਹੈ।’’
ਪੂਣ੍ਯ ਲੇ ਲੇਤਾ ਹੈ, ਔਰ ਅਚਲ ਭਕ੍ਤਿ ਲੇ ਲੇਤਾ ਹੈ ਔਰ ਅਖਣ੍ਡ ਆਨਨ੍ਦ ਕੀ ਬਕਸ਼ੀਸ ਉਨ੍ਹੇ ਦੇਤਾ ਹੈ। ਭ੍ਰਮਣਾ ਲੇ ਲੇਤਾ ਹੈ ਔਰ ਬ੍ਰਹ੍ਮਤ੍ਵ ਉਨ੍ਹੇਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਤਾ ਹੈ।(25) ਐਸੇ ਵੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼੍ਵ ਕੇ ਜੀਵ ਜਿਸਮੇਂ ਚਿਰਕਾਲ ਸ਼ਾਨ੍ਤਿ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਫਿਰ ਭੀ ਉਸਮੇਂ ਕੁਛ ਭੀ ਕਮ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਅਨੇਕ ਯੁਗ ਬੀਤਨੇ ਪਰ ਭੀ ਜਿਸਮੇਂ ਕੁਛ ਭੀ ਨ੍ਯੂਨਾਧਿਕਤਾ ਹੋਤੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਐਸਾ ਪ੍ਰਭੁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਹੈ। ਉਸਕੀ ਪ੍ਰਭੁਤਾ ਹੈ। ਮਹਾਨਤਾ ਹੈ। ਅਪਾਰ ਮਹਿਮਾ ਹੈ। ’’ਸਭੀ ਉਸ ਪਰ ਵਿਸ਼੍ਵਾਸ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਜੋ ਚਾਹਿਯੇ ਉਸੀ ਸੇ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਵਹ ਤੋ ਵਾਸ੍ਤਵ ਮੇਂ ਮੂਰ੍ਤਿਮਨ੍ਤ ਈਸ਼੍ਵਰ ਹੈ। ਵੇ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗਾਪੇਾਲ ਹੈ। ਜਬ ਵੇ ਸਾਕਾਰ ਸ੍ਵਰੂਪ ਮੇਂ ਆਰੂ ਹੋਨੇ ਕੀ ਰੀਤਿ ਜਾਨੇ ਤਥਾ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਪ੍ਰਭੁ ਕੀ ਮੁਗ੍ਧ ਸ੍ਥਿਤਿ ਕਾ ਪਰਿਚਯ ਹੋਤੀ ਹੈ। ਅਨੁਭਵ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ। ਤਭੀ ਵੇ ਅਪਨੇ ਜੀਵਨ ਕੋ ਧਨ੍ਯ ਕ੍ਰੁਤਾਰ੍ਥ ਹੁਆ ਸਮਝਤੇ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪ੍ਰਭੁ ਭਕ੍ਤੋਂ ਪਰ ਦਯਾ ਕਰ ਉਨਕੇ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਜਗਤ ਕਾ ਕਾਮ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਲੀਲਾਮਯ ਹੈ। ਭਕ੍ਤ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਸੇ ਵਿਸ਼੍ਵ ਕਲ੍ਯਾਣ ਕੇ ਲਿਯੇ ਪਾਤ੍ਰ ਬਨਕਰ ਦੌ ਪਤੇ ਹੈ। ’’ਅਗ੍ਰਸਰ ਥਈ ਸਹੁਨੇਦੋਰੀ ਜਾਤਾ, ਸਹੁਨਾ ਹਿਤ ਮਾ ਤਤ੍ਪਰ ਰਹਤਾ। ਸਹੁ ਨੇ ਪੋਤਾ ਜੇਵਾ ਗਣਤਾ, ਸ਼ੁਭ ਲਕ੍ਣ ਸ਼ਾਂ ਸ਼ਾਂ ਦੇਖਾਤਾ।’’ ’’ਵਿਸ਼੍ਵ ਜ੍ਯੋਤਿ ਅਖਣ੍ਡ ਦੇਖਾਯ-ਦੀਵੋ ਦੁਨਿਯਾਨੋ’’ ਸ਼ਿ੍ਯ ਕੋ ਸਾਰਾ ਵਿਸ਼੍ਵ ਏਕ ਅਖਣ੍ਡ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਯ ਦਿਖਤਾ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼੍ਵ ਕਾ ਵਹ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਦਯਾ ਸੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕਾ ਕਾਮ ਕਰਤਾ ਹੈ। ਵਿਵੇਕਾਨਨ੍ਦ ਨੇ ਰਾਮਕ੍ਰੁ੍ਣ ਕੇ ਜਗਤ ਹਿਤਾਯ ਕਾਮ ਕਿਯੇ। ਵੇਦਾਨ੍ਤ ਕਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਿਯਾ। ਮੇਂ ਸ਼ਿ੍ਯ ਗੁਰੂ ਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਕੇ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਜਗਤ ਕਾ ਕਾਮ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਸ਼ਿ੍ਯ ਮੇਂ ਗੁਰੂ ਸ੍ਵਯਂ ਰਹਤੇ ਹੈ। ’’ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹਤੇ ਹੈ ਮੈਂ ਤੋ ਹੂਁ ਤੋ ਏਨਾਮਾ ਰਹਿਨੇ ਨੇ ਤੈਯਾਰੀ ਕਰੂ ਛੂ ਅਨ੍ਤਮਾ ਏਨੇ ਚਾਬੀ ਆਪੀ ਦੂ ਛੂ’’ ਸ਼ਿ੍ਯ ਹੀ ਗੁਰੂ ਕੀ ਪਹਚਾਨ ਹੈ।
ਯਹਾਁ ’’ਨਿਤ੍ਯ ਸ਼ੁਦ੍ਧਂ ਚੇਤਨ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ।’’ ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਨੇ ਭਜਨ ’’ਊਁ ਨਿਤ੍ਯ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਊਁ ਕਾਰ ਹੋ ਤੁਮ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੋ ਉਨਕੀ ਜਗਹ ਚੇਤਨਯ ਹੋ ਤੁਮ ਗੁਰੂਦੇਵ ’’ ਚੇਤਨ ਹੈ। ਉਨਕੀ ਚੇਤਨਤਾ ਹੀ ਸਾਰੀ ਸ੍ਰੁ੍ਟਿ ਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੈ। ’’ਆ ਵਿਸ਼੍ਵਨਾ ਅਣੁ ਅਣੁ ਮੇਂ ਆਪ ਪੋਤੇ ’’ ਨੇ ਆਪ ਏਕ ਅਖਿਲੇਸ਼ ਮਹਦ ਸ੍ਵਰੂਪੇ।’’
ਇਸ ਮਾਰ੍ਗ ਮੇਂ ਜ੍ਞਾਨ ਕੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਮੇਂ ਲਾਯਾ ਹੈ। ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹਤੇ ’’ ਹਁੂ ਤੋ ਸ਼ਕ੍ਕਰ ਨੋ ਹਲ੍ਵੋ ਵਣਾਵੁਨੇ ਖਾਊਁ ਛਁੂ।’’ ਵੇਦਾਨ੍ਤ ਕੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਮੇਂ ਲਾਯਾ ਹੈ। ਵੇਦਾਨ੍ਤ ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਗੁਰੂਦੇਵ ਨੇ ਏਕ ਕਿਯਾ। ਜ੍ਞਾਨੀ ਤਾ ਹੈ ਹੀ ਵਿਜ੍ਞਾਨੀ ਭੀ ਹੈ। ਜੀਵਨ ਮੇਂ ਉਤਰਾ ਹੈ। ਉਨਕਾ ਪੂਰਾ ਜੀਵਨ ਵੇਦਾਨ੍ਤ ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਏਕ ਕਰ ਦਿਯਾ। ਕੇਵਲ ਬ੍ਰਹ੍ਮਨਿ੍ਠ ਹੈ। ਮਂਤ੍ਰ ਦ੍ਰੁ੍ਟਾ ਹੀ ਨਹੀਂ।
ਸ੍ਵਯਂ ਮਂਤ੍ਰ ਸ੍ਰੁ੍ਟਾ ਹੈ। ਪੂਰਾ ਜੀਵਨ ਸਤ੍ਯ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ। ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ।ਏਕ ਕ੍ਣ ਮੇਂ ਲੀਨ ਹੋ ਜਾਤੇ ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹਤੇ ’’ਤਮੇ ਪਲਕ ਮਾਰੋ ਏਨਾ ਪਹਲਾ ਤੋ ਹਁੂ ਲੀਨ (ਬ੍ਰਹ੍ਮਮਾ) ਥਾਈ ਜਾਊਁ ।’’ ਜਗਤ ਕਾ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਕਰਨੇ ਨੀਚੇ ਆਤੇ। ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਕਰਨੇ ਕੇ ਬਾਦ ਤੁਰਨ੍ਤ ਸਬ ਸਂਸ੍ਕਾਰੋ ਕੋ ਲੀਨ ਕਰ ਦੇਤੇ। ਸਮਾਪ੍ਤ ਕਰ ਦੇਤੇ। ਔਰ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਮੇਂ ਲੀਨ ਹੋ ਜਾਤੇ। ’’ਪਾਨੀ ਪਰ ਕੀ ਲਕੀਰ ਜੇਮ।’’ ਉਨਕਾ ਪਨ੍ਦ੍ਰਹ ਆਨੀ ਮਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਮੇਂ ਰਹਤਾ। ਇਸੀਲਿਯੇ ਉਨਕਾ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਭੀ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੋਤਾ ਹੈ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਰ੍ਮ ਹੋਤਾ ਹੈ। ’’ਮ੍ਹਾਰਾ ਰਾਮ ਨਾ ਵਚਨੋਂ ਮਂੇ ਝੂਠਕ ਹੋਯ ਨਹੀਂ।’’ ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹਤੇ ’’ਹੂਁ ਤੋ ਮਜਾਕ ਮਾ ਭੀ ਝੂਠ ਨਥੀ ਬੋਲੂਁ’’ ਉਨਕੇ ਵਚਨ ਹੈ ’’ਬਨ੍ਦੂਕ ਨੀ ਗੋਲੀ ਖਾਲੀ ਜਾਯ ਪਰ ਮ੍ਹਾਰਾ ਵਚਨ ਖਾਲੀ ਨਥੀ ਜਾਯ।’’ ਉਨ੍ਹੋਨੇਂ ਜੋ ਕਹਾ ਵਹੀ ਹੋਤਾ ਹੈ। ਹੋ ਰਹਾ ਹੈ। ਹੋਤਾ ਰਹੇਗਾ। ਉਨਕੇ ਸਂਕਲ੍ਪਾਨੁਸਾਰ ਸਾਰ ਸ੍ਰੁ੍ਟਿ ਕੋ ਚਲਤੇ ਰਹਨਾ ਪੇਗਾ। ਉਨਕਾ ਆਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਿ ਕੋ ਚਲਨਾ ਪੇਗਾ। ਪਾਲਨ ਕਰਨਾ ਪੇਗਾ। ਉਨਕੇ ਭਯ ਸੇ ਸੂਰ੍ਯਚਨ੍ਦ੍ਰ ਯਮ ਆਦਿ ਸਬ ਗ੍ਰੁਹ ਕ੍ਤ੍ਰ ਆਦਿ ਸਬ ਚਲ ਰਹੇ ਹੈ। ਅਪਨਾ ਅਪਨਾ ਕਾਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹੈ। ਜੋ-ਜੋ ਵਚਨ ਦਿਯੇ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਵੇ ਪੂਰੇ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਸਮਯ ਪਰ ਹੋਗੇ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਗੁਰੂਦੇਵ ਜਗਤ ਕਾ ਕਾਮ ਕਰਤੇ। ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਜਗਤ ਕੀ ਕਰਤੇ। ਪਰਿਵਰ੍ਤਨ ਜਗਤ ਮੇਂ ਕਰਤੇ। ਪੁਰਾਨੀ ਜ ਅਵ੍ਯਵਹਾਰਿਕ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਕੋ ਧ੍ਵਸ੍ਤ ਕਰਤੇ। ਨਯੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਲਾਗੂ ਕੀ। ਜਗਤ ਕਾ ਹਿਤ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਕੀ। ਭਕ੍ਤੋਂ ਦੁਃਖ ਦੂਰ ਕਿਯੇ। ’’ਵਿਨਾਸ਼ਯ ਦੁ ਕ੍ਰੁਤਾਮ’’ ਦੁ੍ਟੋਂ ਕਾ ਦਬਨ ਕਿਯਾ। ਸਤਯੁਗ ਲਾਨੇ ਕਾ ਮਰ੍ਗਾ ਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤ ਕਿਯਾ।
ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭਕ੍ਤ ਕੇ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਜਗਤ ਕੇ ਹਿਤਾਰ੍ਥ ਲੋਕਲ੍ਯਾਰ੍ਥ, ਪਰਮਾਰ੍ਥਿਕ ਕਰ੍ਮ ਭਕ੍ਤੋਂ ਸੇ ਪ੍ਰਭੁ ਕਰਵਾਤੇ ਹੈ। ’’ਜੀਵਮਟੀ ਸ਼ਿਵ ਥਾਈ ਗਯੋ’’ ’’ਏ ਗੁਣ ਕੇਮ ਵਿਸਾਰੇ’’ ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹਤਾ ’’ਪਾਰਸ ਨੇ ਪਾਰਸ ਬਣਾਵੂ ਛਁੂ।’’ ਭਕ੍ਤ ਕੋ ਅਪਨਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਦੇ ਦੇਤੇ। ਅਪਨੀ ਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯ ਦੇ ਦੇਤੇ। ਪਾਤ੍ਰ ਬਨਾਤੇ। ਜਗਤ ਹਿਤਾਰ੍ਥ ਉਨਕੇ ਆਦੇਸ਼ ਸੇ ਵਹ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਸਬ ਭਕ੍ਤ ਉਨਕਾ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ। ਉਨਕੀ ਭਕ੍ਤਿ ਵ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਔਰ ਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯ ਉਨਮੇਂ ਹੈ। ਉਨ੍ਹੇਂ ਆਦੇਸ਼ ਜਗਤ ਕੇ ਕਾਮ ਕਾ ਹੈ ਵੇ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਆਗੇ ਭੀ ਭਕ੍ਤਗਣ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੇ ਆਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਮਹਿਮਾ ਵ੍ਯਾਪਕ ਕਰਤੇ ਰਹੇਗੇ। ਦੀਪਾਵੇਗੇਂ
ਅਪਨੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੋ। ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਕੋ ਮਹਿਮਾ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼੍ਵ ਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਕਰੇਗੇ। ਉਨਕੇ ਸਿਦ੍ਧਾਨ੍ਤੋਂ ਕੋ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੇ ਜੀਨ ਕੋ। ਗੁਰੂ ਕੇ ਇਸ ਕਰ੍ਮ ਸਨ੍ਯਾਸ ਮਾਰ੍ਗ ਕੋ ਪ੍ਰਸਾਰ ਕਰੇਗੇ। ਜ੍ਞਾਨ ਨਿ੍ਕਾਮ ਕਰ੍ਮ ਔਰ ਭਕ੍ਤਿ ਕੇ ਇਸ ਮਾਰ੍ਗ ਕੋ ਦੁਨਿਯਾ ਮੇਂ ਫੈਲਾਵੇਗੇ। ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਮਾਰ੍ਗ ਕਾ ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥ ਮੇਂ ਰਹਕਰ ਭੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਿਯਾ ਜਾ ਸਕਤਾ ਹੈ। ਬਤਾਵੇਗੇ। ਸਤਯੁਗ ਲਾਨੇੇ ਮੇਂ ’’ ਤੁਮ ਔਰ ਹਮ ’’ ਉਨਕਾ ਆਦੇਸ਼ ਹੈ। ਸਤਯੁਗ ਆਯੇਗਾ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਕਾ ਵਚਨ ਹੈ। ਆਦੇਸ਼ ਹੈ। ਆਰ੍ਸ਼ੀਵਾਦ ਹੈ। ਸਂਕਲ੍ਪ ਹੈ। ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ। ਸ਼ਿ੍ਯੋਂ ਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ। ਉਨਕਾ ਆਦੇਸ਼ ਅਵਤਰਿਤ ਹੋਗਾ। ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਗਾ। ਮਹਿਮਾ ਉਨਕੀ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਦਿਗ ਦਿਗ੍ਨ੍ਤ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਨੇ ਸੇ ਕੌਨ ਰੋਕ ਸਕਤਾ ਹੈ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਕਾ ਅਵਤਰਣ ਕੇ ਕਈ ਕਾਰਣ ਹੈ। ਉਦ੍ਦੇਸ਼੍ਯ ਹੈ। ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੀ ਭਕ੍ਤਿ ਸੇਵਿਗਲਿਤ ਹੋਕਰ ਸਾਕਾਰ ਰੂਪ ਲਿਯਾ। ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਦੁਃਖ ਦੂਰ ਕਿਯੇ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਆਨਨ੍ਦ ਦਿਯਾ। ਲੀਲਾ ਕੀ। ਲੀਲਾ ਲੀਲਾ ਮੇਂ ਜਗਤ ਕੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਕੀ। ਨਯੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਕਾ ਮਾਰ੍ਗ ਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤ ਕਿਯਾ। ਸਂਕਲ੍ਪ ਕਿਯੇ। ਆਦੇਸ਼ ਦਿਯੇ। ਸਤਯੁਗ ਲਾਨੇ ਕੇ ਲਿਯੇ ਤੈਯਾਰੀ ਕੀ। ਪਾਤ੍ਰੋਂ ਕੋ ਤੈਯਾਰ ਕਿਯੇ। ਆਗੇ ਗੋਪਾਲ ਕਹਤੇ ’’ਬਾਲਕੋ ਮਾਁ ਸਂਸ੍ਕਾਰ ਪਡੇ ਛੇ।’’ ਮਨ੍ਦਿਰ, ਭਕ੍ਤ ਸ਼ਿ੍ਯ ਆਦਿ ਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਨਯੀ ਪੀੀ ਤੈਯਾਰ ਹੋਤੀ ਜਾਯੇਗੀ। ਸਂਸ੍ਕਾਰ ਅਧਿਕਾਧਿਕ ਸਂਸ੍ਕਾਰ ਮੇਂ ਪਢੇਗੇ। ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹਤੇ ੍ਡਲ ੈਮ੍ਸ੍ਥ ਪ੍ੈ ਨ੍ਛਪ੍ਨ੍ਮ੍ਤ੍ਬ੍ਪ੍ਜ੍ਲ੍ ਸਚ ਮੇਂ ਵੇ ਜਗਤ ਮੇਂ ਲਾਨੇ ਵਾਲੇ ਸਾਕ੍ਾਤ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਹੀ ਹੈ। ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮ ਵ ਧਰ੍ਮ ਇਸ ਮਾਰ੍ਗ ਸੇ ਉਨਕੀ ਪੂਜਾ ਸੇ ਆਵੇਗਾ। ਚੇਤਨਾ ਆਵੇਗੀ। ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ ਅਧਿਕ ਚੇਤਨਤਾ ਆਵੇਗੀ। ’’ਵਿਚਾਰ ਸ੍ਫੂਰੇਗੇ ਵੇ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਹੋਗੇ।’’ ’’ਸ੍ਫੂਰਣਾਏ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਹੋਗੀ।’’ ਸ੍ਫੂਰਣਾਓਂ ਕਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਬਹਤਾ ਰਹੇ। ’’ਸਾਮ੍ਯਬੁਦ੍ਧਿ ਗਿਨੇ ਜਾਤੇ।’’ ’’ਵੇ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾ ਹੈ।’’ ਸਮ੍ਰੁਦ੍ਧ ਦੇਸ਼ ਮੇਂ ਧਰ੍ਮਗ੍ਰਨ੍ਥੀ, ਨ੍ਯਾਯਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰੀ, ਵਿਚਾਰ ਅਨੁਰੂਪ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰ ਵਿਧਿ ਪ੍ਰਮਾਣ ਸੇ ਕਾਰ੍ਯ ਕਰਨੇ ਵਾਲੇ ਜਨ੍ਮ ਲੇਤਾ ਹੈ। ’’ਵੈਦਿਕ ਸ਼ਿਕ੍ਣ ਕਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਹੋਗਾ’’ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕਾ ਆਦੇਸ਼ ਹੈ ’’ਆਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨ ਹੋਗਾ।’’’’ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ ਸ੍ਵਤਨ੍ਤ੍ਰ ਰੁਿਮੁਨਿ ਜਨ੍ਮੇਗੇ’’ ਸ੍ਵਤਨ੍ਤ੍ਰਤਾ ਸੇ ਭੀ ਅਤਿ ਉਚ੍ਚਪਦ ਮੋਕ੍ ਜਰੂਰ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰੇਗੇ। ’’ਕਰ੍ਮ ਯੋਗ ਕਰ ਬਤਾਨੇ ਵਾਲੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੇ ਆਦੇਸ਼ ਸੇ ਜਨ੍ਮ ਲੇਗੇਂ।’’ ਕਲਯੁਗ ਮੇਂ ਭੀ ਸਤਯੁਗ ਕਾ ਬੀਜਾਰੋਰ੍ਪਣ ਹੋਗਾ। ਉਤ੍ਤਮ ਸ਼ਾਨ੍ਤਿ ਕਾ ਸਮਯ ਲਾਨੇ ਮੇਂ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੇ ਆਦੇਸ਼ ਸ਼ਿ੍ਯ ਭਕ੍ਤ ਸਹਾਯਕ ਹੋਗੇ। ਸ੍ਵਰਾਜ੍ਯਵਾਦੀ ਮਾਨ੍ਯ ਕ੍ਰਾਨ੍ਤਿਯੋਂ ਹੋ ’’ਸਤਯੁਗ ਕਾ ਗਰ੍ਭ ਬਨ੍ਧੇਗਾ।’’ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੇ ਆਦੇਸ਼ ਸੇ ਭਕ੍ਤ ਮੂਲ ਸ੍ਵਰੂਪ ਕੀ ਓਰ ਦ੍ਰੁ੍ਟਿ ਫੇਕੇਗੇ। ਦਸਮੇਂ ਅਵਤਾਰ ਹੈ ਪ੍ਰਭੁ। ਸਤਯੁਗ ਕੀ ਉਪਾਸਨਾ ਕਰੇਗੇ। ਨਿਮਨ੍ਤ੍ਰੇਗੇ। ਮੋਕ੍ ਪਦ ਪਰ ਲਕ੍੍ਯ ਰਖੇਗੇ। ’’ਕਲਯੁਗ ਮੇਂ ਭੀ ਜਮਾਨਾ ਪਹਲੇ ਜਰੂਪ ਸੇ ਆਵੇਗਾ। ਸ੍ਥੂਲ ਰੂਪ ਮੇਂ ਹੋਗਾ। ਫਿਰ ਕੁਛ ਚੇਤਨ ਜੁੇਗਾ। ਫਿਰ ਉਸਮੇਂ ਭੀ ਅਧਿਕ ਚੇਤਨ੍ਯ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹੋਗਾ। ਅਨ੍ਤ ਮੇਂ ਸਤ੍ਯ ਕੀ ਸੀਮਾ ਬੁਦ੍ਧਿ ਦ੍ਵਾਰਾ ਭੀ ਸਮਝ ਮੇਂ ਆਵੇ ਐਸਾ ਜਮਾਨਾ ਆਵੇਗਾ। ਉਸੇ ਲਾਨੇ ਵਾਲੇ ਤੁਮ, ਔਰ ਸਭੀ ਮਹਾਕਾਰਣ ਰੂਪ (ਕਾਰਣ ਕੇ ਭੀ ਅਤਿ ਸੂਕ੍੍ਮ ਰੂਪ ) ਬਨ ਸਕੇ ਯਾ ਅਪਨੀ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਬਨ ਸਕੇ। ਯਹ ਤੋ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੈ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਕਾ ਸਂਕਲ੍ਪ ਹੈ। ਆਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਿ ਕੋ ਪਾਲਨਾ ਹੋਗਾ। ਹਮੇਂ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ, ਸ਼ਿ੍ਯੋਂ ਕੋ ਕਰਨਾ ਹੋਗਾ। ਪੂਰ੍ਣ ਹੀ ਹੋਗਾ। ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੋਗਾ।
ਸਤ੍ਯ ਕੀ ਮਰ੍ਯਾਦਾ ਬੁਦ੍ਧਿ ਮੇਂ ਆਵੇਗੀ। ਆਦੇਸ਼ ਹੈ। ਉਸਸੇ ਪਰੇ ’’ ਸਤ ਅਥਵਾ ਅਸਤ ਜੋ ਮੋਕ੍ ਸੇ ਭੀ ਅਧਿਕ ਹੈ। ਸਤ੍ਪਦ ਧਾਰਣ ਕਿਯਾ ਹੁਆ ਹੈ। ਸ਼ਿ੍ਯ ਔਰ ਭਕ੍ਤ ਸਂਤ ਉਸੇ ਲਕ੍੍ਯ ਮੇਂ ਰਖੇਗੇ। ਉਪਾਸਨਾ ਕਰੇਗੇ। ਸੂਕ੍੍ਮ ਸ੍ਵਰੂਪ ਦਿਖੇਗਾ। ਗੁ ਅਵਸ੍ਥਾ ਹੋਗੀ। ਤਦ੍ਰੂਪ ਹੋਗੇ। ਦੀਖੇਗੇ।
ਸਂਤੋ ਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੀ ਐਸਾ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ। ਜਿਸੇ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਕਰਤੇ ਉਸੇ ਅਪਨਾ ਜੈਸਾ ਬਨਾ ਲੇਤੇ ਹੈ। ਭਗਵਤ ਚਿਨ੍ਤਨ ਔਰ ਭਗਵਤ ਸੇਵਾ ਕਰਤੇ ਕਰਤੇ ਅਨ੍ਤ ਮੇਂ ਭਗਵਾਨ ਕੇ ਅਨਨ੍ਯ ਸ਼ਰਣ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ। ’’ਮੁਕ੍ਤਿ ਭੀ ਸੇਵਾ ਕੋ ਹੀ ਮਾਨਤੇ ਹੈ।’’ ਸਬ ਕਰ੍ਮ ਗੁਰੂਦੇਵ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾ ਨਾਮ ਹੋਤੇ ਹੈ। ਉਨਕੇ ਕਰ੍ਮ ਸਂਚਿਤ ਹੋਵੇ। ਪ੍ਰਾਰਬ੍ਧ ਬਨੇ। ਵਹ ਭਗਵਾਨ ਜੈਸਾ ਭਾਗ੍ਯਸ਼ਾਲੀ ਪੁਰੂੋਂ ਕੇ ਹੀ ਹੋਤੇ ਹੈ। ’’ਸਮ੍ਭਵਾਮੀ ਯੁਗੇ ਯੁਗੇ ’’ ਭਗਵਤ ਸੇਵਾਰ੍ਥ ਪ੍ਰਾਰਬ੍ਧ ਲੇਕਰ ਅਵਤਰਿਤ ਹੋਤੇ ਰਹਤੇ ਹੈ। ਭਗਵਾਨ ਕਾ ਅਵਰਣ ਮੇਂ ਭਕ੍ਤ ਲੋਗ ਸਾਥ ਹੀ ਹੋਤੇ ਹੈ। ਵੇ ਅਪਨੇ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਸਾਥ ਅਨੇਕ ਲੀਲਾਏਂ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਜਿਸਸੇ ਵਿਸ਼੍ਵਵਸ੍ਥਾ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਵੇ ਪ੍ਰਭੁ ਕੇ ਸਾਮਰ੍ਥ ਕਾ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤੇ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਪ੍ਰਭੁ ਕੀ ਮਹਿਮਾ ਬਾਤੇ ਹੈ। ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਜੀਵ ਕੇ ਕਲ੍ਯਾਣ ਕਾ ਮਾਰ੍ਗ ਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਪ੍ਰਭੁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਮਹਿਮਾ ਬਾਤੇ ਹੈ। ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਜੀਵ ਕੇ ਕਲ੍ਯਾਣ ਕਾ ਮਾਰ੍ਗ ਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਪ੍ਰਭੁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਜਗਤ ਕੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਆਦਿ ਆਦਿ।
’’ਆਗੇ ਪੂਜ੍ਯ ਵਿਸ਼੍ਵਨਾਥ ਭਈ ਕਹਤੇ ਹੈ। ’’ਭਕ੍ਤ ਦ੍ਵਾਰਾ ਭਗਵਾਨ ਸਂਸਾਰ ਕਾ ਕਾਮ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਵਹ ਸਬ ਕਾ ਪੁਣ੍ਯ ਭਕ੍ਤ ਕੇ ਖਾਤੇ ਮੇਂ ਜਾਤਾ ਹੈ।’’ ਭਕ੍ਤ ਕੇ ਪ੍ਰਭੁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਅਧੀਨ ਹੋ ਜਾਵੇ।’’ ਬਨ੍ਧਈ ਜਾਯੇ ਜਗਤ ਕੋ ਨਾਥ ਕਾਚਾ ਸੂਤਰ ਕੇਰਾ ਸਾਥਣੇ। ਭਕ੍ਤ ਕੇ ਪ੍ਰੇਮ ਮੇਂ ਗੁਰੂਦੇਵ ਸ੍ਵਯਂ ਭਗਵਾਨ ਬਂਧ ਜਾਤੇ ਹੈ। ’’ਛਛਿਯਾ ਭਰੀ ਛਾਛ ਪਰ ਨਚਾਵੇ।’’ ਗੋਪਿਯਾਁ ਉਨ੍ਹੇਂ ਨਚਾਤੀ ਹੈ ਉਨਕੇ ਲੀਲਾ ਸਹਯੋਗੀ ਬਨਤੀ। ਰਾਮਾਵਤਾਰ ਮੇਂ ਦਸ਼ਰਥ ਕੋ ਸ਼ਲ੍ਯਾ ਆਦਿ ਆਦਿ ਭਕ੍ਤੋਂ ਨੇ ਅਧੀਨ ਅਵਤਾਰ ਲਿਯਾ। ਸੁਖ ਦਿਯਾ। ਸਬ ਕਾਮ ਭਕ੍ਤੋੇਂ ਕੇ ਕਿਯੇ। ਸਬ ਇਚ੍ਛਾਏਁ ਪੂਰ੍ਣ ਕੀ। ਸਬ ਇਚ੍ਛਾਓਂ ਕੇ ਪੂਰ੍ਣ ਕਰਨੇ ਵਾਲੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਰਾਮ ਹੈ। ਬੋਧਵਾਣੀ ਮੇਂ ਲਿਖਾ ਹੈ। ਰਾਵਣਾਦਿ ਦੁ੍ਟੋਂ ਕਾ ਦਲਨ ਕਿਯਾ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੀ ਰਕ੍ਾ ਕੀ। ਜਗਤ ਸੇ ਅਨ੍ਯਾਯ ਦੂਰ ਕਿਯਾ। ਨਿਰ੍ਮਲ ਸਮਾਜ ਕੀ ਰਚਨਾ ਕੀ। ਵੇਦ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ ਵ ਸਾਧੂ ਸਂਤੋ ਵ ਸਂਮ੍ਯ ਸਮਾਜ ਕੀ ਸ੍ਥਾਪਨਾ ਕੀ। ਰਾਮ ਰਾਜ੍ਯ ਕੀ ਸ੍ਥਾਪਨਾ ਕੀ ।
ਪ੍ਰਭੁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਸਾਥ ਲਾਤੇ। ਲੀਲਾ ਸਹਯੋਗੀ ਬਨਾਤੇ। ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਸਬ ਕਾਮ ਕਰਤੇ। ਸਬ ਇਚ੍ਛਾਏਂ ਪੂਰੀ ਕਰਤੇ। ਪੂਣ੍ਯ ਮੇਂ ਯਹਾਁ ਤਕ ਦੇ ਦੇਤੇ ’’ਅਪਨਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਦੇ ਦੇਤੇ ’’ (ਬੋਧ.) ਅਪਨੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਦੇ ਦੇਤੇ। ਅਪਨਾ ਜੈਸਾ ਬਨਾਤੇ । ਭਕ੍ਤ ਭੀ ਜਗਤ ਕੇ ਕਾਮ ਕਰਨੇ ਲਗਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭਕ੍ਤ ਕੇ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਭਗਵਾਨ ਜਗਤ ਕਾ ਕਲ੍ਯਾਣ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਵਹ ਪੂਣ੍ਯ ਭਕ੍ਤ ਕੇ ਖਾਤੇ ਮੇਂ ਜਾਤਾ ਹੈ। ਵਹ ਭਗਵਤ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੋ ਜਾਤਾ। ਭਕ੍ਤਿ ਮੁਕ੍ਤਿ ਸਬ ਉਸੇ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੀ ਹੈ। ਪਰ ਵਹ ਤੋ ਭਗਵਾਨ ਕੀ ਸੇਵਾ ਕੋ ਹੀ ਮੋਕ੍ ਸੇ ’’ਬਡਕਰ ’’ਮਾਨਤਾ ਹੈ। ’’ਵਹ ਤੋ ਮਾਂਗਤਾ ਹੈ। ’’ਜਬ ਜਬ ਤੂ ਆਵੇ ਸਾਥ ਹਮੇਂ ਲਾਨਾ ’’ ਆਗੇ ਵਹ ਗਾਤਾ ਹੈ। ਮੋਕ੍ ਨਹੀਂ ਚਾਹਤਾ ’’ਰਹੇ ਜਨ੍ਮ ਜਨ੍ਮ ਤਾਰੋ ਸਾਥ ’’
ਕ੍ਰੁ੍ਣਾਵਤਾਰ ਮੇਂ ਪ੍ਰਭੁ ਨੇ ਲੀਲਾ ਕੀ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਸਾਥ ਲਾਯੇ ਔਰ ਜਗਤ ਕੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਕੀ। ਬਦਲੇ ਮੇਂ ਗੀਤਾ ਜ੍ਞਾਨ ਦਿਯਾ। ਦਿਵ੍ਯ ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਦਿਯਾ। ਵਿਰਾਟ ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਦਿਯੇ। ਵਿਜਯ ਦੀ। ਸਬ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਕਾਮ ਕਿਯੇ। ਜਨ-ਜਨ ਕੋ ਸ਼ੋਕ ਸੇ ਭਯ ਸੇ ਉਬਾਰਾ। ਕ੍ਲੇਵ੍ਯਤਾ ਸੇ ਉਭਾਰਾ। ਦੇਹ ਵ ਆਤ੍ਮਾ ਕਾ ਅਨ੍ਤਰ ਦਿਖਾਯਾ। ਸਤ੍ਯ ਕੀ ਪ੍ਰਤਿ੍ਠਾ ਕੀ। ਆਤ੍ਮ ਜ੍ਞਾਨ ਦਿਯਾ। ਗੁਣ ਬਤਾਯੇ। ਧਰ੍ਮ ਕੋ ਪ੍ਰਭੁ ਨੇ ਆਲੋਕਿਤ ਕਿਯਾ। ਕਰ੍ਤ੍ਤਵ੍ਯ ਮਾਰ੍ਗ ਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤ ਕਿਯਾ। (ਗੀਤਾ ) ਨਿਸ੍ਤ੍ਰੇਗੁਣ੍ਯੋ ਕਾ ਕਹਾ’’ ’’ਆਤ੍ਮਵਾਨ ਭਵ’’ ਕਾ ਆਰ੍ਸ਼ੀਵਚਨ ਕਹੇ।’’ ’’ਕਰ੍ਮਣ੍ਯੇਵਾਧਿਕਾ ਰਸ੍ਤੇ’’ ਮਾ ਫਲੇੁ’’ ਕਦਚਨ ਸਕਾਮ ਨ ਕਰਨੇ ਕਾ ਕਹਾ। ’’ਸਮਤ੍ਵ ਬੁਦ੍ਧਿ’’ ਸੇ ਕਰ੍ਮ ਕਰਨੇ ਕਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿਯਾ। ਸ੍ਥਿਰ ਪ੍ਰਜ੍ਞ ਹੋਕਰ ਰਹਨੇ ਕਾ ਕਹਾ। ਵਿਗਤਸ੍ਪ੍ਰੁਹ ਮਤ੍ਪਰ, ਆਦਿ ਆਦਿ ਸ਼ਿ੍ਯ ਕਾ ਦੇਤੇ ਹੈ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਉਸੇ ਦੇਤੇ। ’’ਨਿਰ੍ਭਯਃ ਨਿਰਂਹਕਾਰ, ਸ਼ਾਨ੍ਤਿ ਦੇਤੇ ਹੈ। (ਗੀਤਾ) ਸਹਯਜ੍ਞ ਕਰਤਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਸਾਦ ਹੀ ਖਾਤਾ ਹੈ।
’’ਅਨਨ੍ਯਾਸ਼੍ਚਿਨ੍ਤਯਨ੍ਤੋ ਮਾਂ ਯੇ ਜਨਾਃ ਪਰ੍ਯਪਾਸਤੇ।
ਤੇਾਂ ਨਿਤ੍ਯਾਭਿਯੁਕ੍ਤਾਨਾਂ ਯੋਗਕ੍ੇਮਂ ਵਹਾਮ੍ਯਹਮ ।। ’’
(ਗੀਤਾ 9/22)
ਪ੍ਰਭੁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਭਕ੍ਤ ਕਾ ਯੋਗਕ੍ਂਮ ਸ੍ਵਯਂ ਵਹਨ ਕਰਤੇ ਹੈ।
’’ਪਤ੍ਰਂ ਪੁ੍ਪਂ ਫਲਂ ਤੋਯਂ ਯੋ ਮੇ ਭਕ੍ਤ੍ਯਾ ਪ੍ਰਯਚ੍ਛਤਿ ।
ਤਦਹਂ ਭਕ੍ਤਤ੍ਯੁਪਹ੍ਰੁਤਮਸ਼੍ਰਾਮਿ ਪ੍ਰਯਤਾਤ੍ਮਨਃ ।। ’’
(ਗੀਤਾ 9/26)
ਭਕ੍ਤ ਕਾ ਸਬ ਕੁਛ ਪ੍ਰਭੁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਸਾਕਾਰ ਰੂਪ ਧਾਰਣ ਕਰ ਪ੍ਰੇਮ ਪੂਰ੍ਵਕ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਤੇ ਹੈ।
’’ਕਰ੍ਮਬਨ੍ਧਨੈਃ ਮੋਕ੍੍ਯ ਸੇ ’’ ਵ ਮੁਕ੍ਤਿ ਦੇਤੇ ਹੈ। ਉਸੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਪ੍ਰਭਂਵਤਿਧਰ੍ਮਾਤ੍ਮਾ ਬਨਾਤੇ ਹੈ।
ਔਰ ਉਸੇ ’’ਸ਼ਾਸ਼੍ਵਚ੍ਛਾਨ੍ਤਿਂ ਨਿਗਚ੍ਛਤਿ’’ ਗੀਤਾ 9/31 ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਦੇਤੇ। ਔਰ ਉਸੇ ਪਾਪੀ ਕੋ ਭੀ ਸ਼ਰਣ ਦੇਤੇ। ਉਸੇ ਪਰਮ ਸ਼ਾਨ੍ਤਿ ਦੇਤੇ ਹੈ।
ਉਸੇ ’’ਮਨ੍ਮਨਾ’’ ਬਨਾਤੇ। ’’ਮਦ੍ਭਕ੍ਤੋ’’ ਭਕ੍ਤ ਬਨਾਤੇ।
’’ਯੁਕ੍ਤ੍ਵੈਵਮਾਤ੍ਮਾਨਂ’’ ਅਪਨੇ ਮੇਂ ਮਿਲਾਤੇ ਗੀਤਾ 9/34
’’ਮ੍ਹਾਰੋ ਭਕ੍ਤ ਬਨੀ ਨੇ ਰੇ ਤੋ ਏਨੇ ਬਾਥ ਭਰੀ ਲੇਤੋ। ’’ ਅਪਨੀ ਮਹਿਮਾ ਵ ਪ੍ਰਭਾਵ ਭਕ੍ਤ ਕੋ ਸਮਝਾਤੇ। ਤਤ੍ਵਜ੍ਞ ਬਨਾਤੇ। ਸਬ ਭਾਵ ਉਨ੍ਹੀ ਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਬਤਾਤੇ ਵੇ ਆਦਿ ਹੈ ਸਨਕਾਦਿ ਕੇ ਭੀ। ਏਸ਼੍ਵਰ੍ਯ ਵ ਵਿਭੂਤਿ ਕੇ ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਦੇਤੇੇ। ਵੇ ਜਗਤ ਕੇ ਕਾਰਣ ਹੈ। ਸਬ ਉਨਮੇਂ ਹੀ ਹੈੈ। ਉਨ੍ਹੇ ’’ਭਜਨ੍ਤੇ ’’ ਭਜਤੇ ਹੈ। ਉਨਕੀ ’’ਮਚ੍ਚਿਤਾ ’’ਮਦਤ ਪ੍ਰਾਣਾ ਹੋਤੇ ਹੈ। ਪ੍ਰਭੁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਹ੍ਰੁਦਯ ਮੇਂ ਰਹਕਰ ਉਨਕੋ ਆਗੇ ਬਾਤੇ ਹੈ। ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹਤੇ ’’ ਭਕ੍ਤ ਕੇ ਅਨ੍ਦਰ ਅਨ੍ਦਰ ਤੈਯਾਰੀ ਕਰਤਾ ਹਁੂ ਔਰ ਅਨ੍ਤ ਮੇਂ ਚਾਬੀ ਉਸੇ ਦੇ ਦੇਤਾ ਹਁੂ ’’ਗੀਤਾ ਮੇਂ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹਤੇ ’’ ਭਕ੍ਤੋਂ ਪਰ ਅਨੁਗ੍ਰਹ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਉਨਕੇ ਅਨ੍ਤਃ ਕਰਣ ਮੇਂ ਰਹਤੇ।ਹੈ। ਅਜ੍ਞਾਨ ਅਂਧਕਾਰ ਦੂਰ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਤਤ੍ਵ ਜ੍ਞਾਨ ਦੇਤੇ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਪ੍ਰਭੁ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਹੈ। ’’ਆਦਿ ਦੇਵ ਹੈ।’’ ਅਜਨ੍ਮਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ ਹੈ। ਭਕ੍ਤ ਕੋ ਸ੍ਵਯਂ ਬਤਾਤੇ ਹੈ। ਭਕ੍ਤ ਕੋ ’’ਭੂਤਭਾਵਨਂ’’ ’’ਭੂਤੇਸ਼’’ ਦੇਵਦੇਵ ਜਗਤ੍ਪਤੇ ’’ ਰੂਪ ਦਿਖਾਤੇ ਹੈ। ਪ੍ਰਮਾਣ ਦੇਤੇ ਹੈ। ’’ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹਤੇ ’’ਆਂਖੋ ਕੀ ਕਿਰਕਿਯੋ ਫੇਰੇ ਤੇਮ ਜਗ ਫੇਰਵੂਂ ’’ ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹਤੇ ’’ਤਮੇ ਤੋ ਮ੍ਹਾਰਾ ਅਂਸ਼ ਛੋ’’ ’’ਬੀਜੋ ਕੌਨ ਛੇ’’ ਅਪਨੀ ਲੀਲਾਓਂ ਸੇ ਭਕ੍ਤ ਕੋ ਅਪਨਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਦਿਖਾਯਾ ਬਤਾਯਾ। ਸਮਝਾਯਾ ਸ੍ਵਯਂ ਸ਼੍ਰੀ ਮੁਖ ਸੇ ਕਹਾ। ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਅਨੁਭਵ ਹੈ।ਵੇ ਤੋ ਲੀਲਾ ਸਹਯੋਗੀ ਹੈ। ਉਨਕੇ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਜਗਤ ਕੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਕੀ। ਵਹ ਪੂਣ੍ਯ ਅਨੇਕ ਰੂਪ ਮੇਂ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਸਦੈਵ ਸਬ ਜਨ੍ਮੋਂ ਮੇਂ ਮਿਲਾ ਔਰ ਮਿਲਤਾ ਰਹੇਗਾ। ਉਨਕੇ ਸ੍ਵਯਂ ਕੇ ਸਿਵਾਯ ਕੌਨ ਉਨਕੋ ਔਰ ਉਨਕੇ ਕਾਮ ਕੋ ਸਮਝ ਸਕਤਾ। ਭਕ੍ਤੋ ਕੋ ਪ੍ਰ੍ਰਭੁ ਸਮਝਾਤੇ ਹੈ।
’’ਜਾਨਤ ਸੋਈ ਜੇਹੀ ਦੇਹੀ ਜਨਾਈ
ਜਾਨਤ ਤੁਮ੍ਹੀ ਹੋਈ ਜਾਈ ’’
’’ਬ੍ਰਹ੍ਮਵਿਦ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇਵਭਵਤਿ ’’ (ਵੇਦ)
ਗੀਤਾ ਮੇਂ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹਤੇ-
’’ਵਕ੍ਤੁਮਰ੍ਹਸ੍ਯਸ਼ੇੇਣ ਦਿਵ੍ਯਾ ਹ੍ਮਾਤ੍ਮਵਿਭੂਤਯਃ।
ਯਾਭਿਰ੍ਵਿਭੂਤਿਭਿਰ੍ਲੋਕਾਨਿਮਾਂਸ੍ਤ੍ਵਂ ਵ੍ਯਾਪ੍ਯ ਤਿ੍ਠਸਿ।।’’ (ਗੀਤਾ 10/16)
ਕੇਵਲ ਗੁਰੂਦੇਵ ਹੀ ਅਪਨਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਕਹ ਸਕਤੇ। ਵ੍ਯਾਪਕਤਾ ਕੋ ਕੌਨ ਜਾਨ ਸਕਤਾ। ਸਬਕੇ ਹ੍ਰੁਦਯ ਮੇਂ ਹੈ। ਆਤ੍ਮਾ ਹੈ। ਊਁ ਕਾਰ ਰੂਪ ਹੈ। ’’ਛਲਯਤਾਮ’’ ਛਲਰੂਪ ਭੀ ਹੈ। ਨਮਃ ਤਸ੍ਕਰਾਯ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਕਹਤੇ ਸੇਠੋਂ ਕੋ ’’ਤਮੇ ਡਾਲ ਡਾਲ ਹੂ ਪਾਤਪਾਤ’’ ਆਗੇ ਕਹਤੇ ’’ਹਁੂ ਚੋਰੋ ਨੋ ਬਾਪ ਚੋਰ’’ ਅਪਨੋ ਭੂਮਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਸਮਝਾਤੇ। ਇਸ ਜਗਤ ਕੋ ’’ਏਕਾਸ਼ੇਨ’’ ਏਕ ਅਂਸ਼ ਸੇ ਧਾਰਣ ਕਰ ਸ੍ਥਿਤ ਹੈ। (ਗੀਤਾ 10) ਭਕ੍ਤ ਪਰ ਦਯਾ ਕਰ ਅਪਨਾ ਵਿਰਾਟ ਰੂਪ ਅਰ੍ਜੁਨ ਕੋ ਦਿਖਾਯਾ। ਅਨ੍ਯਯ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਸੇ ਤਤ੍ਵ ਸੇ ਜਾਨੇ ਜਾਤੇ ਹੈ। ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ ਹੋਤੇ ਹੈ। ਔਰ ਏਕ ਹੋ ਜਾਤੇ ਹੈ। ’’ਤਨ੍ਮਯ’’ ਹੋ ਜਾਤੇ। ’’ਏਕਮੇਵ’’ ਹੋ ਜਾਤੇ ਹੈ।
ਗੁਰੂਬਹ੍ਮ ਭਕ੍ਤ ਕੋ ਸਯਂਮ ਦੇਤੇ। ਭਕ੍ਤਿ ਦੇਤੇ। ਜ੍ਞਾਨ ਦੇਤੇ। ਸੇਵਾ ਦੇਤੇ। ਮੁਕ੍ਤਿ ਦੇਤੇ। ਅਪਨਾ ’’ਸਰ੍ਵਤ੍ਰਗਮ’’ ’’ਧ੍ਰੁਵ’’ ਅਚਲ ’’ਅਤ੍ਯੁਕ੍ਤ’’ ਅਕ੍ਰਂ ਸ੍ਵਰੂਪ ਸਮਝਾਤੇ। ਸਮਬੁਦ੍ਧਿ ਦੇਤੇ। ਅਨਨ੍ਯ ਯੋਗ ਦੇਤੇ। ਤਾਰਤੇ ’’ਸਮਦ੍ਵਤੋ
ਹੈ। ਮਨ ਬੁਦ੍ਧਿ ਪ੍ਰਭੁ ਮੇਂ ਲਗਾਤੀ ਹੈ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਕਹਤੇ ’’ਹਁੂ ਤੋ ਏਨੋ ਮਨ ਲੇਲੂ ਛਁੂ’’ ਅਭ੍ਯਾਸ ਵ ਵੈਰਾਗ੍ਯ ਸਾਧਨ ਦਿਯੇ। ਕਰ੍ਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕੇ ਲਿਯੇ ਹੀ ਹੋਨੇ ਲਗਤੇ ਹੈ। ’’ਸਰ੍ਵਕਰ੍ਮਫਲ ਤ੍ਯਾਗਮ ’’ ਕਰਾਤੇੇ। ’’ਮਯਿ ਅਰ੍ਪਿਤ ਮਨੋਬੁਦ੍ਧਿ’’ ਬਨਾਤੇ। ਵਹ’’ਹਰ੍ਾਭਰ੍ਨਯੋ ਦ੍ਵੇ ਮੈਂ ਰ੍ਮੁਕ੍ਤ’’ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ। ’’ਅਨਪੇਕ੍
’’ ਸ਼ੁਚਿਰ੍ਦਕ੍’’ ਉਦੀਸਾਨੋ ’’ਗਤਵ੍ਯਥ’’ ਭਕ੍ਤ ਬਨ ਜਾਤਾ ਹੈ। ਵ ਸਰ੍ਵਇਚ੍ਛਾ ਰਹਿਤ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ। ’’ ਨ ਕੋਕ੍ਤਿ ਸਂਗਵਿਵਰ੍ਜਿਤ’’ ਨ ਜਾਤਾ ਹੈ। ਵੇ ਭਕ੍ਤ ਪ੍ਰਭੁ ਕੇ ’’ਭਕ੍ਸ੍ਤੇਅਤੀਵ ਮੇਂ ਪ੍ਰਿਯਾ’’ ਪ੍ਰਭੁ ਗੁਰੂਦਉੇਵ ਦੇਤੇ ’’ਮਯੀ ਅਨਨ੍ਯ ਯੋਗੇਨ’’ ਔਰ ਅਵ੍ਯਭਿਚਾਰੀਣੀ ਭਕ੍ਤਿ ਏਵਂ ਜ੍ਞਾਨ ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮ ਜ੍ਞਾਨ ਨਿਤ੍ਯਤ੍ਵਮ, ਤਤ੍ਵਜ੍ਞਾਨਾਰ੍ਥ ਦਰ੍ਸ਼ਨਮ ਆਦਿ। ਜ੍ਞਾਨ ਜਿਸਸੇ ਪਰਮਾਨਨ੍ਦ ਹੋ। ਔਰ ਉਸਕੇ ’’ਸਰ੍ਵਤਃ ਸ਼੍ਰੁਤਿਮਲ੍ਲੋਕੇ ਸਰ੍ਵਮਾਵ੍ਰੁਤ੍ਯ ਤਿ੍ਠਤਿ ’’ ਉਸਕੇ ਚੇਤਨ ਰੂਪ ਭਕ੍ਤ ਕੋ ਦਰ੍ਸ਼ਾਤਾ ਹੈ। ਸਤ੍ਵ ਰੂਪ ਅਨਾਦਿਤ੍ਮ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਪਾਣਿਪਾਦ, ਨੇਤ੍ਰ, ਸਿਰ ਮੁਰਵ, ਸ਼੍ਰੋਤ੍ਰ ਵ੍ਯਾਪਕਤ੍ਵ, ਅਨ੍ਤਰ੍ਯਾਮਿਤ੍ਵ, ਪਦ੍ਮ ਪਤ੍ਰ ਵਿਮ੍ਭਾਸੀ ਹੈ। ਅਵਿਭਕ੍ਤ ਹੈ। ਅਖਣ੍ਡ ਹੈ। ਗਗਨ ਸਦ੍ਵਸ਼ ਹੈ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਵਿ੍ਣੁ ਔਰ ਮਹੇਸ਼ ਭੀ ਵਹੀ ਹੈ। ਪਰਮ ਜ੍ਯੋਤਿ ਹੈ। ਵੇ ਕਹਤੇ ’’ਜ੍ਞਾਨ ਗਮ੍ਯ ’’ ਹੈ। ਗੋਪਾਲ ਕਹਤੇ ਹੈ। ’’ਸਤ੍ਯ ਜਾਹੀਰ ਥਾਯ ਪਰ ਏਨਾਮੇ’’ ਪਤ੍ਰਾਂੇ ਮੇਂ ਸਤ੍ਯ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੀ ਬੁਦ੍ਧਿ ਮੇਂ ਆਵੇ ਐਸਾ ਸਮਯ ਆਵੇਗਾ। ਸਤਯੁਗ ਆਵੇਗਾ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਪ੍ਰਭੁ ਨੇ ਬਦਲੇ ਮੇਂ ਭਕ੍ਤੋਂ ਸਬ ਕੁਛ ਦੇ ਦਿਯਾ। ਭਰ੍ਤਾਭੋਕ੍ਤਾ ਮਾਹੇਸ਼੍ਵਰ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾ ਰੂਪ ਭਕ੍ਤ ਕੋ ਅਨੁਭਵ ਕਰਾਤੇ ਹੈ। ਮ੍ਰੁਤ੍ਯੁ ਲੋਕ ਮਂੇ ਭੀ ਅਮਰ ’’ਸਯਂ ਸਰ੍ਵੇੁ ਭੂਤੇੁ’’ ਕੋ ਭਕ੍ਤ ਹੀ ਦਿਖਾਤੇ ਹੈ। ਅਮਰ ’’ਸਮਂਸਰ੍ਵੇੁਭੂਤੇ’’ ਕੋ ਭਕ੍ਤ ਹਰਿ ਦਿਖਾਤੇ ਹੈ ਅਮਰ ਕਰ ਦੇਤੇ ਹੈ। ਉਸੇ ’’ਸਮ ਦੁਃਖ ਸੁਖਃ’’ ਨਿਨ੍ਦਾ ਸ੍ਤੂਰ੍ਤਿ,ਮਾਨਾਪਮਾਨ ਯੋ ਹੀ ਸਰ੍ਵਾਰਮ੍ਭ ਪਰਿਤ੍ਯਾਗੀ ਹੋਤਾ ਹੈ। ’’ਬ੍ਰਹ੍ਮਂਭੂਯਾਯ’’ ਹੋਤਾ ਹੈ।
ਭਕ੍ਤ ਕੋ ਜ੍ਞਾਨ ਔਰ ਵੈਰਾਗ੍ਯ ਸੇ ਸਂਸਾਰ ਮਾਯਾ ਕੋ ਕਾਟਨਾ ਸਿਖਾਤੇ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਰਾਯਣ ਕੇ ’’ਪ੍ਰਪ੍ਰਦ੍ਯੇ’’ ਸ਼ਰਣ ਹੋੇਤੇ ਹੈ। ਉਸੇ ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮ ਨਿਤ੍ਯਾ’’ ਬਨਾਤੇ। ਸ਼ਰਣ ਦੇਤੇ। ਪਰਮ ਪਦ ਦੇਤੇ ਹੈ। ਜੀਵ ਅਂਸ਼ ਹੈ। ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹਤੇ ’’ਤੁਮ ਸਬ ਮੇਰੇ ਅਂਸ਼ ਹੋ ਪ੍ਯਾਰੇ।’’ ’’ਮੈਂ ਤੁਮਾਰੇ ਲਿਯੇ ਤੋ ਹੂਁ ਪ੍ਯਾਰੇ।’’ ਭਕ੍ਤ ਕੋ ਜ੍ਞਾਨਚਕ੍ੁਃ ਦੇਤੇ ਹੈ। ਸੂਰ੍ਯਚਨ੍ਦ੍ਰ ਸਬਕੋ ਗੁਰੂਦੇਵ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਤੇ ਦਿਖਾਤੇ ਹੈ। ਮੋਟਾ ਵਿਸ਼੍ਵਨਾਥ ਭਈ ਕੋ ਡੇਰੋਲ ਸ੍ਟੇਸ਼ਨ ਪਰ ਸੂਰ੍ਯ ਊਁ ਕੇ ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਹੁਏ। ਗੋਪਾਲ ਮਨ੍ਦਿਰ ਝਾਬੁਆ ਮੇਂ ਵਹੀ ਕੇਨ੍ਦ੍ਰ ਮੇਂ ਹੈ। ਵੇ ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀ ਕੋ ਧਾਰਣ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਵੇ ਚਨ੍ਦ੍ਰਮਾ ਬਨਕਰ ਅਮ੍ਰੁਤ ਬਰਸਾਤੇ ਹੈ। ਵੇ ਵੈਸ਼੍ਵਾਨਰ ਅਗ੍ਨਿ ਹੋਕਰ ਪਚਾਤੇ ਹੈ। ਵੇ ਸਬਕੇ ਹ੍ਰੁਦਯ ਮੇਂ ਹੈ। ਵੇਦ ਸ੍ਮ੍ਰੁਤਿ ਆਦਿ ਉਨਕੇ ਹੀ ਗੁਣ ਗਾਤੇ ਹੈ। ਵੇ ਪੁਰੂੋਤ੍ਤਮ ਹੈ। ਸ਼ਿ੍ਯ ਕੋ ਅਭਯ ਕਰਤੇ । ਸਤ੍ਵ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਕਰਤੇ। ਜ੍ਞਾਨਯੋਗ ਦੇਤੇ। ਉਸੇ, ਦਾਨ, ਯਜ੍ਞ, ਸ੍ਵਾਧ੍ਯਾਯ, ਤਪਃ ਅਰ੍ਜਿਤ ਕਰਵਾਤੇ। ਅਹਿਂਸਾ, ਸਤ੍ਯ, ਅਕ੍ਰੋਧ ਤ੍ਯਾਗ ਸ਼ਾਨ੍ਤਿ, ਦਯਾ, ਤੇਜ ਕ੍ਮਾ, ਧ੍ਰੁਤਿ, ਸ਼ੌਚਮ ਅਦ੍ਰੋਹ ਅਭਿਮਾਨ ਰਹਿਤ ਆਦਿ ਗੁਣ ਦੇਤੇ ਹੈ। ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਵਿਧਿ ਸੇ ਸ਼ਿ੍ਯ ਕੋ ਤੈਯਾਰ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕਾਲੀ ਨੇ ਰਾਮਕ੍ਰੁ੍ਣ ਕੋ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰ ਜ੍ਞਾਨ ਦਿਯਾ। ਸ਼ਰੀਰ ਤਪ ਵਾਣੀਤਪ, ਮਨਃ ਤਪ ਕਰਵਾਤੇ ਹੈ ਸਾਤ੍ਵਿਕ ਦਮਾਦਿ ਕ੍ਰਿਯਾਏਂ ਕਰਵਾਤੇ ਹੈ। ਯਜ੍ਞ ਤਪ ਔਰ ਦਾਨ ਕਰਵਾਤੇ ਹੈ। ਕਰਤਾਪਨ ਨਹੀਂ ਰਹਨੇ ਦੇਤੇ। ਸਿਦ੍ਧਿ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਅਪਨੇ ਕਰ੍ਮੋ ਸੇ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਸ੍ਵੇੇ ਸ੍ਵੇ ਕਰ੍ਮਣ੍ਯ ਭਿਰਤ ਰਹਤੇ ਹੈ। ਪ੍ਰਸਨ੍ਨਾਤ੍ਮਾ ਰਹਤੇ ਹੈ ਸਬ ਮੇਂ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੇ ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਸਬ ਕਰ੍ਮ ਮਨ ਸੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਅਰ੍ਪਣ ਕਰਤਾ ਚਲਤਾ ਹੈ। ’’ਪਤ੍ਰ ਮੇਂ ਲਿਖਾ’’ ਸਰ੍ਵਾਪਣ ਕਰਵਾ ਥੀ ਸਬ ਅਪਨਾ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ। ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹਤੇ ’’ ਤਮੇ ਤਮਾਰੀ ਜਿਨ੍ਦਗੀ ਹਮਨੇ ਸੋਪੀਂ ਦੀ ਤੋ ਫਿਕਰ ਸੂਁ।’’ ਯਾਨੀ ’’ਫਿਕਰ ਕ੍ਯਾ।’’ ਕ੍ਯਾ ਪਤ੍ਰ ਮੇਂ ਪੁਰੂਾਰ੍ਥ ਬਤਾਯਾ।
’’ਮਨ ਸੇ ਵਚਨ ਸੇ ਕਰ੍ਮ ਸੇ ਸਬ ਗੁਰੂਦੇਵ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾ ਕੋ ਅਰ੍ਪਣ ਕਰਤੇ ਜਾਨਾ ਹੀ ਪੁਰੂਾਰ੍ਥ ਹੈ ਇਸ ਮਾਰ੍ਗ ਮੇਂ ’’ (ਬੋਧ.)
ਉਸੇ ਪ੍ਰਭੁ ਸ਼ਾਸ਼੍ਵਤ ਪਦ ਦੇਤੇ ਹੈ -
’’ਈਸ਼੍ਵਰ ਸਰ੍ਵਭੂਤਾਨਾਂ ਹ੍ਰੁਦੇਸ਼ਅਰ੍ਜੁਨ ਤਿ੍ਠਤਿ।
ਭ੍ਰਾਮਯਨ੍ਸਰ੍ਵਭੂਤਾਨਿ ਯਨ੍ਤ੍ਰਾਰੂਢਾਨਿ ਮਾਯਯਾ।।’’ (ਗੀਤਾ 18/59)
ਉਸੇ ਸਬ ਮੇਂ ਦਿਖਤੇ ਔਰ ਸਬ ਕੋ ਚਲਾ ਰਹੇ
ਗੁਰੁਦੇਵ ਰਾਮ ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਤੀਨੋਂ ਨੇ ਘੋ ਵ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕਿਯਾ ਕਿ’’ ਸਦ੍ਗੁਰੁ ਹੀ ਪਰਂਬ੍ਰਹ੍ਮ ਹੈ । ’’ਉਨ੍ਹੀਂ ਕਾ ਪੂਜਨ ਕਰਨਾ ਆਦਿ’’। ਉਤ੍ਤਮ ਪੁਰੁ ਵਹ ਜੋ’’ ਅਨੇਕ ਵਿਯ ਭੋਗਤੇ ਕਿਸੀ ਸੇ ਮਮਤ੍ਵ ਨਹੀਂ ਰਖਤਾ । ’’ਅਭ੍ਯਾਸ ਮੇਂ ਪੁਨਰਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਆਵਸ਼੍ਯਕ ਹੈ। ਲਿਖਤੇ’’ ਅਨੇਕ ਬਾਰ ਏਕ ਹੀ ਕ੍ਰਿਯਾ ਕਰਨੇ ਮੇਂ ਆਵੇ ਵਿਚਾਰ ਸ੍ਫੁਰੇ ਵੇ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਹੋਗੇ। ਔਰ ’’ਕ੍ਰਿਯਾਐਂ ਭੀ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਹੋਗੀ।’’ ਸ੍ਫੂਰ੍ਣਾਏ ਭੀ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਹੋਗੀ । ਫਿਰ ’’ਯੋਗ ਕ੍ਰਿਯਾਐਂ ਭੀ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਹੋਗੀ।’’ਸ੍ਫੂਰ੍ਣਾਏ ਭੀ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਹੋਗੀ । ਫਿਰ ’’ਯੋਗ ਕ੍ਰਿਯਾ ਆਵਸ਼੍ਯਕ ਨਹੀਂ’’। (ਬੋਧਵਾਣੀ)
ਐਸੇ ਮਨੁ੍ਯ ਸਾਮ੍ਯਬੁਦ੍ਧਿਕ ਬੁਦ੍ਧਿਮਾਨ ਹੋਤੇ । ਉਨਕੇ ਵਿਚਾਰ ਉਪਨਿਦੋਂ ਅਨੁਰੂਪ ਹੋਤੇ।’’ ਵੇ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਵਾਨ ਹੈ। ਉਨਕੀ ਕ੍ਰੁਤਿ ਆਤ੍ਮਵਿਤ ਕੀ ਹੋਤੀ । ਵਹ ਦੇਸ਼ ਸੁਸਂਸ੍ਕ੍ਰੁਤ ਔਰ ਸਮ੍ਰੁਦ੍ਧ ਹੋਤਾ।’’ ਵਹਾਁ ਅਵਤਰਣ ਹੋਤਾ ਹੈ ਲਿਖਤੇ’’ ਕਰ੍ਮਯੋਗ ਕਰ ਬਤਾਨੇ ਵਾਲ੍ੋ ਕਰ੍ਮਯੋਗਿਯੋਂ ਕੋ ਹੀ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਿ ਕੇ ਆਦੇਸ਼ ਕੇ ਅਧੀਨ ਹੋਕਰ ਜਨ੍ਮ ਲ੍ੋਨਾ ਪਤਾ ਹੈ। (ਬੋਧਵਾਣੀ)
’’ਆਗੇ ਸਤਯੁਗ ਕੇ ਆਗਮਨ ਪਰ ਲਿਖਤੇ ਕਲਯੁਗ’’ ਕੇ ਦਿਨ ਪੂਰੇ ਹੋਨੇ ਤਕ ਲਿਖਤੇ’’ ਸਤਃਯੁਗ ਪੁਨਃ ਸ੍ਥਾਪਿਤ ਹੋਗਾ’’ ਹਿਨ੍ਦ ਮਾਤਾ ਤੇਰੇ ਕੈਸੇ-ਕੈਸੇ ਰਤ੍ਨ ਉਨ੍ਹੇਂ ਕਲੀ ਕੀ ਅਧਿਭੌਤਿਕੀ ਗੁਣੋਂ ਮੇਂ ਜਾਕਰ ਰਹਨਾ ਪਾ । ’’ਕਲਯੁਗ ਮੇਂ ਸਤਯੁਗ ਕਾ ਬੀਜਾਰੋਪਣ ਕ੍ਰਮ-ਕ੍ਰਮ- ਉਤ੍ਤਮ ਸ਼ਾਨ੍ਤਿ ਕਾ ਸਮਯ ਜੈਸਾ ਸਮਯ ਲਾਨੇ ਮੇਂ ਸਹਾਯਕ ਹੋਨਾ ਚਾਹਿਏ। ’’ਸਾਕ੍ਾਤ ਕ੍ਰੁ੍ਣ ਜਨ੍ਮੇਗੇ । ਸਤ ਕੀ ਮਰ੍ਯਾਦਾ ਬਾਁਧ੍ੋਂਗੇ।’’ ਵੇ ਹੀ ਸਤ ਹੈ। (ਬੋਧਵਾਣੀ) ਰਾਮਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਹੀ ਸਤ੍ਯ ਹੈ । ਵਹੀਂ ਹੋਗਾ ਜੋ ਵੇ ਚਾਹੇਗੇ । ਕਹੇਗੇ । ਅਨ੍ਯਥਾ ਹੋ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਤਾ । ਪੂਰਾ ਜੀਵਨ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ । ’’ਤੁਝ ਸਤ੍ਤਾ ਬਿਨ ਪਤ੍ਰ੍ਾ ਨ ਹਾਲ੍ੋ । ਉਨਕੀ ਲੀਲਾਏਁ ਹੈ । ਵਚਨ ਹੈ। ਲਿਖਤੇ ਉਸੇ ਬੁਲਾਓ ਸਤ੍ਯਯੁਗ ਕੀ ਉਪਾਸਨਾ ਕਰੋ।’’ ਨਿਮਨ੍ਤ੍ਰ੍ਾੋ । ਨਿਮਨ੍ਤ੍ਰ੍ਾੋ । ’’ਉਚ੍ਚਪਦ-ਮੋਕ੍ਪਦ ਤੋ ਲਕ੍੍ਯ ਬਿਨ੍ਦੁ ਕੋ ਔਰ ਕਰ੍ਮ ਯੋਗ ਆਚਰਿਤ ਕਰਤੇ ਹੁਏ ਅਵਸ਼੍ਯ ਰਖਨਾ ।’’ਸਤ੍ਯਯੁਗ ਕੀ ਰਾਹ ਦੇਖਤੇ ਰਹੋ-ਉਸਕੀ ਕ੍ਰਿਯਾ ਕੋ ਗਰ੍ਭ ਪੋਣ ਕਰਨਾ ਕਹਾ ਜਾਯੇਗਾ । ਯਹੀ ਨਹੀਂ ਇਸਕੇ ਆਗੇ ਲਿਖਤੇ’’ ਐਸਾ ਸਤ ਅਥਵਾ ਅਸਤ ਹੈ ਔਰ ਵਹ ਮੋਕ੍ ਸੇ ਭੀ ਅਧਿਕ ਉਚ੍ਚਪਦ ਧਾਰਣ ਕਿਯਾ ਹੁਆ ਹੈ । ਉਸ ਔਰ ਲਕ੍੍ਯ ਉਸਕੀ ਉਪਾਸਨਾ ਹੈ। ਉਪਾਸਨਾ ਸੇ ਤਤ ਸ੍ਵਰੂਪ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇ ।’’(ਬੋਧਵਾਣੀ) ਗੁਰੁਦੇਵ ਭਕ੍ਤ ਮੇਂ ਉਸ ਸ੍ਥਿਤਿ ਮੇਂ ਦੇਖਨਾ ਚਾਹਤੇ । ਲ੍ੋ ਜਾਤੇ ਹੈ । ਪਰਮ ਸਤ੍ਯ ਤੋ ਗੁਰੁਦੇਵ ਹੀ ਹੈ । ਜਹਾਁ ਕ੍ਰੁ੍ਣ ਯੋਗੇਸ਼੍ਵਰ ਔਰ ਧਨੁਰ੍ਧਰ ਪਾਰ੍ਥ ਵਹੀਂ ਵਿਜਯ ਹੈ । ਉਨ ਸਤਗੁਰੁ ਕੇ ਚਿਨ੍ਤਨ ਸੇ ਉਨਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯ, ਐਸ਼੍ਵਰ੍ਯ ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮ ਸਬ ਭਕ੍ਤ ਮੇਂ ਆਤਾ ਹੈ । ਦੇ ਦੇਤੇ । ਵੇ ਸਾਕਾਰ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਹੈ । ਭਕ੍ਤੋਂ ਪਰ ਦ੍ਰਵਿਤ ਹੋ ਆਨਨ੍ਦ ਦੇਨੇ ਆਤੇ ਔਰ ਜਗਤ ਕੇ ਦੁਰਾਚਾਰ ਕਾ ਵਿਨਾਸ਼ ਕਰਤੇ । ਸੁਖ, ਸ਼ਾਨ੍ਤਿ, ਆਨਨ੍ਦ ਧਰ੍ਮ ਆਦਿ ਕੋ ਸ੍ਥਾਪਿਤ ਕਰਤੇ ।
ਪ੍ਰਸ੍ਤੁਤ ਪੁਸ੍ਤਕ ਮੇਂ ਸਤਯੁਗ ਸਂਤੋ ਕੇ ਸਂਕਲ੍ਪ ਸੇ ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ ਚੇਤਨਤਾ ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿ ਕੇ ਸਾਥ ਆ ਗਯਾ ਹੈ । ਆਨਨ੍ਦ ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ । ਬਾਬਜੀ ਨੇ ਕਹਾ’’ ਐਸਾ ਸਮਯ ਆਵੇਗਾ । (ਬੋਧਵਾਣੀ) ਸਭੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੇ ਸਂਤੋਂ ਕਾ ਅਵਤਰਣ ਹੋ ਰਹਾ ਹੈ । ਸਬ ਵਿਧਾਏ ਅਪਨੇ ਪੂਰ੍ਣਤ੍ਵ ਕੀ ਓਰ ਹੈ । ਵਚਨ, ਕ੍ਰਿਯਾ ਸਂਕਲ੍ਪ ਰਾਮਸ਼੍ਯਾਮ, ਗੋਪਾਲ ਵ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਜ੍ਞਾਨਿਯੋਂ ਕੇ ਵ ਬ੍ਰਹ੍ਮਨਿ੍ਠ ਕੇ ਹੀ ਸਤ੍ਯ ਹੈ । ਵੇ ਸੂਕ੍੍ਮ ਸੇ ਸ੍ਥੂਲ ਮੇਂ ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ ਆਤੇ ਹੈ । ਬਾਬਜੀ ਨੇ ਕਹਾ ’’ਸਂਤੋਂ ਕੀ ਪਾਰ੍ਲਿਯਾਮੇਨ੍ਟ ਹੈ ਵੇ ਕਰਤੇ ਵਹੀ ਸਬ ਯਹਾਁ ਹੋਤਾ।’’ ਵਹੀ ਹੋ ਰਹਾ ਹੈ ।
ਤਾਰਾਬੇਨ ਔਰ ਕਨੁਭਾਈ ਕਾ ਕਹਨਾ ਹੈ-ਪੁਨਰਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਵ ਨਿਰਾਸਤਾ ਸੇ ਉਪੇਕ੍ਾ ਹੋਤੀ । ਬਾਬਜੀ ਨੇ ਕਹਾਁ ਭਕ੍ਤਿ ਮੇਂ ਪੁਨਰਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਦੋ ਨਹੀਂ’’ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਵੇ ਹੀ ਲੀਲਾ ਚਿਨ੍ਤਨ ਕਰਤੇ । ਆਜ੍ਞਾ ਪਾਲਤੇ । ਪੂਜਾ ਕਰਤੇ । ਗੁਰੁ ਕੇ ਸ਼ਬ੍ਦੋਂ ਕਾ ਚਿਨ੍ਤਨ ਮਨਨ ਕਰਤੇ । ਉਨ੍ਹੀਂ ਕਾ ਮਨ੍ਥਨ ਕਰਤੇ । ਉਨਕੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਵਾਕ੍ਯ ਵੇਦ ਹੈ । ਉਨਕੀ ਹਜਾਰੋਂ ਕਿਰਣ੍ੋ ਹੈਂ । ਹਮ ਤੋ ਏਕ ਕੋ ਭੀ ਨਹੀਂ ਸਮਝ ਪਾਤੇ । ਜਿਤਨੀ ਬਾਰ ਉਨਕੋ ਸ਼ਬ੍ਦੋਂ ਕੋ ਚਿਨ੍ਤਨ ਕਰੇ ਉਤਨੇ ਨਯੇ ਜ੍ਞਾਨ ਤਤ੍ਵ ਅਨੁਭੂਤ ਹੋਤੇ । ਅਨਨ੍ਤ ਮੇਂ ਸੇ ਅਨਨ੍ਤ ਨਿਕਾਲਾ ਤੋ ਅਨਨ੍ਤ ਹੈ । ਬਾਰ-ਬਾਰ ਹਮ ਗੁਰੁਦੇਵ ਕੇ ਸਾਥ ਸ਼ਾóੋਂ ਕੋ ਵੇਦ ਉਪਨਿਦ ਕਾ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰ ਹਰਿ ਨਾਮ ਸੇ ਜਗਤ ਕਾ ਉਦ੍ਧਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹਤੇ । ਪੁਨਰਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਹੋਤੀ ਰਹੇ ਯਹੀ ਚਾਹਤੇ ’’ਯਥਾਪੂਰ੍ਵ ਕਲ੍ਪਯਤ’’ ’’ਵੇਦ ਕੇ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਰੁ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਵੈਸੀ ਕੀ ਵੈਸੀ ਸ੍ਰੁ੍ਟਿ ਕਰਤੇ । ਪੁਨਰਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਦੋ ਨਹੀਂ ਮਾਨਾ ਜਾਤਾ । ਬਾਰ-ਬਾਰ ਏਕ ਹੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੀ ਕ੍ਰਿਯਾਏਁ ਅਭ੍ਯਾਸ ਵ ਵੈਰਾਗ੍ਯ ਬਲ ਸੇ ਯੋਗ ਸੇ ਭੀ ਔਰ ਭਕ੍ਤਿ ਮੇਂ ਭੀ ਪਾਰ ਲਗਾਨੇ ਕੇ ਸਾਧਨ ਹੈ ।
ਉਪੇਕ੍ਾ ਕੇ ਕਾਰਣ ਸਦ੍ਕਰ੍ਮ ਨਹੀਂ ਛੋੇ ਜਾਤੇ । ਅਧਿਕ ਰੁਚਿਕਰ ਬਨਾਨੇ ਕਾ ਪ੍ਰਯਤ੍ਨ ਕਰਤੇ । ਔਰ ਰੁਚਿ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਕਰਨੇ ਕੇ ਲਿਯੇ ਸਤ੍ਯ ਗੁਰੁਦੇਵ ਸੇ ਪ੍ਰਾਰ੍ਥਨਾ ਕਰ ਕਰਤੇ ਹੈ ।
ਦੋ ਸਬ ਮੇਰੇ ਹੈ । ਗੁਣ ਸਬ ਗੁਰੁਦੇਵ ਕੇ । ਮੋਟਾ ਵਿਸ਼੍ਵਨਾਥ ਭਈ ਕੋ ਦਰ੍ਸ਼ਾਏ ਸਿਦ੍ਧਾਨ੍ਤੋਂ ਕੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਾਬਜੀ ਕੀ ਲੀਲਾ ਗੁਰੁਦੇਵ ਕੇ ਵਚਨ ਸ਼ਾó ਪ੍ਰਮਾਣ ਸੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮਨਿ੍ਠ ਗੁਰੁਦੇਵ ਸਾਕ੍ਾਤ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਹੈ। ਸਤ੍ਯ ਹੈ । ਬਤਾਨੇ ਕਾ ਪ੍ਰਯਤ੍ਨ ਗੁਰੁਦੇਵ ਕੀ ਦਯਾ ਸੇ ਕਿਯਾ । ਦੋੋਂ ਕੇ ਲਿਯੇ ਵਿਦ੍ਧਵਜਨ ਕ੍ਮਾ ਕਰੇਂਗੇ ਵ ਤਤ੍ਵ ਕੀ ਔਰ ਦ੍ਰੁ੍ਟਿ ਰਖ੍ੋਗੇਂ । ਕ੍ਮਾ, ਪ੍ਰਾਰ੍ਥਨਾ ਕੇ ਸਾਥ, ਸਦ੍ਗੁਰੁ ਦੇਵਰਾਮ ਵ ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਵ ਗੋਪਾਲ ਕੇ ਚਰਣੋਂ ਮੇਂ ਅਰ੍ਪਣ ।
ਦਿਨਾਂਕ 10/11/88
ਵਾਰ ਗੁਰੂਵਾਰ ਕੋ ਮੋਟਾ ਵਿ੍ਵਨਾਥ ਭਈ ਸੇ ਸਤ੍ਸਂਗ ਚਰ੍ਚਾ ਮੇਂ ਕਹਾ -
’’ਸਤਯੁਗ ਕੋ ਪ੍ਰਾਰ੍ਥੋ ’’ਸਤਯੁਗ ਕੀ ਮਾਂਗ ਕਰੋ ’’ ਗੁਰੂਦੇਵ ਨੇ ਲਿਖਾ ।
’’ਔਰ ਤਬ ਦਸਵੀਂ ਬਾਰ ਮਹਾਨ ਈ੍ਵਰ ਅਵਤਾਰ ਸਾਕ੍ਾਤ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰੁ੍ਣ ਭਗਵਾਨ ਜਨ੍ਮੇਗੇਂ। ਉਸੇ ਸਤਯੁਗ ਕਾ ਬਾਲਕ ਹੀ ਸਮਝਨਾ। ਜਨ੍ਮ ਲਿਯਾ ਵੇ ਸਤ ਸ਼ਬ੍ਦ ਕੀ ਕਿਤਨੀ ਮਰ੍ਯਾਦਾ ਬਾਂਧੀ ਜਾ ਸਕਤੀ ਉਸਕਾ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਏ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਇਸ ਜਮਾਨੇ ਕਾ ਫਤੇਮਨ੍ਦ ਹੋਨਾ ਇਸਮੇਂ ਭੀ ਏਕ ਕੁਦਰਤੀ ਕਾਰਣ ਹੈ। ਐਸਾ ਸਮਝਕਰ ਸਤਯੁਗ ਕੇ ਗਰ੍ਭ ਕੋ ਨਿਮਂਤ੍ਰੋ ! ਨਿਮਨ੍ਤ੍ਰੋ ! (ਬੋਧ. 35)
ਆਗੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਲਿਖਤੇ ਹੈ ’’ਇਤਨਾ ਅਵਸ਼੍ਯ ਯਾਦ ਰਖਨਾ ਕਿ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੇ ਸ੍ਵਰਾਜ੍ਯ ਕਾ ਮਾਧ੍ਯਮ ਪਦ ਢੂਁਢਤੇ ਹੁਏ ਉਸੀ ਮੇਂ ਲਲਚਾਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। (ਬੋਧ. 35)
ਆਗੇ ਫਿਰ ਲਿਖਤੇ ਹੈ ’’ ਇਸਸੇ ਭੀ ਅਧਿਕ ਮੋਕ੍ ਪਦ ਜੋ ਕਿ ਉਤ੍ਤਮੋਤ੍ਤਮ ਹੈ, ਉਸਕੀ ਓਰ ਤੋ ਲਕ੍੍ਯ ਬਿਨ੍ਦੁ ਕਰ੍ਮ ਯੋਗ ਆਚਰਿਤ ਕਰਤੇ ਹੁਏ ਅਵਸ਼੍ਯ ਰਖਨਾ ਹੈ ’’ (ਬੋਧ. 35) ਆਗੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਆਦੇਸ਼ ਦੇਤੇ ਹੈ ਕਰਨੇ ਕੋ ’’ਸਤ੍ਯ ਕੇ ਯੁਗ ਕੇ ਆਨੇ ਕੀ ਰਾਹ ਦੇਖਤੇ ਰਹੋ - ਉਸੀ ਕ੍ਰਿਯਾ ਕੋ ਗਰ੍ਭ ਪੋਣ ਕਰਨਾ ਕਹਾ ਜਾਯੇਗਾ।’’ (ਬੋਧ. 35)
ਸਤਯੁਗ ਜਹਾਂ ਹੋ। ਸ਼ਿਵ ਸਂਕਲ੍ਪ ਹੋ। ਜ੍ਞਾਨ ਹੋ। ਆਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨ ਹੋ। ਸ਼ਿਵੋਮ। ਤਤ੍ਵਰੂਪ। ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮ ਜ੍ਞਾਨ ਰੂਪ। (ਬੋਧ.) ਸਤ੍ਸਂਗ ਹੋ। ਸ੍ਵਸ੍ਫੂਰ੍ਤ ਵਿਚਾਰ ਹੋ। ਜੋ ਵੇਦ ਉਪਨਿਦ ਸੇ ਮੇਲ ਖਾਤੇ ਹੋ। ਸਤਯੁਗ ਨਿਨ੍ਮਤ੍ਰੋ ਵਿਚਾਰ ਲੋਕਾਨੁਕੂਲ ਹੋ। ਵਿਸ਼੍ਵ ਮਾਨ੍ਯ ਹੋ। ਨਿਤ੍ਯ ਤਤ੍ਵ ਵਸ੍ਤੁ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰ੍ਮ ਸਤਯੁਗ ਮੇਂ ਹੋ। ਸਤਯੁਗ ਅਨ੍ਤਰ ਕਾ ਹੋ। ਆਨ੍ਤਰਿਕ ਹੋ। ਬਾਹ੍ਰੁਯ ਨ ਰਹੇ। ’’ਅਨ੍ਤਰ’’ ਮਯ ਹੋ। ਨ ਸੁਖ ਨ ਦੁਃਖ। (ਬੋਧ.)
ਤਰ੍ਕ: ਬੁਦ੍ਧਿ ਨ ਰਹੇ। ਕੇਵਲ ਅਨ੍ਤਰ ਮੇਂ ਰਹੇ। ਜਾਗ੍ਰੁਤ ਰਹੇ। ਚੇਤਨ ਰਹੇ। ਸਤਯੁਗ ਜਹਾਁ ਆਸਕ੍ਤਿ ਨ ਹੋ। ਸਮਾਨਤਾ ਹੋ। ਕੇਵਲ ਪਰਮ ਤਤ੍ਵ ਹੀ ਲਕ੍੍ਯ ਹੋ। ਸਦਕਰ੍ਮ ਹੀ ਹੋ। ਨਿ੍ਕਾਮ ਕਰ੍ਮ ਹੋ। ਪ੍ਰਭੁ ਸਮਰ੍ਪਿਤ ਕਰ੍ਮ ਹੋ। ਸਤ੍ਯ ਰੂਪ ਕਰ੍ਮ ਹੋ। ਸਤ੍ਯ ਰੂਪ ਕਰ੍ਮ ਹੋ। ਨੇਤ੍ਰ ਜਹਾਁ ਬ੍ਰਹ੍ਮਰਨ੍ਘ੍ਰ ਮੇਂ ਹੋ। ਸਂਕੀਰ੍ਣਤਾ ਨ ਹੋ ਉਦਾਰ ਮਨਾ ਹੋ। ਐਸਾ ਸਤਯੁਗ ਨਿਮਨ੍ਤ੍ਰੋ । ਸਰ੍ਵੇ ਭਵਨ੍ਤੁ ਸੁਖਿਨਃ ਹੋ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਮੇਂ ਨਿ੍ਠਾ ਹੋ। ਉਨਮੇਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਭਾਵ ਦ੍ਰੁ ਹੋ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਮੇਂ ਅਨਨ੍ਯ ਸ਼ਰਣਾਗਤਿ ਹੋ। ਸਬ ਕੁਛ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੋ ਅਰ੍ਪਣ ਬੁਦ੍ਧਿ ਹੋ। ਜਹਾਁ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਕੋ ਜੀਵਨ ਅਰ੍ਪਣ ਕਰ ਦਿਯਾ ਹੋ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਨਿ੍ਠ ਸਦ੍ਗੁਰੂਦੇਵ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਹੀ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਹੈ। ਸਿਦ੍ਧਾਨ੍ਤ ਰੂਪ ਹੈ। ਪ੍ਰੇਮ ਰੂਪ ਹੈ। ਵੇ ਸਤ੍ਸਂਗ ਸੇ ਹੀ ਜਾਨੇ ਜਾਤੇ ਹੈ। ਜ੍ਞਾਨ ਮੇਂ ਜਹਾਁ ਬੁਦ੍ਧਿ ਕੀ ਵ੍ਯਾਪਕਤਾ ਹੋ। ਜਹਾਁ ਪੂਰ੍ਣ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਸ਼ਰਣਾਗਤਿ ਕਾ ਦ੍ਰੁ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਹੋ। ਜਹਾਁ ਸਤਯੁਗ ਮੇਂ ਸਤ੍ਯ ਕੋ ਅਨੁਭਵ ਹੋ। (ਬੋਧ. 2-3)
ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਅਟੂਟ ਪ੍ਰੇਮ ਹੋ। ਤੇਲ ਧਾਰਾਵਤ ।
ਸਤਯੁਗ ਜਹਾਁ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਕੋ ਅਪਨੀ ਭਕ੍ਤਿ ਸੇ ਭਕ੍ਤਾਧੀਨ ਕਰ ਲੇ। ਜਹਾਁ ਤੇਜਸ੍ਵਿਤਾ ਹੋ। ਅਨੁਭਵੀ ਬ੍ਰਹ੍ਮਨਿ੍ਠ ਸਾਕ੍ਾਤ ਗੁਰੂਬ੍ਰਹ੍ਮ ਕੀ ਸ਼ਰਣ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਪ੍ਰ੍ਰਸਨ੍ਨ ਕਰੇ। ਪਾਰਸ ਗੁਰੂਦੇਵ ਰੂਪ ਨੇ ਸ਼ਿ੍ਯ ਕੋ ਭੀ ਪਾਰਸ ਬਨਾਨੇ ਕਾ ਵਚਨ ਦਿਯਾ ਹੈ। ਅਪਨਾ ਜੈਸਾ ਬਨਾਤੇ। ਆਪਨੇ ਸਬ ਦੇਕਰ। ਵੇ ਕ੍ਰੀਾ ਭ੍ਰਮਰ ਏਕ ਝਟਕੇ ਮੇਂ ਬਨਤਾ ਹੈ ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭਕ੍ਤ ਜੀਵ ਕੋ ਏਕ ਝਟਕੇ ਮੇਂ ਅਪਨਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਦੇ ਦੇਤੇ ਹੈ। ਐਸੇ ਸਤਯੁਗ ਕੀ ਪ੍ਰਾਰ੍ਥਨਾ ਕਰੋ ਜਹਾਁ ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ ਵੈਰਾਗ੍ਯ ਹੋ। (5) ਆਤ੍ਮ ਤਤ੍ਵ ਕੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪ ਮੇਂ ਰਹਕਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਿਕ ਵੇਦਾਨ੍ਤ ਹੋ। ਆਨਨ੍ਦਮਯ ਹੋ। ਸ਼ਾਨ੍ਤਿ ਹੋ। ਵੈਰਾਗ੍ਯਵਾਨ ਸੇ ਆਨਨ੍ਦ ਮਿਲਤਾ ਹੈ। ਵੇ ਅਨਾਸਕ੍ਤ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਕਰਤੇ ਹੋ। (6) ਸਤਯੁਗ ਕੀ ਪ੍ਰਾਰ੍ਥਨਾ ਕਰੋ। ਐਸਾ ਦਯਾਮਯ ਹੋ। ਕ੍ਰੁਪਾ ਹੋ। ਮਿਤ੍ਰ ਭਾਵ ਹੋ। ਸਂਤੋ ਹੋ। ਆਨਨ੍ਦ ਹੋ। ਨਿਸ੍ਵਾਰ੍ਥ ਹੋ। ਸੁਵਿਚਾਰ ਹੋ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਵਿਚਾਰ ਹੋ। ਜੀਵਨ ਸਤ੍ਕਾਰ੍ਯ ਮੇਂ ਸਂਲਗ੍ਨ ਹੋ। ਦੁਃਖ ਮੇਂ ਸਹਾਯਕ ਹੋ। ਸਹਾਨੁਭੂਤਿ ਹੋ। ਪ੍ਰੇਮ ਯੁਕ੍ਤ ਜੀਵਨ ਹੋ। ਸ਼ਾਨ੍ਤਿ ਚਿਤ੍ਤ ਵ ਪ੍ਰਭੁ ਕੇ ਵ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਿ ਕੇ ਕਾਰ੍ਯੋ ਕੀ ਸਮਝ ਹੋ। (7) ਪ੍ਰਣਵ ਗਾਯਤ੍ਰੀ ਕੀ ਸਾਧਨਾ ਮੇਂ ਨਿਰਤ ਹੋ। ਸਮਾਧਿ ਸਤਤ ਹੋ। ਸ੍ਵਤਨ੍ਤ੍ਰ ਸ੍ਵਸ੍ਫੂਰ੍ਤ ਸ਼ੁਭ ਵਿਚਾਰ ਯੁਕ੍ਤ ਜਨ ਹੋ। ਸੁਵਿਚਾਰ ਸਿਦ੍ਧ ਜਨ ਹੋ। ਜ੍ਞਾਨੀ ਜਨ ਹੋ। ਸੁਵਿਚਾਰ-ਯੋਗ ਸਿਦ੍ਧ ਕ੍ਰਿਯਾ ਹੋ। (8-9) ਸਤਤ ਜਪ ਨੇ ਨਿਰਤ ਜਨ ਹੋ ਐਸਾ ਸਤਯੁਗ ਨਿਮਂਤ੍ਰੋ। ਏਕ ਭੀ ਕ੍ਣ ਪ੍ਰਭੁ ਕੇ ਸ੍ਮਰਣ ਬਿਨਾ ਨ ਜਾਯ। ’’ਸਾਂਸੇ ਸਾਸੇ ਰਟੂ ਥਾਰੋ ਨਾਮ’’ ਅਜਪਾ ਜਪ ਗੁਰੂਦੇਵ ਸੇ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋ। ਸਬ ਸੇ ਪ੍ਰੇਮ ਹੋ ਵ ਸਮ੍ਮਾਨ ਹੋ। ਸਂਸ੍ਕਾਰ ਯੁਕ੍ਤ ਹੋ। ਕ੍ਮਾ ਸਰਲਤਾ, ਗੁਰੂ ਭਕ੍ਤਿ, ਵਿਵੇਕ, ਸ੍ਥਿਰਤਾ, ਵੈਰਾਗ੍ਯ ਨਿ੍ਕਾਮ ਕਰ੍ਮ ਆਦਿ ਯੋਗ ਯੁਕ੍ਤ ਜੀਵ ਨ ਹੋ। (9-10)
ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਕੇ ਸਮਾਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਨਿ੍ਠ ਆਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨੀ ਗੁਰੂਦੇਵ ਹੋ। ਪਾਤ੍ਰ ਅਨੁਸਾਰ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇਤੇ ਹੇ। ਭੇਦ ਭਾਵ ਨ ਕਰੇ। ਦ੍ਵੇ ਨ ਕਰੇਂ। ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਚਿਤ੍ਤ ਮੇਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਤੇ ਹੋ। ਦਯਾਕਰ ਭਾਵਾਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਾਪ੍ਯ ਹੋ। ’’ਸ਼੍ਯਾਮ ਨਾ ਵਚਨੋ ਮਾਂ ਝੂਠਕ ਹੋਯ ਨਹੀਂ ।’’ ਮਜਾਕ ਮੇਂ ਭੀ ਜਿਨਕੇ ਵਚਨ ਝੂਠ ਨ ਹੋਤੇ ਹੋ। ਉਨਕੇ ਕਰ੍ਮ ਬ੍ਰਹ੍ਮਮਯ ਹੋ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਰ੍ਮ ਹੋ। ਕ੍ਰੋਧ ਭੀ ਜਨ ਕਲ੍ਯਾਣ ਕੇ ਲਿਯੇ ਹੋ। ਇਚ੍ਛਾ ਤ੍ਰੁ੍ਣਾ ਨ ਹੋ। ’’ ਨ ਸੋਚਤੀ ਨ ਕਾਂਕ੍ਤਿ ਹੋ।’’
’’ਆਤ੍ਮਵਤ ਸਰ੍ਵਭੂਤੇੁ’’ ਦੇਖਤੇ ਹੋ। ’’ ਏਕ ਹੀ ਆਤ੍ਮਾ ਸਬ ਮੇਂ ਰਮ ਰਹੀ ਹੈ।’’ ਸਿਦ੍ਧ ਕਿਯਾ ਹੋ। ਪ੍ਰਾਰਬ੍ਧ ਅਧਿਨ ਜੋ ਨਹੀਂ ਪਰ ਬਤਾਤੇ ਹੋ। ਸੀਖਾਤੇ ਹੈ। ਆਲਸ ਦੂਰ ਕਰਤੇ। ਅਨਾਸਕ੍ਤੀ ਦੇਤੇ ਹੋ। ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਹੀ ਸਰ੍ਵਕਰ੍ਮ ਫਲਰੂਪ ਹੈ। ਐਸੀ ਬੁਦ੍ਧਿ ਦੇ। ਐਸੀ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾ ਦੇ। ਐਸਾ ਵਿਸ਼੍ਵਾਸ ਦੇ। ਨਿ੍ਠਾ ਦੇ। ’’ਧ੍ਯਾਨ ਮੂਲਂ ਸਦ੍ਗੁਰੂਮੂਰ੍ਤਿ ’’ਉਨਕਾ ਹੀ ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਤੇ ਹੋ। ਪੂਜਾ ਉਨ ਗੁਰੂ ਕੇ ਚਰਣ ਕਮਲ ਕੀ ਹੋ। ਉਨਕੀ ਆਜ੍ਞਾ ਪਾਲਨ ਹੀ ਸਰ੍ਵੋਪਰੀ ਹੋ। ਸ਼ਿ੍ਯ ਸੇ ਜਗਤ ਕਲ੍ਯਾਰ੍ਥ ਕਾਰ੍ਯ ਕਰਵਾਤੇ । ਪਾਰਮਾਰ੍ਥਿਕ ਕਾਰ੍ਯ ਕਰਵਾਤੇ । ਮਹਾਨ ਕਾਰ੍ਯ ਕਰਵਾਤੇ। ਸਨ੍ਮਾਰ੍ਗ ਪਰ ਚਲਾਤੇ। ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥ ਮੇਂ ਅਪਨੇ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯ ਕਾ ਨਿਰ੍ਵਾਹ ਕਰਤੇ ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮ ਮੇਂ ਆਗੇ ਬਾਤੇ। ਸਮਝ ਦੇਤੇ। ਜ੍ਞਾਨ ਦੇਤੇ। ਵੈਦਿਕ ਅਨੁਸਰਣ ਕਰਵਾਤੇ। ਭਕ੍ਤਿ ਦੇਤੇ। ਜ੍ਞਾਨ ਦੇਤੇ। ਕ੍ਰੁਤਕ੍ਰੁਤ੍ਯ ਕਰਤੇ। (11-12) ਜਿਜ੍ਞਾਸੁ ਬਨਾਤੇ। ਸਤਯੁਗ ਜਹਾਁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਪਰਮ ਦਯਾ ਹੋ। ਵੇ ਸ਼ਿ੍ਯ ਪਰ ਸਬ ਭਕ੍ਤੋਂ ਪਰ ਦਯਾ ਕਰੇ। ਕਿਯੇ ਸ਼ੁਭ ਕਰ੍ਮੋ ਵ ਸਾਧਨੋਂ ਪਰ ਉਦਾਰਤਾ ਦਿਖਾਤੇ ਵ ਆਗੇ ਬਾਤੇ ਹੈ। ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਵਿਜਯ ਦੇਤੇ ਹੈ।
ਗੁਰੂਦੇਵ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਸੇ ਐਸੇ ਸਤਯੁਗ ਕੀ ਮਾਂਗ ਕਰੋ, ਜਹਾਁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਦਯਾ ਸੇ ਦਿਵ੍ਯ ਆਨਨ੍ਦ, ਮੇਂ ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮ ਮੇਂ ਦੇਹ ਸੁਧ ਨ ਰਹੇ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਸੇ ਅਭਿਨ੍ਨ ਅਨੁਭਵ ਕਰੇ। ਅਨੇਕ ਵਿਸ਼੍ਵ ਅਪਨੇ ਮੇਂ ਬਨਤੇ ਹੋ।੍ ਆਨਨ੍ਦ ਹੀ ਰਹੇ। ਸਦਾ ਆਨਨ੍ਦ ਹੀ ਰਹੇ। ਚਤੁਰ੍ਦਿਸ਼ ਉਨ੍ਨਤਿ ਹੋਵੇ। ਸਤਯੁਗ ਜਹਾਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਨਿ੍ਠ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੇ ਅਮ੍ਰੁਤ ਵਚਨ ਮਂਤ੍ਰ ਹੋ। ਸ੍ਵਪ੍ਨ ਰਹੇ। ਜਹਾਁ ਦ੍ਰੁ੍ਟਾ ਮਾਤ੍ਰ ਰਹੇ। ਵਹਾਁ ਕੋਈ ਕਰ੍ਮ ਨ ਰਹੇ। ਸਤ੍ਵ ਹੀ ਹੋ। ਸਤ੍ਯ ਹੀ ਹੋ। ਦੂਸਰਾ ਕੋਈ ਨ ਹੋ। ’’ਤਤ੍ਵਮਸਿ ’’ ਆਦਿ ਸਿਦ੍ਧਾਨ੍ਤ ਸਿਦ੍ਧ ਗੁਰੂ ਕੀ ਦਯਾ ਸੇ ਹੋ। ਵ੍ਯਾਪਕਤਾ ਵ ਅਦ੍ਧੇਤ ਸਿਦ੍ਧ ਕਰ ਸਫਲ ਹੋ। ’’ਅਖਿਲ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਣ੍ਡ ਮਾਁ ਏਕ ਤੂ ਹੀ ਹਰਿ’’ ਸਬ ਜਗਹ ਵਹੀ ਹੈ। ਅਨੁਭਵ ਹੋ। ’’ਏਕੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮੋ ਦ੍ਵਿਤੀਯੋ ਨਾਸ੍ਤੀ’’ ਕਾ ਉਨਕੀ ਦਯਾ ਸੇ ਅਨੁਭਵ ਹੋ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਉਪਾਸਨਾ ਹੋ। ਆਤ੍ਮਾਨੁਭਵ ਹੋ। ਜਹਾਁ ਸਤ੍ਸਂਗ ਹੋ। ਜ੍ਞਾਨ ਧ੍ਯਾਨ ਸਮਾਧਿ ਆਦਿ ਹੋ। ਅਨੁਭਵੀ ਬਨੇ। (ਬੋਧ. 12-13-14)
’’ਆ ਵਿਸ਼੍ਵਨਾ ਅਣੁ ਅਣੁ ਮਾਹੀ ਆਪ ਪੋਤੇ ਨੇ ਆਪ ਏਕ ਅਖਿਲੇਸ਼ ਮਹਦ੍ਸ੍ਵਰੂਪੇ।’’ ਯਹ ਜ੍ਞਾਨ ਦ੍ਰੁ ਹੋ। ’’ਸਰ੍ਵ ਰੂਪ ਗੁਰੂ ਸਰ੍ਵਮਯਂ ਗੁਰੂ ਮਯਂ ਜਗਤ ’’ ਕਾ ਅਨੁਭਵ ਜਹਾਁ ਹੋ ਉਸ ਸਤਯੁਗ ਕੋ ਬੁਲਾਓ। ਸ੍ਥਾਪਿਤ ਕਰੋ। ਪਵਿਤ੍ਰ ਗੁੁਰੂਦੇਵ ਕਾ ਸ੍ਮਰਣ ਕਰੋ। ਸਤਤ ਜਪ ਕਰੋ। ’’ਸ੍ਫੁਰਣ ਰੂਪੀ ਸ੍ਮਰਣ ਉਤ੍ਤਰੋਤ੍ਤਰ ਬਤਾ ਜਾਤਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਹੀ ਸ੍ਮਰਣ ਕਹਤੇ ਹੈ। ਐਸਾ ਸ੍ਮਰਣ ਅਨਨ੍ਤ ਹੌ। ਸ੍ਮਰਣਕਾਰ ਅਨਨ੍ਤ ਹੈ। ਔਰ ਯਹੀ ਸ੍ਮਰਣ ਹੈ। (ਬੋਧ. 14)
ਉਸ ਸਤਯੁਗ ਮੇਂ ਸਾਧਕ ਕੇ ਹ੍ਰੁਦਯ ਮੇਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਅਨੁਭਵ ਹੋਤਾ ਹੈ। ਆਨਨ੍ਦ ਅਖਣ੍ਡ ਰਹਤਾ ਹੈ। ਸ੍ਵਰੂਪਾਨੁਸਂਧਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ। ਆਤ੍ਮ ਸਾਕ੍ਾਤ੍ਕਾਰ ਹੋਤਾ ਹੈ ਸਤਯੁਗ ਜਹਾਁ ਵੇਦਾਨ੍ਤ ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਉਨਕਾ ਏਕ ਹੋਤਾ ਹੈ। ਵੇਦ ਪਠਨ ਪਾਠਨ ਹੋਤਾ ਹੈ। ਵਿਦ੍ਵਾਨ ਪਣ੍ਡਿਤ ਹੋਤੇ ਹੋ। ਸਦ੍ਗੁਰੂਦੇਵ ਸੁਵਿਦ੍ਯਾ ਦੇਤੇ ਹੋ। ਸਾਧਕ ਵ ਭਕ੍ਤ ਸਾਮ੍ਯਬੁਦ੍ਧਿ ਸੇ ਸਮਝਤੇ ਹੋ। ਨਿ੍ਕਾਮ ਹੋਤੇ। ਨਿਰ੍ਵੇਰ ਹੋਤੇ। ਲੋਕ ਕਲ੍ਯਾਣ ਏਵਂ ਪਾਰਮਾਰ੍ਥਿਕ ਕਾਰ੍ਯ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਪ੍ਰੇਮ ਸੇ ਉਨਕੇ ਹ੍ਰੁਦਯ ਮੇਂ ਰਹਤੇ ਹੈ। ਸ਼ਾਨ੍ਤ ਚਿਤ੍ਤ ਹੋਤੇ ਜਨ। ਸਬ ਜਗਹ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੇ ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਹੋ। ’’ ਜਾਁ ਦੇਖੂਤ੍ਯਾਁ ਤਮੇ ਉਭਾ ’’ ਮ੍ਹਾਰਾ ਪਾਰ ਪਡ੍ਯਾ ਮਨ ਸ਼ੁਭਾ’’ ਸਿਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੈ। (ਬੋਧ .12 ਸੇ 15) ਪ੍ਰਸਨ੍ਨ ਪ੍ਰਸਨ੍ਨ ਜਨ ਰਹਤੇ ਹੈ।
ਸਚ੍ਚੀ ਸ੍ਵਤਂਤ੍ਰਤਾ, ਸਚ੍ਚਾ ਸ੍ਫੂਰਣ, ਔਰ ਸ੍ਮਰਣ ਹੋ। ਮੁਕ੍ਤਿ ਕੀ ਇਚ੍ਛਾ ਸੇ ਗੁਰੂ ਕੀ ਸ਼ਰਣ ਜਾਤੇ ਹੈ। ਵੇਦਾਨ੍ਤ ਅਧ੍ਯਯਨ ਹੋ। ਸ੍ਮਰਣ, ਜਪ, ਧ੍ਯਾਨ ਆਦਿ ਸੇ ’’ਯਥਾ ਪਿਣ੍ਡੇ ਤਥਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਣ੍ਡੇ ’’ ਕਾ ਅਨੁਭਵ ਹੋਤਾ ਹੈ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਹੀ ਰਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਹੀ ਸਬ ਇਚ੍ਛਾਓ ਕੀ ਪੂਰ੍ਤਿ ਕੇ ਨੀਧਿ ਹੈ। (16) ਜਹਾਁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਦਯਾ ਸੇ ਆਤ੍ਮਾਨੁਭਵ ਹੋਤਾ। ਸਬ ਕ੍ਰਿਯਾਏਁ ਸਤ੍ਯ ਹੋਤੀ ਹੈ। ਸਬ ਉਨ ਕ੍ਰਿਯਾ ਸੇ ਸਹਮਤ ਹੋਤੇ ਹੈ। ਏਕ ਹੀ ਤਤ੍ਵ ਸ਼ੇ ਰਹ ਜਾਤਾ। ’’ਨੈਤਿਨੈਤਿ’’ ਕਰਤੇ ਵਹੀ ਏਕ ਮਾਤ੍ਰ ਰਹ ਜਾਤਾ ਹੈ। ਵਹੀ ਸਬ ਕੁਛ ਬਨਾ ਅਨੁਭਵ ਹੋਤਾ ਹੈ (17)
ਭਕ੍ਤ ਪ੍ਰੇਮ ਮੇਂ ਵਿਹ੍ਰੁਲ ਹੋਕਰ ਪ੍ਰੇਮਾਸ਼੍ਰੁ ਸੇ ਆਸ਼੍ਰੁਪਾਤ ਹੋਤਾ ਹੈ। ’’ਕਰ ਕਪੋਲ ਭਯੇ ਕਾਰੇ। ’’ਉਰ ਬੀਚ ਬਹੇ ਪਨਾਲੇ ’’ ਐਸੀ ਅਵਸ੍ਥਾ ਹੋਤੀ ਹੈ। ਗੋਪਾਲ ਪੂਜਾ ਕਰਨੇ, ਆਨਨ੍ਦ ਮੇਂ ਰਹਨੇ, ਸਂਸਾਰ ਕੇ ਸਂਸ੍ਕਾਰ ਨ ਰਖੇ ਔਰ ਜਪ ਕਰਨੇ ਵ ਨਿਰ ਰਹਨੇ ਕਾ ਕਹਤੇ ਹੈ। (19)
’’ਗੁਰੂਦੇਵ ਬੁਦ੍ਧਿ ਰੂਪ ਮੇਂ ਬਿਰਾਜੇ ਹੈ। ਸਾਤ੍ਵਿਕ ਅਭਿਮਾਨ ਕੇ ਪਾਰ ਵੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਤੂ ਹੀ ਹੈ। ਅਨੁਭਵ ਗੁਰੂਦੇਵ ਦੇਤੇ ਹੈ। ਸਤ ਅਸਤ ਸੇ ਪਰੇ ਉਨ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੋ ਜਹਾਁ ਸਮਬੁਦ੍ਧਿ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜਾਨਾ ਜਾਤਾ ਹੋ। ਵਹ ਨਿਰ੍ਭਯ, ਅਮ੍ਰੁਤ, ਜਗ ਪਾਲਨ ਕਰਤਾ ’’ਵ੍ਯਾਪਕ ਛੋ ਸ੍ਵਾਮੀ’’ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ।
ਸਤ੍ਯਯੁਗ ਮੇਂ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਕਰ੍ਮ ਸਤ੍ਯ ਮਯ ਹੋ ਜਾਤੇ। ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਕਰ੍ਮ ਹੋ ਜਾਤੇ। ਬੁਦ੍ਧਿ ਔਰ ਤਰ੍ਕ ਨਹੀਂ ਰਹਤਾ। ਕਰ੍ਮ ਸਤਰੂਪ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਜ੍ਞਾਨ ਰੂਪ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਉਸਕਾ ਫਲ ਆਨਨ੍ਦ ਹੋਵੇ। ਸਦ੍ਗੁਰੂ ਦੇਵ ਕੀ ਆਜ੍ਞਾ ਪਾਲਨ ਹੀ ਏਕ ਮਾਤ੍ਰ ਮਾਰ੍ਗ ਹੈ। ਸਤ ਅਸਤ ਸੇ ਪਾਰ ਨਿਰ੍ਗੁਣ ਦਯਾ ਕਰ ਕੇ ਸਗੁਣ ਗੁਰੂਦੇਵ ਰੂਪ ਮੇਂ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ ਹੁਆ ਹੈ। ਧੈਰ੍ਯ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਜੋ ਰੁਿਮੁਨਿਯੋਂ ਕੀ ਹਮਾਰੇ ਰਕ੍ਤ ਮੇਂ ਉਸੀ ਕੇ ਬਲ ਪਰ ’’ਤਤ੍ਵਮਸਿ ਅਹਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਸ੍ਮਿ, ਅਯਂ ਆਤ੍ਮਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਔਰ ’’ਅਹਿਂਸਾ ਪਰਮੋਧਰ੍ਮ ਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਕੋ ਸਹਨ ਕਰ ਸਕਤੇ ਹੈ। ਅਨੁਭਵ ਕਰ ਸਕਤੇ ਹੈੈ। ਸਂਕਲ੍ਪ ਮਾਤ੍ਰ ਸੇ ਸਰ੍ਵੋਪਰੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਜੋ ਕਭੀ ਹਾਰੇ ਹੀੇ ਨਹੀ। (20-21,22-23)
ਸਤਯੁਗ ਬੁਲਾਓਂ ਜਹਾਁ ਭਕ੍ਤ ਭਕ੍ਤਿ ਸੇ ਅਧਿਕ ਸੇਵਾ ਗੁਰੂ ਕੀ ਕਰ ਪ੍ਰਸਨ੍ਨ ਕਰੇ। ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾ ਪ੍ਰੇੇਮ ਵਾਲੇ ਹੋ। ਊਁਚੇ ਪਾਤ੍ਰ ਹੋ। ਇਸ਼ਾਰੇ ਮਾਤ੍ਰ ਸੇ ਪੂਰ੍ਣਤਾ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰੇ। ਗੁਰੂ ਕੀ ਦ੍ਰੁ੍ਟਿ ਮੇਂ ਸ਼ਿ੍ਯ ਉਚ੍ਚ ਹੋ। ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ ਕਰ੍ਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕੇ ਲਿਯੇ ਜਹਾਁ ਲੋਗ ਕਰੇਂ। ਅਲੋਕਿਕ ਅਨੁਭਵੇ। ਸੁਵਿਚਾਰ ਯੁਕ੍ਤ ਹੋ। ਸਾਦਾ ਜੀਵਨ ਉਚ੍ਚ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਵਿਚਾਰ ਹੋ। ਸਂਯਮਮਯ ਹੋੇ। ਬਲ ਯੁਕ੍ਤ ਸਸ਼ਕ੍ਤ ਵਿਚਾਰ ਹੋ। ਸ਼ਿਵ ਸਂਕਲ੍ਪ ਹੋ। ਪ੍ਰੇਮ ਸਬ ਸੇ ਹੋ। ਆਤ੍ਮਵਤ ਸਰ੍ਵਭੂਤੇੁ ਦੇਖਤੇ ਹੈ।
ਅਦ੍ਧੇਤ ਪ੍ਰਬਲ ਭਾਵ ਰਹੇ। ਸ੍ਵਾਰ੍ਥ ਵ ਸਂਕੀਰ੍ਣ ਨ ਹੋ। ਜਹਾਁ ਸਬ ਸਮਰ੍ਪਣ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੋ ਕਰਤੇ ਹੋ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਸ੍ਵਯਂ ਅਪਨੇ ਭਕ੍ਤ ਕੀ ਮਹਿਮਾ ਗਾਨੇ ਲਗੇ। ਭਗਤ ਭਰ ਦੇਰੇ ਝੋਲੀ।’’ ਭਕ੍ਤ ਨਿਰਨ੍ਤਰ ਪ੍ਰਭੁ ਸ੍ਮਰਣ ਮੇਂ ਨਿਰਤ ਹੋ ਜਹਾਁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਪ੍ਰਸਨ੍ਨ ਪ੍ਰਸਨ੍ਨ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਅਮਰਤ੍ਵ ਦੇਵੇ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਤ੍ਵ ਦੇਵੇ। ਭਕ੍ਤਿ ਵ ਅਖਣ੍ਡ ਆਨਨ੍ਦ ਸ਼ਿ੍ਯ ਕੋ ਦੇਵੇ। ਸ਼ਿ੍ਯ ਸਬ ਕੁਛ ਗੁਰੂਦੇਵ ਸੇ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤੇ ਹੋ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਹੀ ਮੂਰ੍ਤਿਮਨ੍ਤ ਈਸ਼੍ਵਰ ਹੈ। ਵਹਾਁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਸੇ ਏਕਤਾ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਸਤ੍ਤਾ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਯ ਹੋ। ਵਿਕ੍ੇਪ ਨਹੀਂ ਮਾਧੁਰ੍ਯ ਹੀ ਹੋ। ਜਹਾਁ ਗੁਰੂ ਮੇਂ ਈਸ਼੍ਵਰ ਪ੍ਰੇਮ ਹੋ। ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਯੁਕ੍ਤ ਹੋ। ਗੁਰੂਮਯ ਮਨ ਹੋ। ਤਨ੍ਮਯ ਤਨ੍ਮਯ ਥਾਵੋ ਰੇ। ਸਬ ਅਪਨੇ ਅਨੁਭਵ ਹੋ ਦੂਸਰਾ ਨ ਰਹੇ। ਗੁਰੂਦੇਵ ’’ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਮਾਂ ਦ੍ਰੁ ਪ੍ਰਤਿਜ੍ਞਾ ਥਤਾ, ਸ਼ੁਭ ਲਕ੍ਣ ਸ਼ਾ ਸ਼ਾਂ ਦੇਖਾਤਾ ’’ ਗੁਰੂਦੇਵ ਆਗੇ ਆਗੇ ਤੈਯਾਰੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹੈ। ਪਗ ਪਗ ਪਰ ਅਨੁਭਵ ਹੋ। ਆਨਨ੍ਦ ਹੋ। ਉਚ੍ਚ ਅਵਸ੍ਥਾ ਆਨਨ੍ਦ ਦ੍ਰੁ੍ਟਿ ਸੇ ਪ੍ਰਭੁ ਦੇਤੇ ਹੈ। ਆਤ੍ਮਾ ਕੀ ਵ੍ਯਾਾਪਕਤਾ ਅਖਣ੍ਡਤਾ ਸਿਦ੍ਧ ਅਨੁਭਵ ਪਰਿਪਕ੍ਵ ਹੋ, ਸਬ ਕੁਛ ਅਨੁਕੂਲ ਹੋ ਜਾਵੇ। (23-28) ਭਕ੍ਤ ਐਸੇ ਸਤ੍ਸਂਗ ਮੇਂ ਹੋ ਜਹਾਁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਜੋ ਕਰੇ ਵਹੀ ਮਾਨੇ ਉਸਨੇ ਅਪਨਾ ਸ਼ੁਭ ਮਾਨੇ। ’’ਹੋ ਵਹੀ ਜੋ ਰਾਮ ਰਚਿ ਰਾਖਾ ’’ ’’ਰਾਮ ਕਰੇ ਸੋ ਸਹੀ ’’ ਔਰ ਭੀ ਹਮਕੋ ਤੋ ਯੋਂ ਭੀ ਵਾਹਵਾਹ ਔਰ ਯਾਂੇ ਭੀ ।’’ਹਰ ਹਾਲ ਮੇਂ ਪ੍ਰਭੁ ਕੀ ਇਚ੍ਛਾ ਮਾਨੇ। (24)
ਸਤਯੁਗ ਬੁਲਾਵੇ ਜਹਾਁ ਅਦ੍ਧੇਤ ਸਿਦ੍ਧ ਕਿਯਾ ਹੋ। ਸਤ੍ਯ ਸਿਦ੍ਧ ਕਿਯਾ ਹੋ। ਵਹਾਁ ਕੁਲ ਸ੍ਵਭਾਵ ਅਨੁਸਾਰ ਵਾਣੀ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਹੋ। ਸਤ੍ਯਰੂਪ ਹੋ ਬਨਾਤੇ ਹੋ। ਰੂਪ ਪ੍ਰਤਿ੍ਠਾ ਦਿਖਤੀ ਹੋ। (29) ਚੇਤਨ ਰੂਪ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕਾ ਜਿਸੇ ਭਕ੍ਤ ਕੇ ਭਜਨ ਮੇਂ ’’ਊਁ ਨਿਤ੍ਯ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਚੇਤਨ ਸਦ੍ਗੁਰੂਦੇਵ ਆਪਕੀ ਜਯ ਹੋ’’ ’’ਚੇਤਨ ਸ੍ਵਯਂ ਗੁਰੂਦੇਵ ਨੇ ਲਿਖਵਾਕਰ ਬਤਾਯਾ। ਕਠਿਨਾਈ ਮੇਂ ਭੀ ਨ੍ਯਾਯ ਕਰੇ। ਧਰ੍ਮ ਪਰ ਚਲੇ। (29) ਗੁਰੂਦੇਵ ਅਨ੍ਤਰ ਮੇਂ ਜੋ ਬਤਾਵੇ ਵਹੀ ਕਰੇ ਜੋ ਸਬ ਕੋ ਧਾਰਣ ਕਰੇ, ਸਬਕੋ ਪਰਮ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯ ਫਰ੍ਜ ਹੈ ਕੋ ਸਮਰ੍ਪਿਤ ਹੋਵੇ। (29) ਜਹਾਁ ਧਾਰ੍ਮਿਕ ਕਰ੍ਮ ਮੇਂ ਉਤ੍ਸਾਹ ਵ ਸਹਯੋਗ ਵ ਸਮਰ੍ਪਣ ਹੋ। ਸਤਯੁਗ ਬੁਲਾਓ ਆਚਰੋ ਔਰ ਗੁਰੂਦੇਵ ’’ ਜ੍ਞਾਨ ਮੂਲਂ ਸਦ੍ਗੁਰੂ ਵਾਕ੍ਯਂ’’ ਸਦ੍ਗੁਰੂ ਕੀ ਆਜ੍ਞਾ ਹੀ ਮਂਤ੍ਰ ਵ ਜ੍ਞਾਨ ਕੋ ਅਨ੍ਤਿਮ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯ ਮਾਨੇ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਮਹਿਮਾ ਸ਼ਿ੍ਯ ਕੇ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਸੁਂਗਧ ਕੀ ਤਰਹ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਵੇ। (29)
ਜਹਾਁ ਸ਼ਂਕਾ ਮਤ ਕਰਿਯੇ। ਭਕ੍ਤਿ ਮੇਂ ਭਜਨ ਮੇਂ ਲੀਨ ਹੋਕਰ ਭਕ੍ਤਿ ਹੀ ਭਗਵਾਨ ਬਨਕਰ ਭਕ੍ਤ ਕੋ ਗੁਰੂਦੇਵ ਮੇਂ ਏਕਤ੍ਵ ਅਨੁਭਵ ਦ੍ਰੁ ਕਰੇ। (29) ਉਸੇ ’’ ਆਪ ਸ੍ਪਰੂਪ ਓਡਖਾਮੀ ’’ ਸ੍ਵਰੂਪ ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਕਰਾਤੇ ਗੁਰੂਦੇਵ। ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਮਾਰ੍ਗ ਮੇਂ ਸਿਦ੍ਧ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥ ਮੇਂ ਰਹਕਰ। ਸਂਸਾਰ ਕੀ ਜਿਮ੍ਮੇਦਾਰਿਯਾਁ ਨਿਭਾਤੇ ਹੁਏ। ਸਿਦ੍ਧ ਕਰਾਤੇ। ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕਰਤਾ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਦਯਾ ਸੇ। ਜਹਾਁ ਭਕ੍ਤਿ ਜ੍ਞਾਨ ਸੇ ਸਮਝ ਕਰ ਹੋ। ਪਾਗਲ ਨ ਹੋ। ਸਂਸਾਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਵ ਪ੍ਰਤਿ੍ਠਾ ਅਨੁਰੂਪਤਾ ਬਨੀ ਰਹੇ। ਭਕ੍ਤਿ ਹੀ ਭਗਵਾਨ ਕੇ ਸ਼ਰਣ ਮੇਂ ਰਖਤੀ ਹੈ। ਪਾਤ੍ਰ ਅਨੁਸਾਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਦੇਨਾ ਲੇਨਾ ਹੋ। (30) ਵਹਾਁ ਈਸ਼੍ਵਰ ਅਵਤਾਰ ਹੋ। ਦਯਾ,ਕ੍ਮਾ ਵ ਨ੍ਯਾਯ ਦੇਤਾ ਹੋ। ਸਂਸਾਰ ਮੇਂ ਰਹਤੇ ਕਮਲ ਕੀ ਤਰਹ ਰਹੇ ?ਪ੍ਰਯਤ੍ਨ ਸੇ ਸੁਖ ਕੀ ਖੋਜ ਕਰਤੇ ਹੋ। ਪਰਂਬ੍ਰਹ੍ਮ ਸ੍ਵਰੂਪ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕਾ ਦੇਖਨਾ ਪਰ ਲਕ੍੍ਯ ਯਾਦ ਰਹਤਾ ਹੈ। (31) ਅਨੁਭਵੀ ਹੋਕਰ ਹੀ ਜਹਾਁ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇਤੇ ਹੋ। ਅਹਂਕਾਰ ਵ ਦਿਖਾਵਾ ਹੋਕਰ ਜਹਾਁ ਉਪਦੇਸ਼ ਨ ਦੇਤੇ ਹੋ। ਅਹਂਕਾਰ ਵ ਦਿਖਾਵਾ ਜਹਾਁ ਨ ਹੋ। ਵ੍ਯਸਨ ਸੇ ਸਤ੍ਯਯੁਗ ਮੇਂ ਦੂਰ ਰਹਤੇ ਹੈ। ’’ਮੁਕ੍ਤੋ ਅਨ੍ਯਾਯ ਮੁਚ੍ਚਤੇ’’ ਮੁਕ੍ਤ ਦੂਸਰੋਂ ਕੋ ਮੁਕ੍ਤ ਵਹਾਁ ਕਰਤੇ ਹੈਂ। ਪਰਾ ਵ ਅਪਰਾ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਿ ਕੇ ਕਾਰ੍ਯ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਕੇ ਦ੍ਰੁ ਸਿਦ੍ਧਾਨ੍ਤ ਹਮੇਂ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਦਯਾ ਸੇ ਸਮਝ ਮੇਂ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਸ੍ਵਯਂ ਸਮਝਾਵੇ। ਵਹ ਸ੍ਵਯਂ ਉਸਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਦੀਖੇ। ਏਕਤ੍ਵ ਅਨੁਭਵੇ ਏਕਤ੍ਵ ਅਨੁਭਵੇ ਔਰ ਨਿਰ੍ਭਯ ਹੋਤੇ ਜਹਾਁ। ਗੁਰੂਕੁਲ ਹੋ ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮ ਵ ਸਰ੍ਵਾਗਿਣ ਸ਼ਿਕ੍ਾ ਹੋ। ਪਰਤਨ੍ਤ੍ਰਤਾਨ ਰਹੇ। ਰਾਜ੍ਯ ਸ਼ਤ੍ਤਾ ਕੇ ਸਾਤ੍ਵਿਕ ਸ੍ਵਰੂਪ ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਜਹਾਁ ਪ੍ਰਭੁ ਕਰਾਤੇ ਹੋ। ਸਵਿਧਿ ਉਸਕੀ ਪੂਜਾ ਹੋ । ਰੁਿ ਮੁਨਿਯੋਂ ਕਾ ਪੂਜਾ ਕਾ ਆਦੇਸ਼ ਪਾਲਤੇ ਹੋ। ਪਾਤ੍ਰ ਬਨਾਵੇ। ਸ੍ਥੂਲ ਸ੍ਵਰੂਪ ਵ ਬੁਦ੍ਧਿ ਕੇ ਲਿਯੇ ਆਦੇਸ਼ ਨਹੀਂ। ਸਤਯੁਗ ਜਹਾਁ ਪ੍ਰਸਨ੍ਨ ਕਰਨੇ ਕੇ ਲਿਯੇ ਅਨ੍ਤਿਮ ਕਮਲ ਪੂਜਾ ਕਰਤੇ ਹੋ। ’’ਤਤ੍ਵਮਸਿ ’’ ਪਲ ਹੀ ਵਹੀ ਸ੍ਵਤਂਤ੍ਰਤਾ ਵਹੀ ਏਕ੍ਯਤਾ ਹੈ ’’ (31-32) ਉਸਕੀ ਦਯਾ ਸੇ ਸਤ ਕਾ ਅਨੁਭਵ ਹੋਕਰ ਏਕਰੂਪਤਾ ਹੋਤੀ ਹੋ ਵਹਾਁ ਅਨ੍ਤਿਮ ’’ ਅਹਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਸ੍ਮਿ’’ ਕੀ ਮਹਾਨਤਾ ਅਨੁਭਵੇ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਸੇ ਸਂਭਵ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ। ਅਮ੍ਰੁਤ ਪਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ। ਵੇ ਦਯਾ ਸਾਗਰ ਹੈ। ਵਹ ਕਮਲ ਪੂਜਾ ਸਿਖਾਤੀ ਹੈ। ਆਨਨ੍ਦ ਆਨਨ੍ਦ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ ਵਹਾਁ ਕਮਲ ਪੂਜਾ ਕੇ ਲਿਯੇ ਪਾਤ੍ਰ ਉਤ੍ਤਮ ਭੀ ਮਿਲਤੇ ਹੈ। ਮ੍ਰੁਤ੍ਯੁ ਕੋ ਜੀਤ ਲੇਤੇ ਹੈ। (32-33)
ਐਸਾ ਸਤਯੁਗ ਹੋ ਜਹਾਁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਹੀ ਕੋ ਪਰਮਬ੍ਰਹ੍ਮ ਮਾਨਤੇ ਹੋ। ਪੂਜਾ ਕਰਤੇ ਹੋ ਜਹਾਁ ’’ਧ੍ਯਾਨ ਮੂਲਂ ਸਦ੍ਗੁਰੂ ਮੂਰ੍ਤਿ, ਪੂਜਾ ਮੂਲਂ ਸਦ੍ਗੁਰੂ ਪਦਮ ਮਂਤ੍ਰ ਮੂਲ ਸਦ੍ਗੁਰੂ ਵਾਕ੍ਯਂ, ਮੋਕ੍ ਮੂਲਂ ਸਦ੍ਗੁਰੂ ਕ੍ਰੁਪਾ।’’
ਮਾਨਕਰ ਧ੍ਯਾਨ ਪੂਜਾ ਅਰ੍ਜਨਾ, ਸਤ੍ਸਂਗ ਆਦਿ ਆਦਿ ਉਨਕਾ ਹੀ ਹੋ। ਜਹਾਁ
ਕਰ੍ਮ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਸਬ ਕਰਤੇ ਪਰ ਆਸਕ੍ਤਿ ਨ ਹੋ। ਸ੍ਵਸ੍ਫੂਰ੍ਤ ਕ੍ਰਿਯਾਏਁ ਹੋਨੇ ਲਗੇ, ਵਿਚਾਰ ਆਨੇ ਲਗੇ। ਵੇ ਹੀ ਬ੍ਰਹ੍ਮਵਿਚਾਰ ਹੋ। ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਹੋ। ਰ੍ਸ੍ਫੂਰਣਾਏਂ ਸ੍ਵਭਾਵਿਕ ਬਹੇ। ਐਸੇ ਯੋਗੀ ਹੀ ਹੋ। ਉਪਨਿਦਾਨੁਸਾਰ ਹੋ। ਸਮਤ੍ਵ ਬੁਦ੍ਧਿ ਵਾਲੇ ਹੋ। ’’ਸੁਖ ਦੁਃਖੇ ਸਮੇ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਹੋ। ’’ਸਮਃ ਸ਼ਤ੍ਰੌ ਚਮਿਤ੍ਰੇਚ ’’ ਹੋ। ’’ਸਮ ਸਰ੍ਵੇੁ ਭੂਤੇੁ ’’ ਦੇਖਤਾ ਹੋ ’’ ਸਮ ਪਸ਼੍ਯਨ੍ਹਿ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਸਮਵਸ੍ਥਿਤਮੀਵ੍ਸ਼੍ਰਰਮ’’ (ਗੀਤਾ 13/28)
ਸਬ ਐਸਾ ਹੋ। ਸ੍ਵਰ੍ਗ ਸਾ ਹੋ। ਆਤ੍ਮਵਿਤ ਹੋ। ਸੁਸਂਸ੍ਕ੍ਰੁਤ ਹੋ। ਵੈਦਿਕ ਸ਼ਿਕ੍ਣ ਹੋ। ਰੁਿਕੁਲ ਹੋ। ਸ੍ਵਰਾਜ੍ਯ ਹੋ, ਮੋਕ੍ ਸਬ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰੇ। ਮਹਾਤ੍ਮਾ ਮਹਾਪੁਰੂ ਅਧਿਕਾਧਿਕ ਆਵੇ। ਸਤ੍ਯਯੁਗ ਕੇ ਬਜਾਰੋਰ੍ਪਣ ਕ੍ਰਮ-ਕ੍ਰਮ ਸੇ ਹੋ ਕਰ ਉਤ੍ਤਮ ਸ਼ਾਨ੍ਤਿ ਕਾ ਜੈਸਾ ਸਮਯ ਲਾਨੇ ਮੇਂ ਸਹਾਯਕ ਹੋਨਾ ਚਾਹਿਏ।
(ਬੋਧ. 35)
’’ਮੇਰੀ ਹਿਨ੍ਦਦੇਵੀ ਕੇ ਵੀਰ ਪੁਤ੍ਰ ਅਵਸ਼੍ਯ ਹੀ ਅਪਨੇ ਮੂਲ ਸ੍ਵਰੂਪ ਕੀ ਔਰ ਦ੍ਰੁ੍ਟਿ ਫੇਕੇਂ ਯਹੀ ਮਾਤ੍ਰ ਸਤਯੁਗ ਕੀ ਗਿਨਤੀ ਮੇਂ ਹੈ।’’ (35) ’’ਸਤਯੁਗ ਕਾ ਗਰ੍ਥ ਬਨ੍ਧੇਗਾ।’’ (35) ’’---ਸਾਕ੍ਾਤ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰੁ੍ਣ ਜਨ੍ਮੇਗੇ। ਉਸੇ ਸਤਯੁਗ ਕਾ ਬਾਲਕ ਹੀ ਸਮਝਨਾ। ’’ਸਤ’’ ਸ਼ਬ੍ਦ ਕੀ ਕਿਤਨੀ ਮਰ੍ਯਾਦਾ ਬਾਂਧੀ ਜਾ ਸਕਤੀ ਹੈ - ਐਸੇ ਸਮਝ ਕਰ ਸਤਯੁਗ ਕੇ ਗਰ੍ਭ ਕਾ ਪੋਣ ਕਰੋ। ਦੂਸਰੇ ਗਰ੍ਭ ਕੀ ਉਪਾਸਨਾ ਕਰੋ ਵਿਚਾਰੋ ਸੇ ਨਿਮਨ੍ਤ੍ਰਿਤ ਕਰੋ। ਇਸ ਸਮਯ ਕੋ ਨਿਮਨ੍ਤ੍ਰੋ। (ਬੋਧ. 35)
’’ਇਸਸੇ ਭੀ ਅਧਿਕ ਉਚ੍ਚ ਪਦ ਮੋਕ੍ਪਦ ਜੋ ਉਤ੍ਤਮੋਤ੍ਤਮ ਹੈ ਉਸਕੀ ਔਰ ਤੋ ਲਕ੍੍ਯ ਬਿਨ੍ਦੁ ਕਰ੍ਮ ਯੋਗ ਆਚਰਿਤ ਕਰਤੇ ਹੁਏ ਅਵਸ਼੍ਯ ਰਖਨਾ ਹੈ ’’ ਸਤ੍ਯਯੁਗ ਕੇ ਆਨੇ ਕੀ ਰਾਹ ਦੇਖਤੇ ਰਹੇ। - ਉਸੀ ਕ੍ਰਿਯਾ ਕੇ ਗਰ੍ਭ ਪੋਣ ਕਰਨਾ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ। (35) ’’ਬਾਲਕ ਕੋ ---- ਉਤ੍ਤਮ ਸਂਸ੍ਕ੍ਰੁਤਿ ਵਾਲੇ ਮਾਰ੍ਗ ਪਰ ਜਾਨੇ ਦੇਨਾ ਚਾਹਿਏ। ਯੋਗ੍ਯ ਦਿਸ਼ਾ ਮੇਂ ਭੂਲ ਭੂਲ ਹੋ, ਸਮਝਾਕਰ ਨਿਰ੍ਮੂਲ ਕਰੇ।
ਕਰ੍ਤ੍ਤਵ੍ਯ ਹੈ। (35) ਸਤ੍ਯਯੁਗ ਜ ਸ੍ਥੂਲ ਰੂਪ ਮੇਂ ਹੋਤਾ ਅਧਿਕਾਧਿਕ ਚੈਤਨ੍ਯ ਹੋਤਾ ਜਾਤਾ। ਬੁਦ੍ਧਿ ਦ੍ਵਾਰਾ ਭੀ ਵਹ ਸਤ੍ਯ ਸਮਝ ਮੇਂ ਆਨੇ ਲਗੇਗਾ। ਅਤਿ ਸੂਕ੍੍ਮ ਸਤ੍ਯ ਜੀਵਨ ਮੇਂ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਮੇਂ ਲਾਵੇਗੇਂ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਨੇ ਵੇਦਾਨ੍ਤ ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਏਕ ਕਰ ਬਤਾਯਾ ’’। ਜੀਕਰ ਬਤਾਯਾ। ਅਨੁਭਵ ਕਰਵਾਯਾ। ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਆਨਨ੍ਦ ਦਿਯਾ। ਸ੍ਵਰਾਜ੍ਯ ਕੇ ਸਮਯ ਸਹਯੋਗ ਹਮਾਰਾ ਕਰ੍ਤ੍ਤਵ੍ਯ ਹੈ ਸਤ੍ਯ ਕੀ ਮਰ੍ਯਾਦਾ ਬੁਦ੍ਧਿ ਮੇ ਪ੍ਰਭੁ ਦੇ। ਆਗੇ ਸਤ ਔਰ ਅਸਤ ਸੇ ਪਰੇ ਹੈ ਵਹ ਲਕ੍੍ਯ ਹੈ। ਮੋਕ੍ ਸੇ ਭੀ ਆਗੇ ਪਰਮ ਤਤ੍ਵ ਲਕ੍੍ਯ ਹੈ। ਉਪਾਸਨਾ ਸੇ ਦਯਾ ਸੇ ਵਹ ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਦੇਗਾ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਦਯਾ ਸੇ (36) ਗੁਰੂਦੇਵ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਦਯਾ ਕਰੇਗੇਂ। ਕਲ੍ਯਾਣ ਕਰੇਗੇਂ। ਮਾਰ੍ਗ ਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤ ਕਰੇਗੇ। ਉਨਕਾ ਆਰ੍ਸ਼ੀਵਾਦ ਹੈ। ਤੀਵ੍ਰ ਭਾਵ ਕੇ ਬਲ ਸੇ ਆਜ੍ਞਾ ਅਨੁਰੂਪ ਬਨੇਗੇ। (36) ਸਤਯੁਗ ਮਾਂਗੋ ਜਹਾਁ ਗੁਰੂ ਸੇਵਾ ਏਕ ਮਾਤ੍ਰ ਹੋ। ਅਨਨ੍ਯ ਸ਼ਰਣਾਗਤਿ ਹੋ। ’’ਧ੍ਯਾਨਮੂਲਂ ਸਦ੍ਗੁਰੂਮੂਰ੍ਤਿ ਪੂਜਾਮੂਲਂ ਸਦ੍ਗੁਰੂਪਦਮ ’’ ’’ਸਾਂਸੇ ਸਾਂਸੇ ਰਟੂ ਥਾਰੋ ਨਾਮ ’’ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਆਜ੍ਞਾ ਪਾਲਨ ਮੇਂ ਸੇਵਾ ਮੇਂ, ਕਾਰ੍ਯੋ ਮੇਂ ਸਤਤ ਲਗੇ ਰਹੇ। ਸੇਵਾ ਪੂਜਾ ਬਨ ਜਾਯ। ਤਬ ਬਾਧਾਏ ਨਹੀਂ ਰਹਤੀ। ਪੂਰ੍ਣਤਾ ਆ ਜਾਤੀ ਹੈ। ਤਨ੍ਮਯ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ। ’’ਆਪ ਸ੍ਵਰੂਪ ਓਡਖਾਮੀ ਤਾਪ ਤ੍ਰਿਵਿਧ ਹਰ ਜੋ ’’ ਭੇਦ ਨਹੀਂ ਰਹਤਾ। ਦ੍ਵੇਤ ਨਹੀਂ ਰਹਤਾ। ਮਾਯਾ ਸੇ ਪਰੇ ਹੋ ਜਾਤਾ। ਗੁਰੂ ਅਪਨਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਦੇ ਦੇਤੇ ਹੈ। ਸੇਵਾ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਯਹੀ ਮੁਕ੍ਤਿ ਹੈ। ਸਬ ਕਰ੍ਮ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੇ ਲਿਯੇ ਹੀ ਹੋ ਜਾਤੇ ਹੈ। ਭਕ੍ਤ ਤੋ ਸੇਵਾ ਕੇ ਲਿਯੇ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਪ੍ਰਭੁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੇ ਸਾਥ ਆਨਾ ਚਾਹਤਾ ਹੈ।
’’ਰਹੇ ਜਨਮ ਜਨਮ ਥਾਰੋ ਸਾਥ’’ ਵਹ ਤੋ ਮਾਂਗਤਾ ਹੈ ’’ਜਬ ਜਬ ਤੂ ਆਵੇ ਸਾਥ ਹਮੇਂ ਲਾਨਾ ’’ ਭਗਵਾਨ ਕੇ ਸਾਥ ਭਕ੍ਤ ਭੀ ਆਤੇ ਹੈ। ਲੀਲਾ ਕਰਤੇ। ਜਗਤ ਕੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਕਰਤੇ। ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਆਨਨ੍ਦ ਦੇਤੇ। ਸੇਵਾ ਹੀ ਧਰ੍ਮ ਬਨ ਜਾਤਾ। (37)
ਭਕ੍ਤਿ ਮੇਂ ਕੇਵਲ ਗੁਰੂਦੇਵ ਸੇ ਪ੍ਰੇਮ ਹੀ ਰਹਤਾ ਹੈ। ਹ੍ਰੁਦਯ ਬਾਰ ਬਾਰ ਭਕ੍ਤ ਕਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸੇ ਭਰ ਜਾਤਾ ਹੈ। ਆਨਨ੍ਦ ਸੇ ਉਚ੍ਛਾਲੇ ਖਾਨੇ ਲਗਤਾ ਹੈ ਵਹੀ ਸਤਯੁਗ ਹੈ। ਪ੍ਰੇਮ ਕੀ ਪਰਕਾ੍ਠਾ ਹੈ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੇ ਆਰ੍ਸ਼ੀਵਾਦ ਸੇ ਆਧ੍ਯਾਤ੍ਮਿਕ ਔਰ ਸਰ੍ਵਾਗੀਣ ਸਬਕੀ ਉਨ੍ਨਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ। ਸਫਲਤਾ, ਸੁਖ, ਨੈਤਿਕਤਾ ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੀ ਹੈ। ਸਤਯੁਗ ਜਹਾਁ ਸਬ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੋ ਅਰ੍ਪਣ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਸਦੈਵ ਆਗੇ ਤੈਯਾਰੀ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਅਨੁਭਵ ਹੋਤਾ ਰਹੇ। ਉਨਕੇ ਧ੍ਯਾਨ ਮੇਂ ਨਿਰਤ ਰਹੇ। ਉਨਕੀ ਸ਼ਰਣ ਹੋ। ਆਸ਼੍ਰਿਤ ਹੋ। ਮੋਹ ਨ ਹੋ। ਮੋਹ ਵ ਲੇਨ ਦੇਨ ਸੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ ਸਮਝ ਆਵੇ। ਸਬ ਪ੍ਰਭੁ ਕੋ ਮਾਨੇ। ਅਪਨੇ ਕੋ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾਪਕ ਮਾਨੇ।
ਸਤਯੁਗ ਮੇਂ ਮੇਰਾ ਪਨ ਨ ਰਹੇ। ਤਬ ਆਨਨ੍ਦ ਆਨਨ੍ਦ ਰਹਤਾ ਹੈ। ਸਚ੍ਚਾ ਸਮਰ੍ਪਣ, ਪ੍ਰਪਤ੍ਤਿ ਹੋਨੇ ਪਰ ਹੋਵੇ। ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਭੀ ਆਨਨ੍ਦ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਸਬ ਆਨਨ੍ਦ ਦੇਨੇ ਆਨੇ ਲਗਤੇ ਹੈ। ਸਂਯੋਗ ਕੋ ਸਤ੍ਸਂਗ ਦ੍ਰੁ੍ਟਿ ਸੇ ਦੇਖਨੇ ਲਗਤੇ ਹੈ। (39) ਕ੍ਰਿਯਾਏਁ ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਰ੍ਮ ਬਨਾ ਲੇਤੇ ਹੈ। ਪਰਮਾਰ੍ਥ ਹੋਨੇ ਲਗਤਾ ਹੈ। ਜਗਤ ਹਿਤਾਯ ਕਰ੍ਮ ਹੋਨੇ ਲਗਤੇ ਹੈ।
ਮਾਯਾ ਭਕ੍ਤ ਕੋ ਸਹਾਯਕ ਬਨ ਜਾਵੇ। ਗੁਰੂ ਭਕ੍ਤਿ ਸੇ ਸ਼੍ਰੇ੍ਠ ਕਰ੍ਮ ਹੋਤੇ ਹੈ। ਉਚ੍ਚ ਕਰ੍ਮ ਫਲ ਭਾਗ੍ਯ ਬਨਕਰ ਆਨੇ ਲਗਤਾ। ਸੁਖ ਹੀ ਸੁਖ ਰਹਤਾ ਹੈ। ਵਹੀਂ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾ ਹੈ। ਨਿਸ਼ਂਕ ਸ਼ਰਣਾਗਤਿ ਰਹਤੀ ਹੈ। (40)
ਗੁਰੂਦੇਵ ਨੇ ਇਸ ਮਾਰ੍ਗ ਮੇਂ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਵ ਨਿਰ੍ਭਯ ਰਹਨੇ ਕਾ ਪ੍ਰਭੁ ਨੇ ਆਸ਼੍ਵਾਸਨ ਦਿਯਾ ਹੈ। ਸਬ ਪ੍ਰ੍ਰਭੁ ਕਾ ਹੈ। ਦ੍ਰੁ ਮਾਨ੍ਯਤਾ ਹੋਨੇ ਪਰ ਪ੍ਰਭੁ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਵਿਜਯ ਦੇਤੇ ਹੈ। ’’ਮੈਂ ਪ੍ਰਭੁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕਾ ਹਁੂ ਗੁਰੂਦੇਵੇ ਮੇਰੇ ਹੈ ’’ ਵਿਸ਼੍ਵਾਸ ਦ੍ਰੁ ਹੋਤਾ ਹੈ ਵਹਾਁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਹੀ ਸਰ੍ਵ ਸਾਧਨਾ ਕੇ ਫਲ ਰੂਪ ਹੈ। ’’ਮਹਿਮਾ’’ ਜਾਸੂ ਜਾਨੀ ਗਣਰਾਊ ਉਨੇ ਉਸੇ ਪ੍ਰਭੁ ਸ੍ਵਸ੍ਥ ਕਰਤੇ। ਉਤ੍ਸਾਹੀ ਬਨਾਤੇ। ਔਰ ਏਕਤ੍ਵ ਅਨੁਭਵ ਹੋਤਾ। ’’ਏਕੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮੋ ਦ੍ਵਿਤੀਯੋ ਨਾਸ੍ਤਿ ’’ਕਾ ਅਨੁਭਵ ਹੋਤੀ ਹੈ। (40-41) ਵਹਾਁ ਉਬਤੇ ਨਹੀ। ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਕੋ ਗੁਰੂ ਸੇਵਾ ਮਾਨਤੇ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਰ੍ਥਨਾ ਕਰਤੇ ਰਹਨੇ ਸੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਦਯਾ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਸੁਖ ਦੁਃਖ ਸਮੇ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਉਸੇ ਭੀ ਪ੍ਰਸਾਦ ਮਾਨਤੇ ਹੈ। (42)
ਗੁਰੂਦੇਵ ਅਚ੍ਛੇ ਹੀ ਕਰਤੇ ਹੈ ਏਕ ਆਤ੍ਮਾ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਦੇਖਤੇ ਹੈ। ਸਾਕਾਰ ਵਹੀ ਹੈ। ਨਿਰਾਕਾਰ ਵਹੀ। ਦ੍ਵੇਤ ਭੀ ਅਦ੍ਵੇਤ ਭੀ ਵਹੀ ਹੈ। ਦੋਨੋ ਏਕ ਦੂਸਰੇ ਮੇਂ ਹੈ। ਵਹਾਁ ਭਕ੍ਤ ਕਰ੍ਮ ਭੋਗ ਮੇਂ ਭੀ ਗੁਰੂਦੇਵ ਪ੍ਰਭੁਤਾ ਦੇਖਤਾ ਹੈ। ਵਹਾਁ ਜ੍ਞਾਨੀ ਏਕ ਹੀ ਗੁਰੂਤਤ੍ਵ ਸਬ ਮੇਂ ਦੇਖੇ ਵਹ ਜ੍ਞਾਨੀ। ਵਿਜ੍ਞਾਨੀ ਦਯਾ ਸੇ ਹੋਤਾ ਹੈ। ’’ਹੋਈ ਹੀ ਵਹੀ ਜੋ ਰਾਮ ਰਚਿ ਰਾਖਾ’’ ਵੇ ਕਰਤੇ ਵਹੀ ਹੋਤਾ ਹੈ। (43)
ਉਥਲ ਪੁਥਲ ਸ਼ੁਭ ਹੈ। ਭਲੇ ਕੇ ਲਿਯੇ ਹੈ। ’’ਸਰ੍ਵ ਰੂਪ ਗੁਰੂ ਸਰ੍ਵਦੇਵ, ਸਦ੍ਗੁਰੂ ਸਰ੍ਵਮ ਗੁਰੂਮਯਂ ਜਗਤ’’ ਸਰ੍ਵਵ੍ਯਾਪਕਤਾ, ’’ਵ੍ਯਾਪਕ ਛੋ ਸ੍ਵਾਮੀ।’’ ਸਰ੍ਵਾਤ੍ਮ ਭਾਵ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਹੋਤਾ ਹੈ। ਮੁਕ੍ਤਿ ਆਸਕ੍ਤਿ ਨ ਹੋਨਾ ਹੀ ਹੈ। ਯਹਾਁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੇ ਵਚਨ ਪੂਰ੍ਣ ਸਤ੍ਯ ਹੈ। ਪੂਰੇ ਹੋਤੇ ਹੈ। ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੈ। ਫਰ੍ਜ ਕਰ੍ਤ੍ਤਵ੍ਯ ਕਰ੍ਮ ਕੋ ਮਾਨਤੇ । ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਕ੍ਰੁਪਾ ਸੇ ਨਿ੍ਕਾਮ ਕਰ੍ਮ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ। ਵਹੀ ਸਚ੍ਚੀ ਸੇਵਾ ਹੈ। (43-44) ਗੁਰੂਦੇਵ ਦਯਾ ਨੀਧਿ ਹੈ, ਉਦਾਰ ਹੈ, ਅਨੁਭਵੇ। ਕਾਰ੍ਯਰੂਪ ਵਹੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਭੁ ਅਰ੍ਪਣ ਕਰ੍ਮ ਕਰ ਦੋ। ਵਹੀ ਸੇਵਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਭੁ ਪ੍ਰੇਮ ਰੂਪ ਹੈ। ਸ੍ਵਯਂ ਹੈ। ’’ਛਿਦਨ੍ਤਿ ਹ੍ਰੁਦਯ ਗ੍ਰਨ੍ਥਾਨੀ’’ ਨਿ੍ਕਾਮ ਭਕ੍ਤਿ ਸੇ ਪ੍ਰਭੁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੈ। ਜ੍ਞਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ। ਪ੍ਰੇਮ, ਅਨੁਰਾਗ ਉਦਯ ਹੋ ਸਚ੍ਚੀ ਭਕ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ।
ਵਹਾਁ ਹ੍ਰੁਦਯ ਮੇਂ ਗੁਰੂ ਕਾ ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਸਾਥ ਸਾਥ ਜਪ ਹੋਤਾ ਹੈ। ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਮੂਰ੍ਹਤ ਮੇਂ ਵਹਾਁ 3 ਘਂਟੇ ਕਾ ਪਰਿਪਕ੍ਵ ਸਮਾਧਿ ਹੋਤੀ ਹੈ। ਸਿਦ੍ਧਾਨ੍ਤ ਸਮਝਨਾ ਗੀਤਾ ਹੈ। (44-46)
ਏਕਤ੍ਵ ਗੁਰੂ ਸੇ ਅਨੁਭਵ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਤਨ੍ਮਯ ਹੋਤੇ। ਜਪ, ਸਤ੍ਸਂਗ, ਲੀਲਾ ਚਰ੍ਚਾ, ਮਹਿਮਾ ਕਥਨ, ਆਦਿ ਆਦਿ ਹੋਤੇ ਹੈ। ਸੇਵਾ ਭਕ੍ਤਿ ਦੇਤੇ ਹੈ। ਅਦ੍ਵੇਤ ਮੇ ਲੇ ਜਾਤੇ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਕੇ ਧ੍ਯਾਨ ਸੇ ਸਬ ਕਾਮ ਹੋਤੇ ਹੈ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੇ ਪਾਸ ਜਾਨੇ ਕੇ ਸਂਕਲ੍ਪ ਮਾਤ੍ਰ ਸੇ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਸ਼ੁਭ ਹੋਨੇ ਲਗਤਾ ਹੈ।
’’ਬ੍ਰਹ੍ਮਨਿ੍ਠ ਗੁਰੂ ਸ਼ਰਣੇ ਜਾਤਾ, ਅਘਢਗ ਨਾਖੇ ਨਿਵਾਰੀ ’’
’’ਨ ਸ਼ੋਕ ਭਯ ਚਿਨ੍ਤਾ ਨ ਕ੍ਲੇਸ਼ ਕਦੀ ਰੋਤੋ’’ ’’ਵਿਸ਼੍ਵ ਮਾਹੀ ਦੀਠਾ’’ ’’ਸਰ੍ਵਤ੍ਰਂ ਰਲਿਯਾਵਣੋ’’ ਲਗਨੇ ਲਗਤਾ ਹੈ। ’’ਜੀਵਮਟੀ ਸ਼ਿਵਥਈ ਗਯੋ ’’ ਯੇ ਤੋ ਬਹੁਤ ’’ ਰੂਪਾਰਾ ਹੈ ’’ ਆਗੇ ਵਿਸ਼੍ਵਨਾਥ ਭਈ ਕਹਤੇ ਹੈ ’’ਭਕ੍ਤ ਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਭਗਵਾਨ ਸਂਸਾਰ ਕਾ ਕਾਮ ਕਰਤੇ ਹੈ।
ਗੋਪਾਲ ਨੇ ਗੋਸ੍ਵਾਮੀ ਦਿਲ੍ਲੀ ਕੋ, ਆਨੇ ਪਰ ਵੇਤਨ ਕਾ ਪੂਛਾ ਬੋਲੇ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਹੋਗਾ। ਦਿਲ੍ਲੀ ਜਾਨੇ ਪਰ ਦੋਨੋਂ ਬਾਰ ਸਬ ਕਾ ਵੇਤਨ ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭਕ੍ਤ ਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸਂਸਾਰ ਕੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਗੋਸ੍ਵਾਮੀ ਸੇ ਭਰੂਚ ਮੇਂ ਗੋਪਾਲ ਨੇ ਮਕਾਨ ਕਾ ਪੂਛਾ। ਦਿਲ੍ਲੀ ਜਾਨੇ ਪਰ ਸਸ੍ਤੇ ਮਕਾਨ ਕੀ ਸ੍ਕੀਮ ਆਈ ਔਰ ਕਿਸ਼੍ਤੋ ਮੇਂ। ਵਹ ਭੀ ਬਹੁਤ ਕਮ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਬਕੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਕਰੀ। ਉਨਕੇ ਆਦੇਸ਼ ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ ਸ੍ਰੁ੍ਟਿ ਮਾਨਤੀ। ਉਨਕੇ ਭਯ ਸੇ ਸਬ ਚਲ ਰਹੇ ਹੈ। ਸੂਰ੍ਯ ਚਨ੍ਦ੍ਰ ਯਮ ਆਦਿ। ਵੇਦ ਵ ਉਪਨਿਦ ਘੋ ਕਰਤੇ ਹੈ।
ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਲਿਯੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਲਿਖਤੇ ਹੈ ’’ ਪ੍ਰਭੁ ਸੇਵਾ ਉਠਾਤੇ ਹੋ -- ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੀ ਭੇਂਟ ਪ੍ਰਭੁ ਕੇ ਚਰਣੋਂ ਮੇਂ ਬਹੁਤ ਊਁਚੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੀ ਗਿਨੀ ਜਾਤੀ ਹੈ।’’ ਊਁਚੇ ਪਾਤ੍ਰ ਭਕ੍ਤ ਕੇ ਲਿਯੇ ਕਹਤੇ ’’ ਤੁਮ੍ਹਾਰੇ ਹ੍ਰੁਦਯ ਮੇਂ ਅਨ੍ਤਰ ਮੇਂ ਇਤਨੀ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾ ਔਰ ਪ੍ਰੇਮ ਕੈਸੇ ਉਦ੍ਭਵ ਹੁਆ ਯਹ ਭੀ ਏਕ ਊਁਚੀ ਪਾਤ੍ਰਤਾ ਕਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ। ਪਾਤ੍ਰ ਕਬ ਖਿਲ ਉਠਤੇ ਲਿਖਤੇ ਹੈ - ’’ਊਁਚੇ ਪਾਤ੍ਰ ਕੋਈ ਏਕ ਵਿਕ੍ੇਪੋ ਕੇ ਕਾਰਣ ਅਮੁਕ ਸਮਯ ਅਜ੍ਞਾਨ ਦਸ਼ਾ ਮੇਂ ਰਹਕਰ ਸਹਜ ਇਸ਼ਾਰੇ ਸੇ ਅਦ੍ਭੁਤ ਖਿਲ ਉਠਤੇ ਹੈ। ’’ ਗੁਰੂਦੇਵ ਊਁਚੇ ਪਾਤ੍ਰੋ ਕੇ ਪ੍ਰੇਮ ਕੋ ਦੇਖਕਰ ਆਨਨ੍ਦ ਵਿਭੋਰ ਹੋ ਜਾਤੇ। ਵੇ ਸ੍ਵਯਂ ਲਿਖਤੇ ਹੈ ’’ਪ੍ਰੇਮੀ - ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਪ੍ਰੇਮੀ - ਭਕ੍ਤੋ ਕੋ ਦੇਖਤਾ ਹਁੂ । ਉਨ੍ਹੇਂ ਯਾਦ ਕਰਤਾ ਹਁੂ ਉਨਕੇ ਪਤ੍ਰ ਪਤਾ ਹਁੂ। ਤਬ ਮੇਰੇ ਦੇਹ ਕੀ ਸ੍ਥਿਤਿ ਯੋਗੇਸ਼੍ਵਰ ਕੀ ਸ੍ਥਿਤਿ ਕੇ ਸਮਾਨ ਹੋ ਜਾਤੀ ਹੈ। ਇਸਕਾ ਵਰ੍ਣਨ ਅਸ਼ਕ੍ਯ ਹੈ ’’ ਪਾਤ੍ਰ ਕੋ ਵੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਸ੍ਵਯਂ ਤੈਯਾਰ ਕਰਤੇ ਹੈ। ’’ ਤੈਯਾਰੀ ਤੋ ਅਨ੍ਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਮੇਂ ਇਤਨੀ ਹੋਤੀ ਰਹਤੀ ਪ੍ਰਸਂਗ ਮਿਲਤੇ ਹੀ ਥੋੇ ਹੀ ਸਮਯ ਮੇਂ ਆਧ੍ਯਾਤ੍ਮਿਕ ਜੀਵਨ ਬਤਾ ਸਕੋਗੇਂ। ਆਗੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਲਿਖਤੇ ਹੈ ’’ ਮਾਂਸਿਕ ਬਂਧਨ ਕੋ ਘਾਰੋੇਂ ਸਬ ਭੂਲ ਸਕਤੇ ਹੈੈ।’’ ਆਗੇ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਕੀ ਦ੍ਰੁਤਾ ਬਤਾਤੇ’’ ਅਨ੍ਤਿਮ ਲਕ੍੍ਯ ਕੋ ਕਭੀ ਭੂਲਤੇ ਨਹੀਂ ਹੋ।’’ ਅਪਨੇ ਭਕ੍ਤੋਂ ਊਁਚੇ ਪਾਤ੍ਰ ਸੇ ਪ੍ਰੇਮ ਮੇਂ ਆਕਰ ਬਾਤੇ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਭੇਦ ਨਹੀਂ ਰਖਤੇ। ਮਿਤ੍ਰਵਤ ਰਹਤੇ। ਉਨ੍ਨਤਿ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਪ੍ਰਸ਼ਂਸਾ ਕਰਤੇ। ਦੇ ਦੇਤੇ ਹੈ। ਭਕ੍ਤ ਵੈਸੇ ਹੀ ਬਨਨੇ ਲਗਤੇ ਹੈ। ਬਨਤੇ ਹੈ। ਸਬ ਕਰ੍ਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕੇ ਲਿਯੇ ਕਰਤੇ ਹੈ। । 25।
ਅਵਤਾਰ ਭਕ੍ਤੋਂ ਪਰ ਦਯਾ ਕਰਕੇ ਹੋਤੇ ਹੈ। ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਪ੍ਰੇਮ ਕੇ ਅਧੀਨ ਹੋਕਰ ਗੁਰੂਦੇਵ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਭੀ ਸਾਕਾਰ ਰੂਪ ਮਂੇ ਆਰੂ ਹੁਏ। ਗੀਤਾ ਮੇਂ ਸ੍ਪ੍ਟ ਲਿਖਾ ਹੈ। ’’ਪਰਿਤ੍ਰਾਣਾਯ ਸਾਧੂ ਨਾਮ’’ ਭਕ੍ਤ ਕੇ ਲਿਯੇ ਆਤੇ ਹੈ। ਭਕ੍ਤ ਕੋ ਸਤਾਨੇ ਵਾਲੋਂ ਦੁ੍ਟੋ ਕੋ ਦਣ੍ਡ ਦੇਤੇ ਹੈ। ’’ ਵਿਨਾਸ਼ਾਯ ਦੁ੍ਕ੍ਰੁਤਾਮ’’
ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਸਂਸਾਰ ਕਾ ਕਾਮ ਕਰਤੇ। ਅਤ੍ਯਾਚਾਰ ਮਿਟਾਤੇ ਹੈ ਔਰ ’’ਧਰ੍ਮ ਕੀ ਸ੍ਥਾਪਨਾ ਕਰਤੇ। ਨਿਯਮ ਲਾਗੂ ਕਰਤੇ। ਰਾਮਕ੍ਰੁ੍ਣ ਨੇ ਪੁਰਾਨੀ ਜ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਕੋ ਧ੍ਵਸ੍ਤ ਕਿਯਾ। ਪੁਰਾਤਨ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਮੇਂ ਦੋ ਆਯਾ ਉਸੇ ਸਮਾਪ੍ਤ ਕਿਯਾ। ਛੂਆਛੂਤ ਜਾਤੀ ਵਾਦ, ਆਦਿ ਆਦਿ ਅਨੇਂਕੋਂ ਦੁਿਤ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਵਿਚਾਰ ਰਹਨ-ਸਹਨ, ਖਾਨ-ਪਾਨ ਬੋਲ-ਚਾਲ, ਆਚਾਰ-ਵਿਚਾਰ, ਜ੍ਞਾਨ-ਵਿਜ੍ਞਾਨ, ਧਰ੍ਮ-ਕਰ੍ਮ ਸਬ ਮੇੇਂ ਸੁਧਾਰ ਕਿਯਾ। ਔਰ ਭਾਰਤ ਕੀ ਕੁਣ੍ਡਲੀ ਜਗਾਈ। ਔਰ ਅਦ੍ਭੂਤ ਪਰਿਵਰ੍ਤਨ ਦੁ੍ਰਤਗਤਿ ਸੇ ਹੁਏ। ਅਪਨੇ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਸਮਾਜ ਕਾ ਕਾਮ ਕਿਯਾ। ਜੋ ਮਾਨ੍ਯਤਾ ਏਵਂ ਜੀਵਨ ਹਜਾਰੋਂ ਸਾਲੋਂ ਸੇ ਚਲੇ ਆ ਰਹੇ ਨਯੇ ਵੇ ਬਦਲਨੇ ਲਗੇ। ਆਜ ਹਮ ਬੈਠਕਰ ਵਿਚਾਰੋਂ ਕਿ ਉਸ ਸੌ ਪਚਾਸ ਸਾਲ ਕੇ ਸਮਾਜ ਕੀ ਔਰ ਆਜ ਕੇ ਸਮਾਜ ਕੀ ਤੁਲਨਾ ਕਰੇ ਤੋ ਹਮੇਂ ਜ੍ਞਾਨ ਹੋਗਾ। ਯਹ ਸਬ ਪਰਿਵਰ੍ਤਨ ਇਨਤੀ ਦੁ੍ਰਤਗਤਿ ਸੇ ਕੈਸੇ ਹੁਆ ?ਹਮਾਰੇ ਏਕ ਹੀ ਜੀਵਨਕਾਲ ਮੇਂ ਯਹ ਸਬ ਦੇਖਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਨੇ ਭੀ ਭਕ੍ਤੋੇਂ ਕੇ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਸਂਸਾਰ ਕੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਕੀ। ਪੁਰਾਨੀ ਮਾਨ੍ਯਤਾ ਵਿਚਾਰ ਜੀਵਨ ਰਹਨ-ਸਹਨ ਖਾਨ-ਪਿਨ ਬੋਲ-ਚਾਲ ਉਠਕ ਬੈਠਕ, ਆਚਾਰ ਵਿਚਾਰ, ਧਰ੍ਮ-ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮ, ਜ੍ਞਾਨ-ਵਿਜ੍ਞਾਨ ਅਦਿ ਆਦਿ ਮੇਂ ਪਰਿਵਰ੍ਤਨ ਲਾਕਰ ਸਂਸਾਰ ਕਾ ਕਾਮ ਕਿਯਾ। ਲੀਲਾ ਲੀਲਾ ਮੇਂ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਆਨਨ੍ਦ ਦਿਯਾ। ਭਕ੍ਤ ਕੇ ਦੁਃਖ ਦੂਰ ਹੁਏ। ਵੇ ਤੋ ’’ਵ੍ਯਾਪਕ ਛੋ ਸ੍ਵਾਮੀ ਹੈ।’’ ਗੁਰੂਦੇਵ ਤੋ ਸਾਕ੍ਾਤ ਬ੍ਰਹਾ ਹੈ। ਵਿਭੂ ਵ੍ਯਾਪਕ ਹੈ ’’ ਵੇ ਜੋ ਕਾਮ ਕਰਤੇ ਹੈ ਵੇ ਸਾਰੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਣ੍ਡ ਮੇਂ ਲਾਗੂ ਹੋਤੇ ਉਨ੍ਹੇਂ ਆਦੇਸ਼ ਸਾਰੀ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਿ ਪਾਲਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੀ ਪ੍ਰਾਰ੍ਥਨਾ ਸੇ ਦ੍ਰਵਿਤ ਹੋਕਰ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਲਿਯੇ ਵੇ ਕਾਮ ਕਰਤੇ ਹੈ ਜੋ ਸਾਰੀ ਦੁਨਿਯਾ ਕੇ ਕਾਮ ਹੋ ਜਾਤੇ ਹੈ। ਇਸੀਲਿਯੇ ’’ਸਮ੍ਭਵਾਮਿ ਯੁਗੇ ਯੁਗੇ।’’ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਸਂਸਾਰ ਕੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਕਰਨ ਆਤੇ ਹੈ। ਭਕ੍ਤ ਭੀ ਸਬ ਪ੍ਰਭੁ ਕੋ ਸੋਪ ਦੇਤੇ। ਗੁਰੂ ਮਯ ਹੋ ਜਾਤੇ ।
ਨਿਡਰ ਹੋਤੇ। ਆਸ਼੍ਰਿਤ ਹੋਤੇ। ਉਨ੍ਹੇਂ ਜੋ ਮਿਲਾ ਹੋਤਾ ਸਬ ਪ੍ਰਭੁ ਸੇਵਾ ਲਗਤਾ ਹੈ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਕਹਤੇ ਐਸਾ ਭਕ੍ਤ ਮੇਰਾ ਹ੍ਰੁਦਯ ਹੈ। (ਬੋਧ. 25)
ਵੇ ’’ ਉਨ੍ਹੇਂ ਪ੍ਰਾਣੋਂ ਸੇ ਭੀ ਪ੍ਯਾਰੇ ਹੈ ।’’ ਭਕ੍ਤ ਔਰ ਭਗਵਾਨ ਏਕ ਦੂਸਰੇ ਕੇ ਲਿਯੇ ਹੋਤੇ ਹੈ। ਰਾਮਕ੍ਰੁ੍ਣ ਆਯੇ ਤੋ ਵਿਵੇਕਾਨਨ੍ਦ ਕੇ ਲੇਕਰ ਆਯੇ। ਅਵਤਾਰ ਜਬ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤੋ ਲੀਲਾ ਸਹਯੋਗੀ ਸਾਥ ਆਤੇ ਹੈ। ਭਕ੍ਤ ਸਾਥ ਆਤੇ ਹੈ। ਰਾਮਾਵਤਾਰ ਮੇਂ ਸਬ ਦੇਵਤਾਓਂ ਨੇ ਭੀ ਪਹਲੇ ਆਕਰ ਲੀਲਾ ਮੇਂ ਸਹਯੋਗ ਦਿਯਾ। ਉਨ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਆਨਨ੍ਦ ਦਿਯਾ ਰਾਵਣ ਆਦਿ ਕੇ ਅਤ੍ਯਾਚਾਰ ਵ ਦੁਰਾਚਾਰ ਕੋ ਸਮਾਪ੍ਤ ਕਿਯਾ। ਵੈਦਿਕ ਵ ਵੇਦਾਨ੍ਤ ਕੋ ਲਾਗੂ ਕਿਯਾ। ਧਰ੍ਮ ਕੀ ਸ੍ਥਾਪਨਾ ਕੀ। ਅਪਨੇ ਭਕ੍ਤੋੇਂ ਕੇ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਜਗਤ ਕੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਕੀ। ਇਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕ੍ਰੁ੍ਣਾਵਤਾਰ ਮੇਂ ਪ੍ਰਭੁ ਨੇ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਸੁਖ ਵ ਆਨਨ੍ਦ ਦਿਯਾ ਭਕ੍ਤੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸਂਸਾਰ ਕਾ ਕਾਮ ਕਿਯਾ। ਧਰ੍ਮ, ਕਰ੍ਤ੍ਤਵ੍ਯ, ਸਿਦ੍ਧਾਨ੍ਤ ਲਾਗੂ ਕਿਯੇ। ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮ ਜੀਵਨ ਦਿਯਾ। ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਭੀ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਸਾਥ ਲਾਯੇ ਕੁਲਾਬੇਨ ਕੋ ਬਾਬਜੀ ਨੇ ਕਹਾ ਥਾ ਅਪਨੇ ਪਿਛਲੇ ਜਨ੍ਮ ਮੇਂ ਸਾਥ ਥੇ। ਅਨੇਕ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਪਿਛਲੇ ਜਨ੍ਮੋਂ ਕੇ ਨਾਮ ਦਿਯਾ। ਜੈਸੇ ਦਤ੍ਤ ਆਦਿ। ਅਨੇਕ ਭਕ੍ਤ ਜੋ ਪ੍ਰਭੁ ਕੇ ਸਾਥ ਮੇਂ ਲੀਲਾ ਸਹਯੋਗੀ ਥੇ ਉਨਕੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਨੇ ਨਾਮ ਬਤਾਯੇ। ਘਾਸੀਭਈ ਕੇ ਲਾਦੂ ਮਹਾਰਾਜ ਰਾਮਕ੍ਰੁ੍ਣ ਕੇ ਸਮਯ ਕੇ ਬਤਾਯੇ। ਮੋਟਾ ਕੋ ਨਰੇਨ੍ਦ੍ਰ ਥਾਨ੍ਦਲਾ ਮੇਂ ਬਤਾਯਾ। ਗੋਪਾਲ ਕੋ ਸ੍ਵਯਂ ਕੋ ਮੀਰਾ ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਨੇ ਬਤਾਯਾ ਔਰ ਬਾਂਸੁਰੀ ਸੇ ਉਨਕਾ ਆਰ੍ਕਣ ਪ੍ਰਮਾਣ ਦਿਯਾ। ਉਨ੍ਹੇਂ ਕ੍ਰੁ੍ਣ ਸ੍ਵਰੂਪ ਕਾ ਆਨਨ੍ਦ ਦਿਯਾ। ਪ੍ਰਮਾਣ ਦਿਯਾ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਮਾਣੋਂ ਸੇ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਸਾਥ ਲੇਕਰ ਆਯੇ। ਪ੍ਰਮਾਣ ਦਿਯੇ। ਇਸ ਜੀਵਨ ਮਂੇ ਜੀਨੇ ਮੇਂ ਧਰ੍ਮ ਔਰ ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮ ਮੇਂ ਜੋ ਕਠਿਨਾਈ ਆਯੀ ਉਨ੍ਹੇਂ ਦੂਰ ਕਿਯਾ। ਔਰ ਜੀਵਨ ਮੇਂ ਸੁਧਾਰ ਕਿਯੇ। ਨਵੀਨ ਜੀਵਨ ਪਦ੍ਧਤਿ ਲਾਗੂ ਕੀ। ਪੁਰਾਨੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਧ੍ਵਸ੍ਤ ਕੀ । ਨਯੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਲਾਗੂ ਕੀ । ਵਿਵੇਕਾਨਨ੍ਦ ਕਹਤੇ ਕਿ ਦੂਸਰਾ ਵਿਵੇਕਾਨਨ੍ਦ ਹੀ ਵਿਵੇਕਾਨਨ੍ਦ ਕੇ ਕਾਰ੍ਮੋ ਕੋ ਸਮਝ ਸਕਤੇ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਭੀ ਯਹੀ ਬਾਤ ਕਹਤੇ। ਉਨਕੋ ਕੌਨ ਜਾਨ ਸਕਤਾ। ’’ਜਾਨਤ ਤੁਮ੍ਹੀ ਤੁਮ੍ਹੀ ਹੋਈ ਜਾਈ ’’ ’’ਬ੍ਰਹ੍ਮਵਿਦ ਬ੍ਰਹ੍ਮੈਵ ਭਵਤਿ’’ ’’ਤੁਮ੍ਹੇ ਵ ਵਿਦਿਤ੍ਵਾਤਿ ਮ੍ਰੁਤ੍ਯੁ ਮੇਤਿ’’ ਉਨਕੀ ਮਹਿਮਾ ਅਨਨ੍ਤ ਹੈ। ਲਿਖਤਿ ਯਦਿ ਸ਼ਾਰਦਾ ਸਰ੍ਵਕਾਲਂ ਪਾਰਨਯਾਤਿ।’’ ਇਸੀਲਿਯੇ ’’ਸਮ੍ਭਵਾਮੀ ਯੁਗੇ ਯੁਗੇ’’ ਬਾਰ ਬਾਰ ਅਵਤਾਰ ਲੇਤੇ ਹੈ ਭਕ੍ਤਿ ਸੇ ਦ੍ਰਵਿਤ ਹੋਕਰ। ’’ਤਦਾਤ੍ਮਾਨਾਮ ਸ੍ਰੁਜਾਮ੍ਯਹਮਂ ’’ ਧਰ੍ਮਸ੍ਥਾਨਾਯ ਆਤੇ। ਜਗਤ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਕੇ ਲਿਯੇ ਅਵਤਰਿਤ ਹੋਤੇ। ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਆਨਨ੍ਦ ਦੇਨੇੇ ਆਤੇ। ਦੁਃਖ ਦੂਰ ਕਰਤੇ। ਲੀਲਾ ਗੁਰੂਦੇਵ ਨੇ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਸਾਥ ਕੀ ਆਨਨ੍ਦ ਦਿਯਾ। ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਕਾਮ ਕਿਯੇ। ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਸਂਸਾਰ ਕਾ ਕਾਮ ਕਿਯਾ। ਜੋ ਸਮਯ ਕੇ ਸਾਥ ਅਨੁਭਵ ਮੇਂ ਆਵੇਗਾ। ਸਤਯੁਗ ਕੇ ਆਨੇ ਕਾ ਵਚਨ ਦਿਯਾ। ਸਤ੍ਯਬੁਦ੍ਧਿ ਮੇਂ ਆਵੇਗਾ ਪਰ ਅਪਨੇ ਸਮਯ ਪਰ ਆਗੇ ਆਨੇ ਵਾਲੇ ਪਰਿਵਰ੍ਤਨ ਵ ਸਮਯ ਕਾ ਭੀ ਪ੍ਰਭੁ ਨੇ ਸ੍ਪ੍ਟ ਕਿਯਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹੋਨੇਂ ਜੋ ਜੋ ਵਚਨ ਦਿਯੇ। ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਵੇ ਸਬ ਪੂਰੇ ਹੋਗੇ। ਔਰ ਉਨ ਉਨ ਵਚਨੋਂ ਵ ਸਂਕਲ੍ਪੋਂ ਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸਂਸਾਰ ਕੇ ਸ਼ੁਭ ਕਾਰ੍ਯ ਹੋਗੇ। ਨਈ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਲਾਗੂ ਹੋਗੀ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਨੇ ਵਿਸ਼੍ਵ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਣ੍ਡ ਵ ਸਂਸਾਰ ਕੀ ਜਗਤ ਕੀ ਸਬ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਲਾਗੂ ਕਰ ਦੀ। ਸਬ ਕਾਮ ਪੂਰੇ ਕਰਕੇ ਸ਼ਰੀਰ ਛੋਾ ਹੈ। ਬੋਲਾ ਕੀ ਅਬ ਸਬ ਕਾਮ ਹੋ ਗਯੇ। ਪੂਛਾ ਥਾ ਅਬ ਕਾਮ ਤੋ ਨਹੀਂ। ਅਬ ਕੋਈ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ ਤੋ ਨਹੀਂ। ਜਿਨ-ਜਿਨ ਕਾਮੋਂ ਕੇ ਲਿਯੇ ਆਯੇ ਵੇ ਸਬ ਕਾਮ ਪੂਰੇ ਕਿਯੇ। ਵੇ ਸਬ ਸਂਕਲ੍ਪ ਪੂਰੇ ਕਿਯੇ। ਵੇ ਸਬ ਵਚਨ ਦਿਯੇ। ਉਨਕੇ ਵਚਨ ਝੂਠਕ ਹੋਯ ਨਹੀਂ। ਵੇ ਸਬ ਪੂਰੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹੈ। ਪੂਰੇ ਹੋਗੇੇ। ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਿ ਕੋ ਉਨ੍ਹੇਂ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ ਹੋਗਾ। ਉਨਕੇ ਆਦੇਸ਼ ਸੇ, ਭਯ ਸੇ ਸਬ ਚਲਤਾ ਹੈ। ਚਲ ਰਹਾ ਹੈ। ਚਲਤਾ ਰਹੇਗਾ। ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮ ਵੇਦਾਨ੍ਤ ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਏਕ ਹੋਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਸਿਦ੍ਧਾਨ੍ਤ ਜੀਵਨ ਮੇਂ ਉਤਰਤੇ ਜਾਵੇਗੇ। ਔਰ ਸਤ੍ਯ ਜੀਵਨ ਮੇਂ ਆਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਸਤ੍ਯ ਬੁਦ੍ਧਿ ਮੇਂ ਆਨੇ ਲਗੇਗਾ। ਆਵੇਗਾ। ਸਤ੍ਯਯੁਗ ਕਾ ਗਰ੍ਭ ਬਂਨ੍ਧੇਗਾ। ਸਤ੍ਯ ਯੁਗ ਆਵੇਗਾ। ਪਰ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਇਚ੍ਛਾਨੁਸਾਰ ਸਂਕਲ੍ਪਾਨੁਸਾਰ ਦਯਾ ਕਰੇਗੇਂ। ਭਕ੍ਤ ਕੇ ਭਾਵਾਨੁਸਾਰ । ਗੁਰੂਦੇਵ ਲਿਖਤੇ ’’ਭਕ੍ਤੋਂ ਸੇ ਮੇਰੀ ਤਾਦਾਤ੍ਮਯ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੀ ਮੈ ਪੂਰ੍ਣਤਾ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ ਹਁੂ ’’ (25) ਕੈਸੀ ਭਕ੍ਤੋਂ ਪਰ ਦਯਾ । ਵੇ ਤੋ ਸ੍ਵਯਂ ਪੂਰ੍ਣ ਹੈ। ਭਕ੍ਤੋਂ ਪਰ ਉਨਕੀ ਦਯਾ। ਉਨ੍ਹੇਂ ਆਗੇ ਕਰਤੇ ਹੈ। ’’ਵੇ ਮੁਝੇ ਸ੍ਮਰਣ ਰਖੇ ਯਹੀ ਮੈਂ ਚਾਹਤਾ ਹਁੂ। ’’(25) ’’ਸਬ ਕਰ੍ਮੋ ਕੋ ਨਿਸ਼ੇਕਰ ਇਤਿ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯਤਾ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਨੇ ਪਰ ਉਨ੍ਹੇਂ ਅਪਨੇ ਲਿਯੇ ਕੁਛ ਕਰਨਾ ਹੋਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ’’ (25) ਸਬ ਗੁਰੂਦੇਵ ਸ੍ਵਯਂ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਲਿਯੇ ਕਰਤੇ। ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹਤੇ ’’ਤਮੇ ਤੋ ਆਨਨ੍ਦ ਕਰੋ’’ ਹਁੂ ਤੋ ਸੋਯਾਲਾ ਨੇ ਜਗਾ ਲੂਁਗਾ ਸਮਯ ਪਰ ਗੋਪਾਲ ’’ਹਁੂ ਤਮਾਰੇ ਮਾਟਾ ਕਰੂ ਛੂ’’ ਭਕ੍ਤ ਭੀ ਸਬ ਪ੍ਰਭੁ ਕੇ ਲਿਯੇ ਕਰਤੇ ਹੈ। ’’ਪ੍ਰਭੁ ਉਨਕੇ ਸੇਵਕ ਬਨੇ’’ ’’ਅਪਨੀ ਸ਼ਤ੍ਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਭੁ’’ ’’ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਸੁਖ ਭੋਗ ਕਰਾਤੇ ਪ੍ਰਭੁਤਾ ਹੈ।’’ ’’ਵਿਸ਼੍ਵ ਕੇ ਮਹਾਨ ਦਾਤ੍ਤਾ ਵ ਉਦਾਰਤਾ ਬਤਾਵੇਗੇਂ।’’ ਇਸ ਵਿਸ਼੍ਵਾਸ ਸੇ ਭਕ੍ਤ ਲੋਗ ਉਨਕੇ ਪੀਛੇ-ਪੀਛੇ ਦੌਤੇ ਹੈ। ਸਚਮੁਚ ਮੇਂ ਵਹ ਮਹਾਨ ਹੈ। ਵਹ ਸਬ ਸਰ੍ਵ ਕੁਾ, ਕਰ੍ਕਟ ਕਚਰਾ ਵ ਹਮਾਰਾ ਅਪਨੇ ਮੇਂ ਲੇ ਲੇਤਾ ਹੈ। (25) ’’ਬਦਲੇ ਔਰ ਅਮਰਤ੍ਵ ਦੇਤਾ ਹੈ।’’
ਪੂਣ੍ਯ ਲੇ ਲੇਤਾ ਹੈ, ਔਰ ਅਚਲ ਭਕ੍ਤਿ ਲੇ ਲੇਤਾ ਹੈ ਔਰ ਅਖਣ੍ਡ ਆਨਨ੍ਦ ਕੀ ਬਕਸ਼ੀਸ ਉਨ੍ਹੇ ਦੇਤਾ ਹੈ। ਭ੍ਰਮਣਾ ਲੇ ਲੇਤਾ ਹੈ ਔਰ ਬ੍ਰਹ੍ਮਤ੍ਵ ਉਨ੍ਹੇਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਤਾ ਹੈ।(25) ਐਸੇ ਵੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼੍ਵ ਕੇ ਜੀਵ ਜਿਸਮੇਂ ਚਿਰਕਾਲ ਸ਼ਾਨ੍ਤਿ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਫਿਰ ਭੀ ਉਸਮੇਂ ਕੁਛ ਭੀ ਕਮ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਅਨੇਕ ਯੁਗ ਬੀਤਨੇ ਪਰ ਭੀ ਜਿਸਮੇਂ ਕੁਛ ਭੀ ਨ੍ਯੂਨਾਧਿਕਤਾ ਹੋਤੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਐਸਾ ਪ੍ਰਭੁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਹੈ। ਉਸਕੀ ਪ੍ਰਭੁਤਾ ਹੈ। ਮਹਾਨਤਾ ਹੈ। ਅਪਾਰ ਮਹਿਮਾ ਹੈ। ’’ਸਭੀ ਉਸ ਪਰ ਵਿਸ਼੍ਵਾਸ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਜੋ ਚਾਹਿਯੇ ਉਸੀ ਸੇ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਵਹ ਤੋ ਵਾਸ੍ਤਵ ਮੇਂ ਮੂਰ੍ਤਿਮਨ੍ਤ ਈਸ਼੍ਵਰ ਹੈ। ਵੇ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗਾਪੇਾਲ ਹੈ। ਜਬ ਵੇ ਸਾਕਾਰ ਸ੍ਵਰੂਪ ਮੇਂ ਆਰੂ ਹੋਨੇ ਕੀ ਰੀਤਿ ਜਾਨੇ ਤਥਾ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਪ੍ਰਭੁ ਕੀ ਮੁਗ੍ਧ ਸ੍ਥਿਤਿ ਕਾ ਪਰਿਚਯ ਹੋਤੀ ਹੈ। ਅਨੁਭਵ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ। ਤਭੀ ਵੇ ਅਪਨੇ ਜੀਵਨ ਕੋ ਧਨ੍ਯ ਕ੍ਰੁਤਾਰ੍ਥ ਹੁਆ ਸਮਝਤੇ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪ੍ਰਭੁ ਭਕ੍ਤੋਂ ਪਰ ਦਯਾ ਕਰ ਉਨਕੇ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਜਗਤ ਕਾ ਕਾਮ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਲੀਲਾਮਯ ਹੈ। ਭਕ੍ਤ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਸੇ ਵਿਸ਼੍ਵ ਕਲ੍ਯਾਣ ਕੇ ਲਿਯੇ ਪਾਤ੍ਰ ਬਨਕਰ ਦੌ ਪਤੇ ਹੈ। ’’ਅਗ੍ਰਸਰ ਥਈ ਸਹੁਨੇਦੋਰੀ ਜਾਤਾ, ਸਹੁਨਾ ਹਿਤ ਮਾ ਤਤ੍ਪਰ ਰਹਤਾ। ਸਹੁ ਨੇ ਪੋਤਾ ਜੇਵਾ ਗਣਤਾ, ਸ਼ੁਭ ਲਕ੍ਣ ਸ਼ਾਂ ਸ਼ਾਂ ਦੇਖਾਤਾ।’’ ’’ਵਿਸ਼੍ਵ ਜ੍ਯੋਤਿ ਅਖਣ੍ਡ ਦੇਖਾਯ-ਦੀਵੋ ਦੁਨਿਯਾਨੋ’’ ਸ਼ਿ੍ਯ ਕੋ ਸਾਰਾ ਵਿਸ਼੍ਵ ਏਕ ਅਖਣ੍ਡ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਯ ਦਿਖਤਾ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼੍ਵ ਕਾ ਵਹ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਦਯਾ ਸੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕਾ ਕਾਮ ਕਰਤਾ ਹੈ। ਵਿਵੇਕਾਨਨ੍ਦ ਨੇ ਰਾਮਕ੍ਰੁ੍ਣ ਕੇ ਜਗਤ ਹਿਤਾਯ ਕਾਮ ਕਿਯੇ। ਵੇਦਾਨ੍ਤ ਕਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਿਯਾ। ਮੇਂ ਸ਼ਿ੍ਯ ਗੁਰੂ ਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਕੇ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਜਗਤ ਕਾ ਕਾਮ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਸ਼ਿ੍ਯ ਮੇਂ ਗੁਰੂ ਸ੍ਵਯਂ ਰਹਤੇ ਹੈ। ’’ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹਤੇ ਹੈ ਮੈਂ ਤੋ ਹੂਁ ਤੋ ਏਨਾਮਾ ਰਹਿਨੇ ਨੇ ਤੈਯਾਰੀ ਕਰੂ ਛੂ ਅਨ੍ਤਮਾ ਏਨੇ ਚਾਬੀ ਆਪੀ ਦੂ ਛੂ’’ ਸ਼ਿ੍ਯ ਹੀ ਗੁਰੂ ਕੀ ਪਹਚਾਨ ਹੈ।
ਯਹਾਁ ’’ਨਿਤ੍ਯ ਸ਼ੁਦ੍ਧਂ ਚੇਤਨ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ।’’ ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਨੇ ਭਜਨ ’’ਊਁ ਨਿਤ੍ਯ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਊਁ ਕਾਰ ਹੋ ਤੁਮ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੋ ਉਨਕੀ ਜਗਹ ਚੇਤਨਯ ਹੋ ਤੁਮ ਗੁਰੂਦੇਵ ’’ ਚੇਤਨ ਹੈ। ਉਨਕੀ ਚੇਤਨਤਾ ਹੀ ਸਾਰੀ ਸ੍ਰੁ੍ਟਿ ਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੈ। ’’ਆ ਵਿਸ਼੍ਵਨਾ ਅਣੁ ਅਣੁ ਮੇਂ ਆਪ ਪੋਤੇ ’’ ਨੇ ਆਪ ਏਕ ਅਖਿਲੇਸ਼ ਮਹਦ ਸ੍ਵਰੂਪੇ।’’
ਇਸ ਮਾਰ੍ਗ ਮੇਂ ਜ੍ਞਾਨ ਕੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਮੇਂ ਲਾਯਾ ਹੈ। ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹਤੇ ’’ ਹਁੂ ਤੋ ਸ਼ਕ੍ਕਰ ਨੋ ਹਲ੍ਵੋ ਵਣਾਵੁਨੇ ਖਾਊਁ ਛਁੂ।’’ ਵੇਦਾਨ੍ਤ ਕੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਮੇਂ ਲਾਯਾ ਹੈ। ਵੇਦਾਨ੍ਤ ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਗੁਰੂਦੇਵ ਨੇ ਏਕ ਕਿਯਾ। ਜ੍ਞਾਨੀ ਤਾ ਹੈ ਹੀ ਵਿਜ੍ਞਾਨੀ ਭੀ ਹੈ। ਜੀਵਨ ਮੇਂ ਉਤਰਾ ਹੈ। ਉਨਕਾ ਪੂਰਾ ਜੀਵਨ ਵੇਦਾਨ੍ਤ ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਏਕ ਕਰ ਦਿਯਾ। ਕੇਵਲ ਬ੍ਰਹ੍ਮਨਿ੍ਠ ਹੈ। ਮਂਤ੍ਰ ਦ੍ਰੁ੍ਟਾ ਹੀ ਨਹੀਂ।
ਸ੍ਵਯਂ ਮਂਤ੍ਰ ਸ੍ਰੁ੍ਟਾ ਹੈ। ਪੂਰਾ ਜੀਵਨ ਸਤ੍ਯ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ। ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ।ਏਕ ਕ੍ਣ ਮੇਂ ਲੀਨ ਹੋ ਜਾਤੇ ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹਤੇ ’’ਤਮੇ ਪਲਕ ਮਾਰੋ ਏਨਾ ਪਹਲਾ ਤੋ ਹਁੂ ਲੀਨ (ਬ੍ਰਹ੍ਮਮਾ) ਥਾਈ ਜਾਊਁ ।’’ ਜਗਤ ਕਾ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਕਰਨੇ ਨੀਚੇ ਆਤੇ। ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਕਰਨੇ ਕੇ ਬਾਦ ਤੁਰਨ੍ਤ ਸਬ ਸਂਸ੍ਕਾਰੋ ਕੋ ਲੀਨ ਕਰ ਦੇਤੇ। ਸਮਾਪ੍ਤ ਕਰ ਦੇਤੇ। ਔਰ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਮੇਂ ਲੀਨ ਹੋ ਜਾਤੇ। ’’ਪਾਨੀ ਪਰ ਕੀ ਲਕੀਰ ਜੇਮ।’’ ਉਨਕਾ ਪਨ੍ਦ੍ਰਹ ਆਨੀ ਮਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਮੇਂ ਰਹਤਾ। ਇਸੀਲਿਯੇ ਉਨਕਾ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਭੀ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੋਤਾ ਹੈ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਰ੍ਮ ਹੋਤਾ ਹੈ। ’’ਮ੍ਹਾਰਾ ਰਾਮ ਨਾ ਵਚਨੋਂ ਮਂੇ ਝੂਠਕ ਹੋਯ ਨਹੀਂ।’’ ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹਤੇ ’’ਹੂਁ ਤੋ ਮਜਾਕ ਮਾ ਭੀ ਝੂਠ ਨਥੀ ਬੋਲੂਁ’’ ਉਨਕੇ ਵਚਨ ਹੈ ’’ਬਨ੍ਦੂਕ ਨੀ ਗੋਲੀ ਖਾਲੀ ਜਾਯ ਪਰ ਮ੍ਹਾਰਾ ਵਚਨ ਖਾਲੀ ਨਥੀ ਜਾਯ।’’ ਉਨ੍ਹੋਨੇਂ ਜੋ ਕਹਾ ਵਹੀ ਹੋਤਾ ਹੈ। ਹੋ ਰਹਾ ਹੈ। ਹੋਤਾ ਰਹੇਗਾ। ਉਨਕੇ ਸਂਕਲ੍ਪਾਨੁਸਾਰ ਸਾਰ ਸ੍ਰੁ੍ਟਿ ਕੋ ਚਲਤੇ ਰਹਨਾ ਪੇਗਾ। ਉਨਕਾ ਆਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਿ ਕੋ ਚਲਨਾ ਪੇਗਾ। ਪਾਲਨ ਕਰਨਾ ਪੇਗਾ। ਉਨਕੇ ਭਯ ਸੇ ਸੂਰ੍ਯਚਨ੍ਦ੍ਰ ਯਮ ਆਦਿ ਸਬ ਗ੍ਰੁਹ ਕ੍ਤ੍ਰ ਆਦਿ ਸਬ ਚਲ ਰਹੇ ਹੈ। ਅਪਨਾ ਅਪਨਾ ਕਾਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹੈ। ਜੋ-ਜੋ ਵਚਨ ਦਿਯੇ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਵੇ ਪੂਰੇ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਸਮਯ ਪਰ ਹੋਗੇ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਗੁਰੂਦੇਵ ਜਗਤ ਕਾ ਕਾਮ ਕਰਤੇ। ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਜਗਤ ਕੀ ਕਰਤੇ। ਪਰਿਵਰ੍ਤਨ ਜਗਤ ਮੇਂ ਕਰਤੇ। ਪੁਰਾਨੀ ਜ ਅਵ੍ਯਵਹਾਰਿਕ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਕੋ ਧ੍ਵਸ੍ਤ ਕਰਤੇ। ਨਯੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਲਾਗੂ ਕੀ। ਜਗਤ ਕਾ ਹਿਤ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਕੀ। ਭਕ੍ਤੋਂ ਦੁਃਖ ਦੂਰ ਕਿਯੇ। ’’ਵਿਨਾਸ਼ਯ ਦੁ ਕ੍ਰੁਤਾਮ’’ ਦੁ੍ਟੋਂ ਕਾ ਦਬਨ ਕਿਯਾ। ਸਤਯੁਗ ਲਾਨੇ ਕਾ ਮਰ੍ਗਾ ਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤ ਕਿਯਾ।
ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭਕ੍ਤ ਕੇ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਜਗਤ ਕੇ ਹਿਤਾਰ੍ਥ ਲੋਕਲ੍ਯਾਰ੍ਥ, ਪਰਮਾਰ੍ਥਿਕ ਕਰ੍ਮ ਭਕ੍ਤੋਂ ਸੇ ਪ੍ਰਭੁ ਕਰਵਾਤੇ ਹੈ। ’’ਜੀਵਮਟੀ ਸ਼ਿਵ ਥਾਈ ਗਯੋ’’ ’’ਏ ਗੁਣ ਕੇਮ ਵਿਸਾਰੇ’’ ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹਤਾ ’’ਪਾਰਸ ਨੇ ਪਾਰਸ ਬਣਾਵੂ ਛਁੂ।’’ ਭਕ੍ਤ ਕੋ ਅਪਨਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਦੇ ਦੇਤੇ। ਅਪਨੀ ਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯ ਦੇ ਦੇਤੇ। ਪਾਤ੍ਰ ਬਨਾਤੇ। ਜਗਤ ਹਿਤਾਰ੍ਥ ਉਨਕੇ ਆਦੇਸ਼ ਸੇ ਵਹ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਸਬ ਭਕ੍ਤ ਉਨਕਾ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ। ਉਨਕੀ ਭਕ੍ਤਿ ਵ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਔਰ ਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯ ਉਨਮੇਂ ਹੈ। ਉਨ੍ਹੇਂ ਆਦੇਸ਼ ਜਗਤ ਕੇ ਕਾਮ ਕਾ ਹੈ ਵੇ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਆਗੇ ਭੀ ਭਕ੍ਤਗਣ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੇ ਆਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਮਹਿਮਾ ਵ੍ਯਾਪਕ ਕਰਤੇ ਰਹੇਗੇ। ਦੀਪਾਵੇਗੇਂ
ਅਪਨੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੋ। ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਕੋ ਮਹਿਮਾ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼੍ਵ ਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਕਰੇਗੇ। ਉਨਕੇ ਸਿਦ੍ਧਾਨ੍ਤੋਂ ਕੋ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੇ ਜੀਨ ਕੋ। ਗੁਰੂ ਕੇ ਇਸ ਕਰ੍ਮ ਸਨ੍ਯਾਸ ਮਾਰ੍ਗ ਕੋ ਪ੍ਰਸਾਰ ਕਰੇਗੇ। ਜ੍ਞਾਨ ਨਿ੍ਕਾਮ ਕਰ੍ਮ ਔਰ ਭਕ੍ਤਿ ਕੇ ਇਸ ਮਾਰ੍ਗ ਕੋ ਦੁਨਿਯਾ ਮੇਂ ਫੈਲਾਵੇਗੇ। ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਮਾਰ੍ਗ ਕਾ ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥ ਮੇਂ ਰਹਕਰ ਭੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਿਯਾ ਜਾ ਸਕਤਾ ਹੈ। ਬਤਾਵੇਗੇ। ਸਤਯੁਗ ਲਾਨੇੇ ਮੇਂ ’’ ਤੁਮ ਔਰ ਹਮ ’’ ਉਨਕਾ ਆਦੇਸ਼ ਹੈ। ਸਤਯੁਗ ਆਯੇਗਾ ਰਾਮ ਸ਼੍ਯਾਮ ਗੋਪਾਲ ਕਾ ਵਚਨ ਹੈ। ਆਦੇਸ਼ ਹੈ। ਆਰ੍ਸ਼ੀਵਾਦ ਹੈ। ਸਂਕਲ੍ਪ ਹੈ। ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ। ਸ਼ਿ੍ਯੋਂ ਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ। ਉਨਕਾ ਆਦੇਸ਼ ਅਵਤਰਿਤ ਹੋਗਾ। ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਗਾ। ਮਹਿਮਾ ਉਨਕੀ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਦਿਗ ਦਿਗ੍ਨ੍ਤ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਨੇ ਸੇ ਕੌਨ ਰੋਕ ਸਕਤਾ ਹੈ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਕਾ ਅਵਤਰਣ ਕੇ ਕਈ ਕਾਰਣ ਹੈ। ਉਦ੍ਦੇਸ਼੍ਯ ਹੈ। ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੀ ਭਕ੍ਤਿ ਸੇਵਿਗਲਿਤ ਹੋਕਰ ਸਾਕਾਰ ਰੂਪ ਲਿਯਾ। ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਦੁਃਖ ਦੂਰ ਕਿਯੇ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਆਨਨ੍ਦ ਦਿਯਾ। ਲੀਲਾ ਕੀ। ਲੀਲਾ ਲੀਲਾ ਮੇਂ ਜਗਤ ਕੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਕੀ। ਨਯੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਕਾ ਮਾਰ੍ਗ ਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤ ਕਿਯਾ। ਸਂਕਲ੍ਪ ਕਿਯੇ। ਆਦੇਸ਼ ਦਿਯੇ। ਸਤਯੁਗ ਲਾਨੇ ਕੇ ਲਿਯੇ ਤੈਯਾਰੀ ਕੀ। ਪਾਤ੍ਰੋਂ ਕੋ ਤੈਯਾਰ ਕਿਯੇ। ਆਗੇ ਗੋਪਾਲ ਕਹਤੇ ’’ਬਾਲਕੋ ਮਾਁ ਸਂਸ੍ਕਾਰ ਪਡੇ ਛੇ।’’ ਮਨ੍ਦਿਰ, ਭਕ੍ਤ ਸ਼ਿ੍ਯ ਆਦਿ ਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਨਯੀ ਪੀੀ ਤੈਯਾਰ ਹੋਤੀ ਜਾਯੇਗੀ। ਸਂਸ੍ਕਾਰ ਅਧਿਕਾਧਿਕ ਸਂਸ੍ਕਾਰ ਮੇਂ ਪਢੇਗੇ। ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹਤੇ ੍ਡਲ ੈਮ੍ਸ੍ਥ ਪ੍ੈ ਨ੍ਛਪ੍ਨ੍ਮ੍ਤ੍ਬ੍ਪ੍ਜ੍ਲ੍ ਸਚ ਮੇਂ ਵੇ ਜਗਤ ਮੇਂ ਲਾਨੇ ਵਾਲੇ ਸਾਕ੍ਾਤ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਹੀ ਹੈ। ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮ ਵ ਧਰ੍ਮ ਇਸ ਮਾਰ੍ਗ ਸੇ ਉਨਕੀ ਪੂਜਾ ਸੇ ਆਵੇਗਾ। ਚੇਤਨਾ ਆਵੇਗੀ। ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ ਅਧਿਕ ਚੇਤਨਤਾ ਆਵੇਗੀ। ’’ਵਿਚਾਰ ਸ੍ਫੂਰੇਗੇ ਵੇ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਹੋਗੇ।’’ ’’ਸ੍ਫੂਰਣਾਏ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਹੋਗੀ।’’ ਸ੍ਫੂਰਣਾਓਂ ਕਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਬਹਤਾ ਰਹੇ। ’’ਸਾਮ੍ਯਬੁਦ੍ਧਿ ਗਿਨੇ ਜਾਤੇ।’’ ’’ਵੇ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾ ਹੈ।’’ ਸਮ੍ਰੁਦ੍ਧ ਦੇਸ਼ ਮੇਂ ਧਰ੍ਮਗ੍ਰਨ੍ਥੀ, ਨ੍ਯਾਯਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰੀ, ਵਿਚਾਰ ਅਨੁਰੂਪ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰ ਵਿਧਿ ਪ੍ਰਮਾਣ ਸੇ ਕਾਰ੍ਯ ਕਰਨੇ ਵਾਲੇ ਜਨ੍ਮ ਲੇਤਾ ਹੈ। ’’ਵੈਦਿਕ ਸ਼ਿਕ੍ਣ ਕਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਹੋਗਾ’’ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕਾ ਆਦੇਸ਼ ਹੈ ’’ਆਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨ ਹੋਗਾ।’’’’ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ ਸ੍ਵਤਨ੍ਤ੍ਰ ਰੁਿਮੁਨਿ ਜਨ੍ਮੇਗੇ’’ ਸ੍ਵਤਨ੍ਤ੍ਰਤਾ ਸੇ ਭੀ ਅਤਿ ਉਚ੍ਚਪਦ ਮੋਕ੍ ਜਰੂਰ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰੇਗੇ। ’’ਕਰ੍ਮ ਯੋਗ ਕਰ ਬਤਾਨੇ ਵਾਲੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੇ ਆਦੇਸ਼ ਸੇ ਜਨ੍ਮ ਲੇਗੇਂ।’’ ਕਲਯੁਗ ਮੇਂ ਭੀ ਸਤਯੁਗ ਕਾ ਬੀਜਾਰੋਰ੍ਪਣ ਹੋਗਾ। ਉਤ੍ਤਮ ਸ਼ਾਨ੍ਤਿ ਕਾ ਸਮਯ ਲਾਨੇ ਮੇਂ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੇ ਆਦੇਸ਼ ਸ਼ਿ੍ਯ ਭਕ੍ਤ ਸਹਾਯਕ ਹੋਗੇ। ਸ੍ਵਰਾਜ੍ਯਵਾਦੀ ਮਾਨ੍ਯ ਕ੍ਰਾਨ੍ਤਿਯੋਂ ਹੋ ’’ਸਤਯੁਗ ਕਾ ਗਰ੍ਭ ਬਨ੍ਧੇਗਾ।’’ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੇ ਆਦੇਸ਼ ਸੇ ਭਕ੍ਤ ਮੂਲ ਸ੍ਵਰੂਪ ਕੀ ਓਰ ਦ੍ਰੁ੍ਟਿ ਫੇਕੇਗੇ। ਦਸਮੇਂ ਅਵਤਾਰ ਹੈ ਪ੍ਰਭੁ। ਸਤਯੁਗ ਕੀ ਉਪਾਸਨਾ ਕਰੇਗੇ। ਨਿਮਨ੍ਤ੍ਰੇਗੇ। ਮੋਕ੍ ਪਦ ਪਰ ਲਕ੍੍ਯ ਰਖੇਗੇ। ’’ਕਲਯੁਗ ਮੇਂ ਭੀ ਜਮਾਨਾ ਪਹਲੇ ਜਰੂਪ ਸੇ ਆਵੇਗਾ। ਸ੍ਥੂਲ ਰੂਪ ਮੇਂ ਹੋਗਾ। ਫਿਰ ਕੁਛ ਚੇਤਨ ਜੁੇਗਾ। ਫਿਰ ਉਸਮੇਂ ਭੀ ਅਧਿਕ ਚੇਤਨ੍ਯ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹੋਗਾ। ਅਨ੍ਤ ਮੇਂ ਸਤ੍ਯ ਕੀ ਸੀਮਾ ਬੁਦ੍ਧਿ ਦ੍ਵਾਰਾ ਭੀ ਸਮਝ ਮੇਂ ਆਵੇ ਐਸਾ ਜਮਾਨਾ ਆਵੇਗਾ। ਉਸੇ ਲਾਨੇ ਵਾਲੇ ਤੁਮ, ਔਰ ਸਭੀ ਮਹਾਕਾਰਣ ਰੂਪ (ਕਾਰਣ ਕੇ ਭੀ ਅਤਿ ਸੂਕ੍੍ਮ ਰੂਪ ) ਬਨ ਸਕੇ ਯਾ ਅਪਨੀ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਬਨ ਸਕੇ। ਯਹ ਤੋ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੈ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਕਾ ਸਂਕਲ੍ਪ ਹੈ। ਆਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਿ ਕੋ ਪਾਲਨਾ ਹੋਗਾ। ਹਮੇਂ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ, ਸ਼ਿ੍ਯੋਂ ਕੋ ਕਰਨਾ ਹੋਗਾ। ਪੂਰ੍ਣ ਹੀ ਹੋਗਾ। ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੋਗਾ।
ਸਤ੍ਯ ਕੀ ਮਰ੍ਯਾਦਾ ਬੁਦ੍ਧਿ ਮੇਂ ਆਵੇਗੀ। ਆਦੇਸ਼ ਹੈ। ਉਸਸੇ ਪਰੇ ’’ ਸਤ ਅਥਵਾ ਅਸਤ ਜੋ ਮੋਕ੍ ਸੇ ਭੀ ਅਧਿਕ ਹੈ। ਸਤ੍ਪਦ ਧਾਰਣ ਕਿਯਾ ਹੁਆ ਹੈ। ਸ਼ਿ੍ਯ ਔਰ ਭਕ੍ਤ ਸਂਤ ਉਸੇ ਲਕ੍੍ਯ ਮੇਂ ਰਖੇਗੇ। ਉਪਾਸਨਾ ਕਰੇਗੇ। ਸੂਕ੍੍ਮ ਸ੍ਵਰੂਪ ਦਿਖੇਗਾ। ਗੁ ਅਵਸ੍ਥਾ ਹੋਗੀ। ਤਦ੍ਰੂਪ ਹੋਗੇ। ਦੀਖੇਗੇ।
ਸਂਤੋ ਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੀ ਐਸਾ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ। ਜਿਸੇ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਕਰਤੇ ਉਸੇ ਅਪਨਾ ਜੈਸਾ ਬਨਾ ਲੇਤੇ ਹੈ। ਭਗਵਤ ਚਿਨ੍ਤਨ ਔਰ ਭਗਵਤ ਸੇਵਾ ਕਰਤੇ ਕਰਤੇ ਅਨ੍ਤ ਮੇਂ ਭਗਵਾਨ ਕੇ ਅਨਨ੍ਯ ਸ਼ਰਣ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ। ’’ਮੁਕ੍ਤਿ ਭੀ ਸੇਵਾ ਕੋ ਹੀ ਮਾਨਤੇ ਹੈ।’’ ਸਬ ਕਰ੍ਮ ਗੁਰੂਦੇਵ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾ ਨਾਮ ਹੋਤੇ ਹੈ। ਉਨਕੇ ਕਰ੍ਮ ਸਂਚਿਤ ਹੋਵੇ। ਪ੍ਰਾਰਬ੍ਧ ਬਨੇ। ਵਹ ਭਗਵਾਨ ਜੈਸਾ ਭਾਗ੍ਯਸ਼ਾਲੀ ਪੁਰੂੋਂ ਕੇ ਹੀ ਹੋਤੇ ਹੈ। ’’ਸਮ੍ਭਵਾਮੀ ਯੁਗੇ ਯੁਗੇ ’’ ਭਗਵਤ ਸੇਵਾਰ੍ਥ ਪ੍ਰਾਰਬ੍ਧ ਲੇਕਰ ਅਵਤਰਿਤ ਹੋਤੇ ਰਹਤੇ ਹੈ। ਭਗਵਾਨ ਕਾ ਅਵਰਣ ਮੇਂ ਭਕ੍ਤ ਲੋਗ ਸਾਥ ਹੀ ਹੋਤੇ ਹੈ। ਵੇ ਅਪਨੇ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਸਾਥ ਅਨੇਕ ਲੀਲਾਏਂ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਜਿਸਸੇ ਵਿਸ਼੍ਵਵਸ੍ਥਾ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਵੇ ਪ੍ਰਭੁ ਕੇ ਸਾਮਰ੍ਥ ਕਾ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤੇ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਪ੍ਰਭੁ ਕੀ ਮਹਿਮਾ ਬਾਤੇ ਹੈ। ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਜੀਵ ਕੇ ਕਲ੍ਯਾਣ ਕਾ ਮਾਰ੍ਗ ਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਪ੍ਰਭੁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੀ ਮਹਿਮਾ ਬਾਤੇ ਹੈ। ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਜੀਵ ਕੇ ਕਲ੍ਯਾਣ ਕਾ ਮਾਰ੍ਗ ਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਪ੍ਰਭੁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਜਗਤ ਕੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਆਦਿ ਆਦਿ।
’’ਆਗੇ ਪੂਜ੍ਯ ਵਿਸ਼੍ਵਨਾਥ ਭਈ ਕਹਤੇ ਹੈ। ’’ਭਕ੍ਤ ਦ੍ਵਾਰਾ ਭਗਵਾਨ ਸਂਸਾਰ ਕਾ ਕਾਮ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਵਹ ਸਬ ਕਾ ਪੁਣ੍ਯ ਭਕ੍ਤ ਕੇ ਖਾਤੇ ਮੇਂ ਜਾਤਾ ਹੈ।’’ ਭਕ੍ਤ ਕੇ ਪ੍ਰਭੁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਅਧੀਨ ਹੋ ਜਾਵੇ।’’ ਬਨ੍ਧਈ ਜਾਯੇ ਜਗਤ ਕੋ ਨਾਥ ਕਾਚਾ ਸੂਤਰ ਕੇਰਾ ਸਾਥਣੇ। ਭਕ੍ਤ ਕੇ ਪ੍ਰੇਮ ਮੇਂ ਗੁਰੂਦੇਵ ਸ੍ਵਯਂ ਭਗਵਾਨ ਬਂਧ ਜਾਤੇ ਹੈ। ’’ਛਛਿਯਾ ਭਰੀ ਛਾਛ ਪਰ ਨਚਾਵੇ।’’ ਗੋਪਿਯਾਁ ਉਨ੍ਹੇਂ ਨਚਾਤੀ ਹੈ ਉਨਕੇ ਲੀਲਾ ਸਹਯੋਗੀ ਬਨਤੀ। ਰਾਮਾਵਤਾਰ ਮੇਂ ਦਸ਼ਰਥ ਕੋ ਸ਼ਲ੍ਯਾ ਆਦਿ ਆਦਿ ਭਕ੍ਤੋਂ ਨੇ ਅਧੀਨ ਅਵਤਾਰ ਲਿਯਾ। ਸੁਖ ਦਿਯਾ। ਸਬ ਕਾਮ ਭਕ੍ਤੋੇਂ ਕੇ ਕਿਯੇ। ਸਬ ਇਚ੍ਛਾਏਁ ਪੂਰ੍ਣ ਕੀ। ਸਬ ਇਚ੍ਛਾਓਂ ਕੇ ਪੂਰ੍ਣ ਕਰਨੇ ਵਾਲੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਰਾਮ ਹੈ। ਬੋਧਵਾਣੀ ਮੇਂ ਲਿਖਾ ਹੈ। ਰਾਵਣਾਦਿ ਦੁ੍ਟੋਂ ਕਾ ਦਲਨ ਕਿਯਾ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੀ ਰਕ੍ਾ ਕੀ। ਜਗਤ ਸੇ ਅਨ੍ਯਾਯ ਦੂਰ ਕਿਯਾ। ਨਿਰ੍ਮਲ ਸਮਾਜ ਕੀ ਰਚਨਾ ਕੀ। ਵੇਦ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ ਵ ਸਾਧੂ ਸਂਤੋ ਵ ਸਂਮ੍ਯ ਸਮਾਜ ਕੀ ਸ੍ਥਾਪਨਾ ਕੀ। ਰਾਮ ਰਾਜ੍ਯ ਕੀ ਸ੍ਥਾਪਨਾ ਕੀ ।
ਪ੍ਰਭੁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਸਾਥ ਲਾਤੇ। ਲੀਲਾ ਸਹਯੋਗੀ ਬਨਾਤੇ। ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਸਬ ਕਾਮ ਕਰਤੇ। ਸਬ ਇਚ੍ਛਾਏਂ ਪੂਰੀ ਕਰਤੇ। ਪੂਣ੍ਯ ਮੇਂ ਯਹਾਁ ਤਕ ਦੇ ਦੇਤੇ ’’ਅਪਨਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਦੇ ਦੇਤੇ ’’ (ਬੋਧ.) ਅਪਨੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਦੇ ਦੇਤੇ। ਅਪਨਾ ਜੈਸਾ ਬਨਾਤੇ । ਭਕ੍ਤ ਭੀ ਜਗਤ ਕੇ ਕਾਮ ਕਰਨੇ ਲਗਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭਕ੍ਤ ਕੇ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਭਗਵਾਨ ਜਗਤ ਕਾ ਕਲ੍ਯਾਣ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਵਹ ਪੂਣ੍ਯ ਭਕ੍ਤ ਕੇ ਖਾਤੇ ਮੇਂ ਜਾਤਾ ਹੈ। ਵਹ ਭਗਵਤ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੋ ਜਾਤਾ। ਭਕ੍ਤਿ ਮੁਕ੍ਤਿ ਸਬ ਉਸੇ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੀ ਹੈ। ਪਰ ਵਹ ਤੋ ਭਗਵਾਨ ਕੀ ਸੇਵਾ ਕੋ ਹੀ ਮੋਕ੍ ਸੇ ’’ਬਡਕਰ ’’ਮਾਨਤਾ ਹੈ। ’’ਵਹ ਤੋ ਮਾਂਗਤਾ ਹੈ। ’’ਜਬ ਜਬ ਤੂ ਆਵੇ ਸਾਥ ਹਮੇਂ ਲਾਨਾ ’’ ਆਗੇ ਵਹ ਗਾਤਾ ਹੈ। ਮੋਕ੍ ਨਹੀਂ ਚਾਹਤਾ ’’ਰਹੇ ਜਨ੍ਮ ਜਨ੍ਮ ਤਾਰੋ ਸਾਥ ’’
ਕ੍ਰੁ੍ਣਾਵਤਾਰ ਮੇਂ ਪ੍ਰਭੁ ਨੇ ਲੀਲਾ ਕੀ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਸਾਥ ਲਾਯੇ ਔਰ ਜਗਤ ਕੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਕੀ। ਬਦਲੇ ਮੇਂ ਗੀਤਾ ਜ੍ਞਾਨ ਦਿਯਾ। ਦਿਵ੍ਯ ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਦਿਯਾ। ਵਿਰਾਟ ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਦਿਯੇ। ਵਿਜਯ ਦੀ। ਸਬ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਕਾਮ ਕਿਯੇ। ਜਨ-ਜਨ ਕੋ ਸ਼ੋਕ ਸੇ ਭਯ ਸੇ ਉਬਾਰਾ। ਕ੍ਲੇਵ੍ਯਤਾ ਸੇ ਉਭਾਰਾ। ਦੇਹ ਵ ਆਤ੍ਮਾ ਕਾ ਅਨ੍ਤਰ ਦਿਖਾਯਾ। ਸਤ੍ਯ ਕੀ ਪ੍ਰਤਿ੍ਠਾ ਕੀ। ਆਤ੍ਮ ਜ੍ਞਾਨ ਦਿਯਾ। ਗੁਣ ਬਤਾਯੇ। ਧਰ੍ਮ ਕੋ ਪ੍ਰਭੁ ਨੇ ਆਲੋਕਿਤ ਕਿਯਾ। ਕਰ੍ਤ੍ਤਵ੍ਯ ਮਾਰ੍ਗ ਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤ ਕਿਯਾ। (ਗੀਤਾ ) ਨਿਸ੍ਤ੍ਰੇਗੁਣ੍ਯੋ ਕਾ ਕਹਾ’’ ’’ਆਤ੍ਮਵਾਨ ਭਵ’’ ਕਾ ਆਰ੍ਸ਼ੀਵਚਨ ਕਹੇ।’’ ’’ਕਰ੍ਮਣ੍ਯੇਵਾਧਿਕਾ ਰਸ੍ਤੇ’’ ਮਾ ਫਲੇੁ’’ ਕਦਚਨ ਸਕਾਮ ਨ ਕਰਨੇ ਕਾ ਕਹਾ। ’’ਸਮਤ੍ਵ ਬੁਦ੍ਧਿ’’ ਸੇ ਕਰ੍ਮ ਕਰਨੇ ਕਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿਯਾ। ਸ੍ਥਿਰ ਪ੍ਰਜ੍ਞ ਹੋਕਰ ਰਹਨੇ ਕਾ ਕਹਾ। ਵਿਗਤਸ੍ਪ੍ਰੁਹ ਮਤ੍ਪਰ, ਆਦਿ ਆਦਿ ਸ਼ਿ੍ਯ ਕਾ ਦੇਤੇ ਹੈ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਉਸੇ ਦੇਤੇ। ’’ਨਿਰ੍ਭਯਃ ਨਿਰਂਹਕਾਰ, ਸ਼ਾਨ੍ਤਿ ਦੇਤੇ ਹੈ। (ਗੀਤਾ) ਸਹਯਜ੍ਞ ਕਰਤਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਸਾਦ ਹੀ ਖਾਤਾ ਹੈ।
’’ਅਨਨ੍ਯਾਸ਼੍ਚਿਨ੍ਤਯਨ੍ਤੋ ਮਾਂ ਯੇ ਜਨਾਃ ਪਰ੍ਯਪਾਸਤੇ।
ਤੇਾਂ ਨਿਤ੍ਯਾਭਿਯੁਕ੍ਤਾਨਾਂ ਯੋਗਕ੍ੇਮਂ ਵਹਾਮ੍ਯਹਮ ।। ’’
(ਗੀਤਾ 9/22)
ਪ੍ਰਭੁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਭਕ੍ਤ ਕਾ ਯੋਗਕ੍ਂਮ ਸ੍ਵਯਂ ਵਹਨ ਕਰਤੇ ਹੈ।
’’ਪਤ੍ਰਂ ਪੁ੍ਪਂ ਫਲਂ ਤੋਯਂ ਯੋ ਮੇ ਭਕ੍ਤ੍ਯਾ ਪ੍ਰਯਚ੍ਛਤਿ ।
ਤਦਹਂ ਭਕ੍ਤਤ੍ਯੁਪਹ੍ਰੁਤਮਸ਼੍ਰਾਮਿ ਪ੍ਰਯਤਾਤ੍ਮਨਃ ।। ’’
(ਗੀਤਾ 9/26)
ਭਕ੍ਤ ਕਾ ਸਬ ਕੁਛ ਪ੍ਰਭੁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਸਾਕਾਰ ਰੂਪ ਧਾਰਣ ਕਰ ਪ੍ਰੇਮ ਪੂਰ੍ਵਕ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਤੇ ਹੈ।
’’ਕਰ੍ਮਬਨ੍ਧਨੈਃ ਮੋਕ੍੍ਯ ਸੇ ’’ ਵ ਮੁਕ੍ਤਿ ਦੇਤੇ ਹੈ। ਉਸੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਪ੍ਰਭਂਵਤਿਧਰ੍ਮਾਤ੍ਮਾ ਬਨਾਤੇ ਹੈ।
ਔਰ ਉਸੇ ’’ਸ਼ਾਸ਼੍ਵਚ੍ਛਾਨ੍ਤਿਂ ਨਿਗਚ੍ਛਤਿ’’ ਗੀਤਾ 9/31 ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਦੇਤੇ। ਔਰ ਉਸੇ ਪਾਪੀ ਕੋ ਭੀ ਸ਼ਰਣ ਦੇਤੇ। ਉਸੇ ਪਰਮ ਸ਼ਾਨ੍ਤਿ ਦੇਤੇ ਹੈ।
ਉਸੇ ’’ਮਨ੍ਮਨਾ’’ ਬਨਾਤੇ। ’’ਮਦ੍ਭਕ੍ਤੋ’’ ਭਕ੍ਤ ਬਨਾਤੇ।
’’ਯੁਕ੍ਤ੍ਵੈਵਮਾਤ੍ਮਾਨਂ’’ ਅਪਨੇ ਮੇਂ ਮਿਲਾਤੇ ਗੀਤਾ 9/34
’’ਮ੍ਹਾਰੋ ਭਕ੍ਤ ਬਨੀ ਨੇ ਰੇ ਤੋ ਏਨੇ ਬਾਥ ਭਰੀ ਲੇਤੋ। ’’ ਅਪਨੀ ਮਹਿਮਾ ਵ ਪ੍ਰਭਾਵ ਭਕ੍ਤ ਕੋ ਸਮਝਾਤੇ। ਤਤ੍ਵਜ੍ਞ ਬਨਾਤੇ। ਸਬ ਭਾਵ ਉਨ੍ਹੀ ਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਬਤਾਤੇ ਵੇ ਆਦਿ ਹੈ ਸਨਕਾਦਿ ਕੇ ਭੀ। ਏਸ਼੍ਵਰ੍ਯ ਵ ਵਿਭੂਤਿ ਕੇ ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਦੇਤੇੇ। ਵੇ ਜਗਤ ਕੇ ਕਾਰਣ ਹੈ। ਸਬ ਉਨਮੇਂ ਹੀ ਹੈੈ। ਉਨ੍ਹੇ ’’ਭਜਨ੍ਤੇ ’’ ਭਜਤੇ ਹੈ। ਉਨਕੀ ’’ਮਚ੍ਚਿਤਾ ’’ਮਦਤ ਪ੍ਰਾਣਾ ਹੋਤੇ ਹੈ। ਪ੍ਰਭੁ ਗੁਰੂਦੇਵ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੇ ਹ੍ਰੁਦਯ ਮੇਂ ਰਹਕਰ ਉਨਕੋ ਆਗੇ ਬਾਤੇ ਹੈ। ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹਤੇ ’’ ਭਕ੍ਤ ਕੇ ਅਨ੍ਦਰ ਅਨ੍ਦਰ ਤੈਯਾਰੀ ਕਰਤਾ ਹਁੂ ਔਰ ਅਨ੍ਤ ਮੇਂ ਚਾਬੀ ਉਸੇ ਦੇ ਦੇਤਾ ਹਁੂ ’’ਗੀਤਾ ਮੇਂ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹਤੇ ’’ ਭਕ੍ਤੋਂ ਪਰ ਅਨੁਗ੍ਰਹ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਉਨਕੇ ਅਨ੍ਤਃ ਕਰਣ ਮੇਂ ਰਹਤੇ।ਹੈ। ਅਜ੍ਞਾਨ ਅਂਧਕਾਰ ਦੂਰ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਤਤ੍ਵ ਜ੍ਞਾਨ ਦੇਤੇ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਪ੍ਰਭੁ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਹੈ। ’’ਆਦਿ ਦੇਵ ਹੈ।’’ ਅਜਨ੍ਮਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ ਹੈ। ਭਕ੍ਤ ਕੋ ਸ੍ਵਯਂ ਬਤਾਤੇ ਹੈ। ਭਕ੍ਤ ਕੋ ’’ਭੂਤਭਾਵਨਂ’’ ’’ਭੂਤੇਸ਼’’ ਦੇਵਦੇਵ ਜਗਤ੍ਪਤੇ ’’ ਰੂਪ ਦਿਖਾਤੇ ਹੈ। ਪ੍ਰਮਾਣ ਦੇਤੇ ਹੈ। ’’ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹਤੇ ’’ਆਂਖੋ ਕੀ ਕਿਰਕਿਯੋ ਫੇਰੇ ਤੇਮ ਜਗ ਫੇਰਵੂਂ ’’ ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹਤੇ ’’ਤਮੇ ਤੋ ਮ੍ਹਾਰਾ ਅਂਸ਼ ਛੋ’’ ’’ਬੀਜੋ ਕੌਨ ਛੇ’’ ਅਪਨੀ ਲੀਲਾਓਂ ਸੇ ਭਕ੍ਤ ਕੋ ਅਪਨਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਦਿਖਾਯਾ ਬਤਾਯਾ। ਸਮਝਾਯਾ ਸ੍ਵਯਂ ਸ਼੍ਰੀ ਮੁਖ ਸੇ ਕਹਾ। ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਅਨੁਭਵ ਹੈ।ਵੇ ਤੋ ਲੀਲਾ ਸਹਯੋਗੀ ਹੈ। ਉਨਕੇ ਮਾਧ੍ਯਮ ਸੇ ਜਗਤ ਕੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਕੀ। ਵਹ ਪੂਣ੍ਯ ਅਨੇਕ ਰੂਪ ਮੇਂ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੋ ਸਦੈਵ ਸਬ ਜਨ੍ਮੋਂ ਮੇਂ ਮਿਲਾ ਔਰ ਮਿਲਤਾ ਰਹੇਗਾ। ਉਨਕੇ ਸ੍ਵਯਂ ਕੇ ਸਿਵਾਯ ਕੌਨ ਉਨਕੋ ਔਰ ਉਨਕੇ ਕਾਮ ਕੋ ਸਮਝ ਸਕਤਾ। ਭਕ੍ਤੋ ਕੋ ਪ੍ਰ੍ਰਭੁ ਸਮਝਾਤੇ ਹੈ।
’’ਜਾਨਤ ਸੋਈ ਜੇਹੀ ਦੇਹੀ ਜਨਾਈ
ਜਾਨਤ ਤੁਮ੍ਹੀ ਹੋਈ ਜਾਈ ’’
’’ਬ੍ਰਹ੍ਮਵਿਦ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇਵਭਵਤਿ ’’ (ਵੇਦ)
ਗੀਤਾ ਮੇਂ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹਤੇ-
’’ਵਕ੍ਤੁਮਰ੍ਹਸ੍ਯਸ਼ੇੇਣ ਦਿਵ੍ਯਾ ਹ੍ਮਾਤ੍ਮਵਿਭੂਤਯਃ।
ਯਾਭਿਰ੍ਵਿਭੂਤਿਭਿਰ੍ਲੋਕਾਨਿਮਾਂਸ੍ਤ੍ਵਂ ਵ੍ਯਾਪ੍ਯ ਤਿ੍ਠਸਿ।।’’ (ਗੀਤਾ 10/16)
ਕੇਵਲ ਗੁਰੂਦੇਵ ਹੀ ਅਪਨਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਕਹ ਸਕਤੇ। ਵ੍ਯਾਪਕਤਾ ਕੋ ਕੌਨ ਜਾਨ ਸਕਤਾ। ਸਬਕੇ ਹ੍ਰੁਦਯ ਮੇਂ ਹੈ। ਆਤ੍ਮਾ ਹੈ। ਊਁ ਕਾਰ ਰੂਪ ਹੈ। ’’ਛਲਯਤਾਮ’’ ਛਲਰੂਪ ਭੀ ਹੈ। ਨਮਃ ਤਸ੍ਕਰਾਯ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਕਹਤੇ ਸੇਠੋਂ ਕੋ ’’ਤਮੇ ਡਾਲ ਡਾਲ ਹੂ ਪਾਤਪਾਤ’’ ਆਗੇ ਕਹਤੇ ’’ਹਁੂ ਚੋਰੋ ਨੋ ਬਾਪ ਚੋਰ’’ ਅਪਨੋ ਭੂਮਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਸਮਝਾਤੇ। ਇਸ ਜਗਤ ਕੋ ’’ਏਕਾਸ਼ੇਨ’’ ਏਕ ਅਂਸ਼ ਸੇ ਧਾਰਣ ਕਰ ਸ੍ਥਿਤ ਹੈ। (ਗੀਤਾ 10) ਭਕ੍ਤ ਪਰ ਦਯਾ ਕਰ ਅਪਨਾ ਵਿਰਾਟ ਰੂਪ ਅਰ੍ਜੁਨ ਕੋ ਦਿਖਾਯਾ। ਅਨ੍ਯਯ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਸੇ ਤਤ੍ਵ ਸੇ ਜਾਨੇ ਜਾਤੇ ਹੈ। ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ ਹੋਤੇ ਹੈ। ਔਰ ਏਕ ਹੋ ਜਾਤੇ ਹੈ। ’’ਤਨ੍ਮਯ’’ ਹੋ ਜਾਤੇ। ’’ਏਕਮੇਵ’’ ਹੋ ਜਾਤੇ ਹੈ।
ਗੁਰੂਬਹ੍ਮ ਭਕ੍ਤ ਕੋ ਸਯਂਮ ਦੇਤੇ। ਭਕ੍ਤਿ ਦੇਤੇ। ਜ੍ਞਾਨ ਦੇਤੇ। ਸੇਵਾ ਦੇਤੇ। ਮੁਕ੍ਤਿ ਦੇਤੇ। ਅਪਨਾ ’’ਸਰ੍ਵਤ੍ਰਗਮ’’ ’’ਧ੍ਰੁਵ’’ ਅਚਲ ’’ਅਤ੍ਯੁਕ੍ਤ’’ ਅਕ੍ਰਂ ਸ੍ਵਰੂਪ ਸਮਝਾਤੇ। ਸਮਬੁਦ੍ਧਿ ਦੇਤੇ। ਅਨਨ੍ਯ ਯੋਗ ਦੇਤੇ। ਤਾਰਤੇ ’’ਸਮਦ੍ਵਤੋ
ਹੈ। ਮਨ ਬੁਦ੍ਧਿ ਪ੍ਰਭੁ ਮੇਂ ਲਗਾਤੀ ਹੈ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਕਹਤੇ ’’ਹਁੂ ਤੋ ਏਨੋ ਮਨ ਲੇਲੂ ਛਁੂ’’ ਅਭ੍ਯਾਸ ਵ ਵੈਰਾਗ੍ਯ ਸਾਧਨ ਦਿਯੇ। ਕਰ੍ਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕੇ ਲਿਯੇ ਹੀ ਹੋਨੇ ਲਗਤੇ ਹੈ। ’’ਸਰ੍ਵਕਰ੍ਮਫਲ ਤ੍ਯਾਗਮ ’’ ਕਰਾਤੇੇ। ’’ਮਯਿ ਅਰ੍ਪਿਤ ਮਨੋਬੁਦ੍ਧਿ’’ ਬਨਾਤੇ। ਵਹ’’ਹਰ੍ਾਭਰ੍ਨਯੋ ਦ੍ਵੇ ਮੈਂ ਰ੍ਮੁਕ੍ਤ’’ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ। ’’ਅਨਪੇਕ੍
’’ ਸ਼ੁਚਿਰ੍ਦਕ੍’’ ਉਦੀਸਾਨੋ ’’ਗਤਵ੍ਯਥ’’ ਭਕ੍ਤ ਬਨ ਜਾਤਾ ਹੈ। ਵ ਸਰ੍ਵਇਚ੍ਛਾ ਰਹਿਤ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ। ’’ ਨ ਕੋਕ੍ਤਿ ਸਂਗਵਿਵਰ੍ਜਿਤ’’ ਨ ਜਾਤਾ ਹੈ। ਵੇ ਭਕ੍ਤ ਪ੍ਰਭੁ ਕੇ ’’ਭਕ੍ਸ੍ਤੇਅਤੀਵ ਮੇਂ ਪ੍ਰਿਯਾ’’ ਪ੍ਰਭੁ ਗੁਰੂਦਉੇਵ ਦੇਤੇ ’’ਮਯੀ ਅਨਨ੍ਯ ਯੋਗੇਨ’’ ਔਰ ਅਵ੍ਯਭਿਚਾਰੀਣੀ ਭਕ੍ਤਿ ਏਵਂ ਜ੍ਞਾਨ ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮ ਜ੍ਞਾਨ ਨਿਤ੍ਯਤ੍ਵਮ, ਤਤ੍ਵਜ੍ਞਾਨਾਰ੍ਥ ਦਰ੍ਸ਼ਨਮ ਆਦਿ। ਜ੍ਞਾਨ ਜਿਸਸੇ ਪਰਮਾਨਨ੍ਦ ਹੋ। ਔਰ ਉਸਕੇ ’’ਸਰ੍ਵਤਃ ਸ਼੍ਰੁਤਿਮਲ੍ਲੋਕੇ ਸਰ੍ਵਮਾਵ੍ਰੁਤ੍ਯ ਤਿ੍ਠਤਿ ’’ ਉਸਕੇ ਚੇਤਨ ਰੂਪ ਭਕ੍ਤ ਕੋ ਦਰ੍ਸ਼ਾਤਾ ਹੈ। ਸਤ੍ਵ ਰੂਪ ਅਨਾਦਿਤ੍ਮ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਪਾਣਿਪਾਦ, ਨੇਤ੍ਰ, ਸਿਰ ਮੁਰਵ, ਸ਼੍ਰੋਤ੍ਰ ਵ੍ਯਾਪਕਤ੍ਵ, ਅਨ੍ਤਰ੍ਯਾਮਿਤ੍ਵ, ਪਦ੍ਮ ਪਤ੍ਰ ਵਿਮ੍ਭਾਸੀ ਹੈ। ਅਵਿਭਕ੍ਤ ਹੈ। ਅਖਣ੍ਡ ਹੈ। ਗਗਨ ਸਦ੍ਵਸ਼ ਹੈ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਵਿ੍ਣੁ ਔਰ ਮਹੇਸ਼ ਭੀ ਵਹੀ ਹੈ। ਪਰਮ ਜ੍ਯੋਤਿ ਹੈ। ਵੇ ਕਹਤੇ ’’ਜ੍ਞਾਨ ਗਮ੍ਯ ’’ ਹੈ। ਗੋਪਾਲ ਕਹਤੇ ਹੈ। ’’ਸਤ੍ਯ ਜਾਹੀਰ ਥਾਯ ਪਰ ਏਨਾਮੇ’’ ਪਤ੍ਰਾਂੇ ਮੇਂ ਸਤ੍ਯ ਭਕ੍ਤੋਂ ਕੀ ਬੁਦ੍ਧਿ ਮੇਂ ਆਵੇ ਐਸਾ ਸਮਯ ਆਵੇਗਾ। ਸਤਯੁਗ ਆਵੇਗਾ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਪ੍ਰਭੁ ਨੇ ਬਦਲੇ ਮੇਂ ਭਕ੍ਤੋਂ ਸਬ ਕੁਛ ਦੇ ਦਿਯਾ। ਭਰ੍ਤਾਭੋਕ੍ਤਾ ਮਾਹੇਸ਼੍ਵਰ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾ ਰੂਪ ਭਕ੍ਤ ਕੋ ਅਨੁਭਵ ਕਰਾਤੇ ਹੈ। ਮ੍ਰੁਤ੍ਯੁ ਲੋਕ ਮਂੇ ਭੀ ਅਮਰ ’’ਸਯਂ ਸਰ੍ਵੇੁ ਭੂਤੇੁ’’ ਕੋ ਭਕ੍ਤ ਹੀ ਦਿਖਾਤੇ ਹੈ। ਅਮਰ ’’ਸਮਂਸਰ੍ਵੇੁਭੂਤੇ’’ ਕੋ ਭਕ੍ਤ ਹਰਿ ਦਿਖਾਤੇ ਹੈ ਅਮਰ ਕਰ ਦੇਤੇ ਹੈ। ਉਸੇ ’’ਸਮ ਦੁਃਖ ਸੁਖਃ’’ ਨਿਨ੍ਦਾ ਸ੍ਤੂਰ੍ਤਿ,ਮਾਨਾਪਮਾਨ ਯੋ ਹੀ ਸਰ੍ਵਾਰਮ੍ਭ ਪਰਿਤ੍ਯਾਗੀ ਹੋਤਾ ਹੈ। ’’ਬ੍ਰਹ੍ਮਂਭੂਯਾਯ’’ ਹੋਤਾ ਹੈ।
ਭਕ੍ਤ ਕੋ ਜ੍ਞਾਨ ਔਰ ਵੈਰਾਗ੍ਯ ਸੇ ਸਂਸਾਰ ਮਾਯਾ ਕੋ ਕਾਟਨਾ ਸਿਖਾਤੇ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਰਾਯਣ ਕੇ ’’ਪ੍ਰਪ੍ਰਦ੍ਯੇ’’ ਸ਼ਰਣ ਹੋੇਤੇ ਹੈ। ਉਸੇ ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮ ਨਿਤ੍ਯਾ’’ ਬਨਾਤੇ। ਸ਼ਰਣ ਦੇਤੇ। ਪਰਮ ਪਦ ਦੇਤੇ ਹੈ। ਜੀਵ ਅਂਸ਼ ਹੈ। ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹਤੇ ’’ਤੁਮ ਸਬ ਮੇਰੇ ਅਂਸ਼ ਹੋ ਪ੍ਯਾਰੇ।’’ ’’ਮੈਂ ਤੁਮਾਰੇ ਲਿਯੇ ਤੋ ਹੂਁ ਪ੍ਯਾਰੇ।’’ ਭਕ੍ਤ ਕੋ ਜ੍ਞਾਨਚਕ੍ੁਃ ਦੇਤੇ ਹੈ। ਸੂਰ੍ਯਚਨ੍ਦ੍ਰ ਸਬਕੋ ਗੁਰੂਦੇਵ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਤੇ ਦਿਖਾਤੇ ਹੈ। ਮੋਟਾ ਵਿਸ਼੍ਵਨਾਥ ਭਈ ਕੋ ਡੇਰੋਲ ਸ੍ਟੇਸ਼ਨ ਪਰ ਸੂਰ੍ਯ ਊਁ ਕੇ ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਹੁਏ। ਗੋਪਾਲ ਮਨ੍ਦਿਰ ਝਾਬੁਆ ਮੇਂ ਵਹੀ ਕੇਨ੍ਦ੍ਰ ਮੇਂ ਹੈ। ਵੇ ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀ ਕੋ ਧਾਰਣ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਵੇ ਚਨ੍ਦ੍ਰਮਾ ਬਨਕਰ ਅਮ੍ਰੁਤ ਬਰਸਾਤੇ ਹੈ। ਵੇ ਵੈਸ਼੍ਵਾਨਰ ਅਗ੍ਨਿ ਹੋਕਰ ਪਚਾਤੇ ਹੈ। ਵੇ ਸਬਕੇ ਹ੍ਰੁਦਯ ਮੇਂ ਹੈ। ਵੇਦ ਸ੍ਮ੍ਰੁਤਿ ਆਦਿ ਉਨਕੇ ਹੀ ਗੁਣ ਗਾਤੇ ਹੈ। ਵੇ ਪੁਰੂੋਤ੍ਤਮ ਹੈ। ਸ਼ਿ੍ਯ ਕੋ ਅਭਯ ਕਰਤੇ । ਸਤ੍ਵ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਕਰਤੇ। ਜ੍ਞਾਨਯੋਗ ਦੇਤੇ। ਉਸੇ, ਦਾਨ, ਯਜ੍ਞ, ਸ੍ਵਾਧ੍ਯਾਯ, ਤਪਃ ਅਰ੍ਜਿਤ ਕਰਵਾਤੇ। ਅਹਿਂਸਾ, ਸਤ੍ਯ, ਅਕ੍ਰੋਧ ਤ੍ਯਾਗ ਸ਼ਾਨ੍ਤਿ, ਦਯਾ, ਤੇਜ ਕ੍ਮਾ, ਧ੍ਰੁਤਿ, ਸ਼ੌਚਮ ਅਦ੍ਰੋਹ ਅਭਿਮਾਨ ਰਹਿਤ ਆਦਿ ਗੁਣ ਦੇਤੇ ਹੈ। ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਵਿਧਿ ਸੇ ਸ਼ਿ੍ਯ ਕੋ ਤੈਯਾਰ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕਾਲੀ ਨੇ ਰਾਮਕ੍ਰੁ੍ਣ ਕੋ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰ ਜ੍ਞਾਨ ਦਿਯਾ। ਸ਼ਰੀਰ ਤਪ ਵਾਣੀਤਪ, ਮਨਃ ਤਪ ਕਰਵਾਤੇ ਹੈ ਸਾਤ੍ਵਿਕ ਦਮਾਦਿ ਕ੍ਰਿਯਾਏਂ ਕਰਵਾਤੇ ਹੈ। ਯਜ੍ਞ ਤਪ ਔਰ ਦਾਨ ਕਰਵਾਤੇ ਹੈ। ਕਰਤਾਪਨ ਨਹੀਂ ਰਹਨੇ ਦੇਤੇ। ਸਿਦ੍ਧਿ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਅਪਨੇ ਕਰ੍ਮੋ ਸੇ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਸ੍ਵੇੇ ਸ੍ਵੇ ਕਰ੍ਮਣ੍ਯ ਭਿਰਤ ਰਹਤੇ ਹੈ। ਪ੍ਰਸਨ੍ਨਾਤ੍ਮਾ ਰਹਤੇ ਹੈ ਸਬ ਮੇਂ ਗੁਰੂਦੇਵ ਕੇ ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਸਬ ਕਰ੍ਮ ਮਨ ਸੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਅਰ੍ਪਣ ਕਰਤਾ ਚਲਤਾ ਹੈ। ’’ਪਤ੍ਰ ਮੇਂ ਲਿਖਾ’’ ਸਰ੍ਵਾਪਣ ਕਰਵਾ ਥੀ ਸਬ ਅਪਨਾ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ। ਘਨਸ਼੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹਤੇ ’’ ਤਮੇ ਤਮਾਰੀ ਜਿਨ੍ਦਗੀ ਹਮਨੇ ਸੋਪੀਂ ਦੀ ਤੋ ਫਿਕਰ ਸੂਁ।’’ ਯਾਨੀ ’’ਫਿਕਰ ਕ੍ਯਾ।’’ ਕ੍ਯਾ ਪਤ੍ਰ ਮੇਂ ਪੁਰੂਾਰ੍ਥ ਬਤਾਯਾ।
’’ਮਨ ਸੇ ਵਚਨ ਸੇ ਕਰ੍ਮ ਸੇ ਸਬ ਗੁਰੂਦੇਵ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾ ਕੋ ਅਰ੍ਪਣ ਕਰਤੇ ਜਾਨਾ ਹੀ ਪੁਰੂਾਰ੍ਥ ਹੈ ਇਸ ਮਾਰ੍ਗ ਮੇਂ ’’ (ਬੋਧ.)
ਉਸੇ ਪ੍ਰਭੁ ਸ਼ਾਸ਼੍ਵਤ ਪਦ ਦੇਤੇ ਹੈ -
’’ਈਸ਼੍ਵਰ ਸਰ੍ਵਭੂਤਾਨਾਂ ਹ੍ਰੁਦੇਸ਼ਅਰ੍ਜੁਨ ਤਿ੍ਠਤਿ।
ਭ੍ਰਾਮਯਨ੍ਸਰ੍ਵਭੂਤਾਨਿ ਯਨ੍ਤ੍ਰਾਰੂਢਾਨਿ ਮਾਯਯਾ।।’’ (ਗੀਤਾ 18/59)
ਉਸੇ ਸਬ ਮੇਂ ਦਿਖਤੇ ਔਰ ਸਬ ਕੋ ਚਲਾ ਰਹੇ
